Biliminsanı

Balinalarla konuşmayı başardık

Alaska’da bir balinaya ilk “Merhaba”mızı dedikten sonra prestijli bilim ve teknoloji okulu MIT’den araştırmacılar balinaların seslerinin içindeki örüntüleri, tekrarları ve melodik vurguları makine öğrenimiyle tespit etti. Bu, günün birinde onlarla iletişim kurabileceğimiz anlamına gelebilir.

‘Siz ona iyi bakarsanız o da size iyi bakar’

İnsanların uzun yaşamasına, mutlu olmasına veya hormonlarının düzenli çalışmasına katkı sağlayan bakteriler üzerine araştırmalar yapan Ali Rıza Akın bilim dünyasında ‘bakterilere fısıldayan adam’ olarak biliniyor. Mikrobiyota alanında çalışan sayılı biliminsanından biri olan Akın, bakteri çeşitliliğinin önemini hatırlatıyor: “Bağırsaklarımızda çeşitlilik istiyoruz ama makarnanın üzerinde, iskenderde, mantıda, cacıkta her gün yoğurt yiyoruz. Bu da bağırsaklarımızdaki bakterilerin çeşitliliğini azaltıyor.”

‘Tanrı parçacığı’na şimdi daha yakın

Evren ve fizik anlayışımızı değiştiren, Higgs bozonunun teorisyeni biliminsanı Peter Higgs geçen pazartesi sonsuzluğa uğurlandı. Mütevazı, kibar bir biliminsanı, usta öğretmen Higgs sevilen, saygı duyulan biriydi.

Alzheimer’da ‘koruyucu gen’ keşfi

Columbia Üniversitesi’nden araştırmacılar Alzheimer riskini yüzde 71 azaltan bir genetik değişimi ve bu değişimin etki mekanizmasını açığa çıkardı. Ekipte bulunan Türk biliminsanı Prof. Dr. Çağhan Kızıl, Hürriyet’e bu keşfin ne anlama geldiğini anlattı.

2040’a kadar dişini sıkan ‘yaşadı’

140 yaşınızı, belki de daha ötesini görmek istiyorsanız şimdiden hazırlıklara başlamanızda fayda var. Teknolojideki hızlı gelişme tıp dünyasını da etkiledi. İşin uzmanları yakın gelecekte yaşlanmanın durdurulabileceğini hatta daha ileri adımların atılabileceğini söylüyor. Belli ki bilim dünyası insanlığa sürprizler hazırlıyor. Peki, ömrümüz neredeyse iki katına çıkarsa nasıl bir dünyada yaşayacağız? Prof. Dr. Derya Unutmaz, Dr. Ayşegül Çoruhlu o günleri görebilmemiz için yapmamız gerekenleri, fütürist Ufuk Tarhan uzun ömrün dünyayı nasıl değiştireceğini anlattı.

Küresel ısınma, zamanı bile yavaşlatıyor!

Kutuplarda eriyen ve okyanusa karışan su kütleleri öylesine bir ağırlık yapıyor ki Dünya yavaşlıyor. Normalde zamanda geri kayma tespit edildiğinde Evrensel Koordine Zaman (UTC)sistemine 1 saniye ekleniyor ama bu durumda, eksi yönde saniye atlamak gerek. Bunun teknolojik açıdan çok sorun yaratacağı düşünülüyor.

Güneş 'bilinçli' olabilir mi?

Ödüllü biyolog Rupert Sheldrake’e göre Güneş bilinçli bir varlık olabilir. Biliminsanı ortaya attığı bu hipotezi elektromanyetik alanların ritmik salınımlarla bilinç akışları oluşturabilme olasılığı üzerinden açıklıyor.

‘Ölümcül bir virüs üretebilir’

Geçen yıl Google’dan istifa ettiğini açıkladığında teknoloji dünyasında büyük bir yankı uyandırmıştı. Biliminsanı Geoffrey Hinton kararından hiç pişman değil. “Keşke varoluşsal tehdidin yakın olduğunu daha önce fark etseydim” diyen Hinton’a yapay zekâdan bu kadar korkmasının nedenlerini ve en feci senaryoların neler olabileceğini sorduk.

Yıldızlardan ‘uzaylı’ sinyalleri alındı

Biliminsanları uzun zamandır yakınlarda bir yerlerden, akıllı bir medeniyetten gelebilecek sinyallerin peşinde. Dünya Dışı Akıllı Yaşam Arama Programı SETI’den bir biliminsanı grubuysa yapay zekâ yardımıyla böyle bir potansiyel taşıyan Dünya dışı sinyalleri ayıkladı.

Haberal’dan organ bağışı çağrısı

Ankara’da 20 ülkeden 250 biliminsanı çocuklarda organ nakli için bir araya geldi.

Edirne kırmızısı ve gülü dünyaya açılacak

Yükseköğretim Kurulu (YÖK) Başkanı Erol Özvar, “Edirne kırmızısı” ve “Edirne gülü” ile ilgili Trakya Üniversitesi (TÜ) bünyesinde araştırma ve uygulama merkezi kurulacağını söyledi.

Bergamalı Galen’in 2 bin yıllık şifa reçeteleri

Antik Roma’nın en önemli hekimlerinden olan ve eczacılığın babası sayılan Galen’in 2 bin yıldan bu yana aktarılan şifa reçeteleri araştırma konusu oldu. Bergama’da köylülerle görüşen akademisyenler, bu kadim reçetelerin sırrını çözüyor...

‘Ya bilgisayar beynimi ele geçirirse?’

Elon Musk geçen günlerde Neuralink projesinde yeni bir aşama kaydedip beynine çip yerleştirilen hastanın düşünce gücüyle bilgisayar faresini oynatabildiğini duyurdu. Projeye pek çok kişi tepkiyle yaklaşsa da bu yeni teknolojik atılıma ilgi duyanlar da var. Görüştüğümüz 100 kişiden kimi sekiz dil birden konuşabilmek kimi de sağlık sorunlarını önceden tespit edebilmek için beynine çip taktırmayı kabul edebileceğini söylüyor.

Facia 5.5 saat önce geliyorum demiş! Gözaltı sayısı 8'e yükseldi

Erzincan İliç’teki altın madeninde siyanürlü toprağın dev bir çağlayan gibi aktığı facianın saatler önce alarm verdiği ortaya çıktı. Liç alanında önceki sabah 09.00’da yapılan rutin kontrollerde çatlak olduğu tespit edildi. Çalışmalar hemen durduruldu. 3 saha sorumlusu kontrolleri yaparken, 14.28’de göçük oldu. Öte yandan gözaltı sayısı 8'e yükseldi.

Akademi 'tarihle hesaplaşanlar'a göz kırptı

Biri atom bombasının babası olarak anılan ve onca insanın hayatına mal olmuş bir silahın yapımında çalışan bir biliminsanının öyküsünü anlatıyor, diğeri de 1920’lerde servetlerine beyazların konduğu, cinayete kurban giden Kızılderilileri... ‘Oppenheimer’ 13 dalda, ‘Dolunay Katilleri’ de 10 dalda aday oldu. Akademi, tarihsel hesaplaşmalar içeren bu iki yapımın yanında feminist dokunuşlara sahip ‘Poor Things’i de 11 dalda aday gösterdi.

Ağaç dikmek doğaya zararlı olabilir mi?

Ekoloji ve küresel biyolojik çeşitlilik üzerine çalışan Galli biliminsanı Thomas Crowther COP28 toplantısında dünyaya “Ağaç dikmeyi bırakın” diye çağrı yaptı. Sanki Türkiye için yapılmış bu çağrı kulağa garip gelebilir ama “Buralar ağaçsız kalmış” diyerek üzüldüğümüz her alana hatıra ormanı yapmak, ağaç dikmek biyolojik çeşitliliğe zarar verebilir.

10 bin yıllık sakızın sırrı

Türk biliminsanı Dr. Emrah Kırdök, İsveç’te bulunan 10 bin yıl önceye ait bir çiğnenmiş sakızı inceledi. Kırdök yaptığı incelemede, o dönemdeki insanların ağız sağlıklarının çok iyi olmadığını ve fındık, balık, elma, geyik ile beslendiklerini söyledi.

Bilimde de zirveyi hedefliyoruz

100. Yıl TÜBA ve TÜBİTAK Bilim Ödülleri törenle sahiplerini buldu. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ödülleri verirken, “Şayet siyasi, ekonomik, diplomatik, askeri olarak tam bağımsız Türkiye hedefliyorsak bilimde, teknolojide, inovasyonda, bilimsel araştırmalarda da zirveyi hedeflemek mecburiyetindeyiz” dedi.

Bilgisayarı olmadan yazılım öğrendi

Yozgat’ın bir köyünde bilgisayarı bile yokken tanıştı yazılımla. 22 yaşında teknoloji alanında pek çok projeye imza atan Elif Ada Güneş, kız çocuklarını bilim ve teknolojiyle tanıştırmak için köy köy dolaştı. Şimdilerde kendi projesi için yatırım turunda olan Güneş ile yaptıklarını ve yapacaklarını konuştuk.

Aziz Sancar’a 21 yıllık mektup

PTT’nin ‘Cumhuriyet’in 100. Yılına Mektuplar’ kampanyası kapsamında 21 yıl önce yazılan mektuplar adreslerine ulaştırılmaya devam ediyor. Uzay mühendisi İpek Kışlalı’nın 2002’de ‘Nobel’e aday ilk Türk biliminsanı’ için yazdığı mektup, Nobel ödüllü Aziz Sancar’a teslim edildi.

‘Büyük Ödül’lü profesör kansere 2 saatte tedavi peşinde

Meme kanserini 20’li yaşlardan itibaren tespit edip görüntüleyen SAFE isimli görüntüleme cihazı ile İlim Yayma Vakfı’nın ‘Büyük Ödülü’ne layık görülen Prof. Dr. İbrahim Akduman, yeni projesini ilk kez Hürriyet’e anlattı: “Kanseri 2 saatte hem teşhis hem de tedavi etmek...”

İlim Yayma Vakfı 50. Yıl Özel Ödülü Aziz Sancar’a

TÜRKİYE’de yapılan akademik çalışmaları teşvik amacıyla düzenlenen İlim Yayma Ödülleri 16 Aralık’ta sahiplerini buluyor.

İlim Yayma Vakfı’ndan altın ödüller

Bu sene 50’nci yılını kutlayan, mütevelli heyeti başkanlığını Bilal Erdoğan’ın yürüttüğü İlim Yayma Vakfı, üçüncüsü düzenlenen akademi ödülleri kapsamında 150’si büyük ödüle olmak üzere toplam 250 altın dağıtacak.

Derelerin üzerine apartman dikince…

1) Fırtınanın yağmurla kırbaçladığı o caddeleri görünce dedim ki; -Bunun sebebi yalnızca iklim değişikliği olamaz.

Cumhurbaşkanı Erdoğan: İhracatı en hızlı artıran 3'üncü ülkeyiz

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Haliç Kongre Merkezi'nde düzenlenen Türkiye İnovasyon Haftası İnovaLİG Şampiyonları Ödül Töreni'ne katıldı. Erdoğan, burada yaptığı konuşmada "Göreve geldiğimizde yılda 36 milyar dolar ihracatı olan ülkemiz 254 milyar dolar ihracat gerçekleştirdi. İhracatını en hızlı artıran 3. ülke olduk. Yükseliş trendini devam ettiriyoruz." dedi.

Yaşam tehdit altında

15 bin biliminsanı 2019’da yayımlanan iklim acil durumuna ilişkin uyarısını güncelledi.

Demirel’in 3 sırrı

Geçen günlerde -1 Kasım 2023- 9. Cumhurbaşkanı rahmetli Süleyman Demirel’in 99’uncu doğum günüydü. Ve o vesileyle çoğumuz onu bir kez daha sevgi, saygı ve rahmetle andık. Ve tabii ki bu arada onun neredeyse tarihe geçecek bazen esprili bazen öğretici pek çok tavsiyesini yeniden hatırladık.

Orta Asya’da maneviyatı yüksek bir rota

Kazakistan’ın güney eyaletlerinden ve Türklerin manevi başkenti ilan edilen Türkistan’daydım geçen hafta. Kim duysa “Orası bir ülke değil miydi” dese de Türkistan bir ülkeden de fazlası. Farabi’den Uluğ Bey’e biliminsanlarının, Cengiz Han’dan Timurlenk’e imparatorların ayak izlerini takip ederken heyecanlandıran, Hoca Ahmet Yesevi’nin maneviyatıyla huzur veren bir coğrafya. İşte, kısa ama dolu dolu bir Türkistan turundan kalanlar...