Depremin yarattığı travma

17 Ağustos depreminin üzerinden 12 yıl geçti. Tam da depremi unutmuşken 23 Ekim Van depremi, depremin varlığını bizlere bir kez daha hatırlattı. Peki, depremi yaşayan insanları ne gibi psikolojik sorunlar bekliyor? Psikolog Dr. Gülşah Yahşi, depremin psikolojik etkisi hakkında önemli açıklamalarda bulundu.

Deprem gibi önemli bir travmadan sonra kişilerin çok ciddi bedensel ve duygusal tepkiler verebileceğini; algılarında ve davranışlarında değişiklikler görülebileceğini belirten Yahşi; "Tepkiler kişiden kişiye değişiklik gösterir. Burada en önemli olan konu, depremden sonra yaşananların ne kadarının normal ne kadarının anormal olduğunun kişi ve ailesi tarafından anlaşılacak şekilde net olarak belirlenmesidir. 

Deprem gibi bir afet karşısında herkes yardımcı olmak ister. Ancak psikolojik destek konusunda doğru tercih yapılmazsa kişi yaşadıklarını anormal bir durum gibi görebilir, kendisini güçsüz, korunmasız hissedebilir. Bu yüzden bu tür doğal afetlerde fiziksel desteğin yanı sıra psikolojik destek de alınması çok önemlidir" açıklamasında bulundu.

Travmanın belirtileri kişiden kişiye değişiyor

Depremin oluşturabileceği/tetikleyebileceği psikolojik rahatsızlıkların kişiden kişiye değişiklik gösterebileceğine dikkat çeken Yahşi; "Yalnız kalma korkusu, en ufak şeylerden çabuk ürkme, bazı şeyleri sürekli kontrol etme takıntısı (obsesif kompülsif), kalabalığa çıkamama korkusu oluşabilir. Travmanın belirtileri kadar ortaya çıkış süreleri de kişiden kişiye farklılık gösterir.

Kimisinde travma anında kimisinde travmanın hemen sonrasında kimisinde ise haftalar ya da aylar sonra belirtilerini gösterebilir. Bilinç altına yerleşen travma daha sonra da belirtilerini farklı bir durum veya ortamda ortaya çıkarabiliyor. Göçük altından sağlıklı olarak çıkarılan bir kişide görünürde herhangi bir bozukluk olmayabilir. Ama biz biliyoruz ki bu durum bir süre sonra ortaya çıkacak, ciddi problemler yaşatacak. Çünkü yaşanan şey asla vücutta kalmıyor. Bir tepkiyle bedensel ya da zihinsel olarak mutlaka açığa çıkıyor" diye konuştu.

Depremzedelerde görülebilecek tepki ve bozukluklar şunlar:

Fizyolojik - bedensel stres tepkileri

- Hızlı ve düzensiz kalp atışları ve çarpınt

- Nefes darlığı, terleme

- Titreme, baş dönmesi, ürperme, acelecilik

- Kas gerginliği

- Baş ağrısı

- Mide bulantısı, ishal

- Sık idrara çıkma

- Verimsiz uyku

- Adet dönemlerde düzensizlik

- Cinsel işlevde bozulma

- İştah kaybı

- Yorgunluk

- Diş gıcırdatma

Duygusal tepkileri

- Endişeli ve gergin hissetme

- Korku duyma ve tehlike hissetme

- Aciz ve suçlu hissetme

- İnancını yitirme, sorgulama, reddetme

- Agresif olma, öfkeli sinirli hissetme

- Duygu değişimleri ve depresyon

- Donuk duygusal tepkiler verme

- Diğer insanlardan kendini farklı hissetme ve bazı duygularda küntleşmek (örneğin sevgi ya da kibarlık göstermek)

- Umutsuzluk ve güvensizlik hissetme

Algısal- zihinsel tepkileri

- Dikkatte azalma, unutma ve sersemlik

- Çevrenin farkına varabilmede azalma

- Gerçekdışı algılama

- Travmaya bağlı olarak göz önüne gelen görüntüler, illüzyonlar, kabuslar gibi o ana ait görüntüler

- Travmaya ait bilgileri hatırlayamama

- Karar vermede zorluk ya da problem çözmede zorluk

- Hareketlerin veya seslerin çabuk ürkütmesi

- Geleceğe ait planının veya hayallerinin olmaması

Davranışsal tepkileri

- Yalnız kalmaya çalışma

- Travmayı hatırlatacak olan yer, kişi ve olaylardan uzak durma

- İnsanları çok fazla etrafında istememe

- Aktivitelere katılım ya da ilgide eksiklik

- Diğer insanları suçlama, kuşkuda artış

- Sigara ya da alkol kullanımında artma

Psikolojik desteğin önemi

Göçük altından çıkarılan depremzedelerin mutlaka psikolojik destek almaları gerektiğinin altını çizen Gülşah Yahşi, "Ölümle burun buruna, hareket edemeden, saatlerce acaba kurtulabilecek miyim korkusuyla yaşamaya çalışmak çok ciddi bir olay. Böyle bir travma mutlaka etkilerini ortaya çıkaracaktır. Ancak kişi kendisindeki değişiklikleri fark etmeyebilir. Burada depremzedenin yakınlarına çok ciddi bir rol düşüyor. Kendisi fark edemese bile ailesinin onu gözlemlemesinde fayda var. Travma yaşayan çocukların durumu daha özel. Hem travma sonrası stres bozukluğuyla ilgilenen hem de çocuklar alanındaki uzman bir çocuk ergen psikiyatristinin çocuklarla özel olarak ilgilenmesi gerekiyor" açıklamasında bulundu.   

VAN'A NASIL YARDIM EDERİZ?