“Hayaller yaklaşmakta olan gerçeklerin gölgeleridir”

1921 yılında bir trafik kazası sonucu kör olan bir fotoğrafçı, çevresindekilere kör olduğunu anlatabilmek ve kendini motorlu taşıtlardan koruyabilmek için Londra sokaklarında bastonunu beyaza boyayarak dolaşmaya başlıyor. Bu deneyim o denli başarılı oluyor ki,  Fransız Körler Örgütü 1931’de körlerin bastonunun beyaza boyanmasını ve “Beyaz Baston” adıyla simgeleştirilmesini kararlaştırıyor. Bu uygulama giderek yaygınlaşıyor ve körlerin kullandığı baston Beyaz Baston olarak anılmaya başlanıyor. ABD Kongresi ve Senatosu’nun 6 Ekim 1964 yılında aldığı kararla da 15 Ekim tarihi “Beyaz Baston Günü” olarak ilân ediliyor.

Boğaziçi Üniversitesi’nde üç yıldan beri Engelsiz Erişim Derneği ve Boğaziçi Üniversitesi Görme Engelliler Teknoloji ve Eğitim Laboratuvarı (GETEM) işbirliği ile “Beyaz Baston Erişilebilirlik Festivali” düzenleniyor.

2005 yılında kurulan Engelsiz Erişim Derneği’nin temel ilkeleri şöyle sıralanıyor:

- Engelsiz yaşam ve engellenmişliklerin ortadan kaldırılması

- Erişilebilirlik

- Eşitlik ve ayrımcılığın her türü ile mücadele

- Bir arada yaşam ve tecritle mücadele

- Karar mekanizmalarının içinde yer alma mecburiyeti

- Çözüm odaklı öneriler

- Anti-hiyerarşik yapılanma

Engelsiz Erişim Derneği “engelli” kavramını sosyal model temelinde tanımlayarak, sakatlığı bir engel haline getiren şeyin kişinin bireysel özelliklerinden çok çevresel düzenleme, tutum ve ön yargıların oluşturduğu bariyerler olduğuna inanıyor ve çalışmalarını bu doğrultuda yürütüyor.

Boğaziçi Üniversitesi bünyesinde görme engellilere hizmet vermek amacıyla 2006 yılında oluşturulan GETEM ise elektronik kütüphane ve teknoloji laboratuvarı olmak üzere iki kısımdan oluşuyor.

E-kütüphane bölümünde görme engellilere sunulan üç formatta kitap bulunuyor:

- Gönüllü okuyucuların katkılarıyla oluşturulan sesli kitap

- Bilgisayar seslendirmesi ile oluşturulan sesli kitap

- Görme engellilerin kendi bilgisayarlarındaki programlar yardımıyla seslendirebilecekleri metin halindeki yazılı kitap

Kütüphanedeki yayınlar ağırlıklı olarak Türkçe ve İngilizce’ den oluşuyor. Kütüphane bünyesinde hikâye, roman, şiir türü kitapların yanı sıra eğitim kurumlarında okutulan ders malzemesi, bazı konferansların kayıtları ile bilimsel makale ve kitaplar bulunuyor. Sağlık raporu veya engelli kimlik kartı ile görme engelli olduğunu belgeleyen herkes GETEM kütüphanesine üye olabiliyor ve yedi gün-yirmi dört saat telefon ve internet olan her yerden kütüphane bünyesindeki eserlere ulaşabiliyor.

Görme Engelliler Teknoloji ve Eğitim Laboratuvarı, –internet kütüphanesinin yanı sıra- erişilebilir ürünler tasarlamak isteyen ya da web sitelerini erişilebilir hale getirmeyi amaçlayan kişi ve kuruluşlara danışmanlık yapıyor. Aynı zamanda yeni olanaklara ve yeni ürünler çıkmasına da destek veriyor. Ayrıca, GETEM; kendi içindeki bilgisayar laboratuarı ve engellilerin hayatını daha erişilebilir kılan çeşitli yardımcı teknolojileriyle, özelde Boğaziçi Üniversitesi, genelde tüm görme engelli öğrenciler için tam bir eğitim ve deneyim merkezi olma niteliği taşıyor.  

Engelsiz Erişim Derneği ve GETEM işbirliği ile düzenlenen üçüncü Beyaz Baston Erişilebilirlik Festivali 14–15 Ekim tarihlerinde Boğaziçi Üniversitesi Yerleşkesi’nde gerçekleşti. Festivalin bu yılki sloganı, “Duy, Dokun, Kokla, Gerçeği Çokla” idi.

Bu slogan; yaşamın yalnızca görerek değil, duyarak, dokunarak ve koklayarak da algılanabileceğini ifade ediyor. Bu ifade festivalde çeşitli stantlar aracılığıyla doğrulanmış durumda. İzleyiciler;

- Sesli Betimleme Stant’ındaki kulaklıkları kullanarak dinledikleri üç boyutlu sesler yoluyla tabiat olaylarını

- Teknoloji Stant’ındaki üç boyutlu çıktılara dokunarak dünyanın en önemli müzelerinde bulunan 15 eseri   

- Yemek Stant’ında pişirilen yemekleri koklayarak neler olduklarını algılama fırsatı bulmuş oldular.

Görme engelliler için çizgi roman betimleyen Engelsiz Çizgiler Ekibi de bu yılki Beyaz Baston Erişilebilirlik Festivali’ndeydi. Festivale katılanlar çizgi romanları duydular, kahramanlarına dokundular.

Festival kapsamında, ayrıca, İstanbul kaldırımlarını simule eden parkurda baston kullanma becerisi ve konuşan zarlı tavla oyunu müsabakaları ile halk türküleri konseri gerçekleştirildi. (Arzu edenler bu konserin video kaydına adresli linkten ulaşabilirler)

Sonuç olarak; “hayaller yaklaşmakta olan gerçeklerin gölgeleridir” ilkesiyle hareket eden Engelsiz Erişim Derneği ile “daha engelsiz ve daha erişilebilir bir dünyanın mümkün olduğu inanç ve umudunu ayakta tutmak için çalışan” GETEM işbirliği neticesinde ortaya çıkan “15 Ekim Beyaz Baston ve Erişilebilirlik Festivali”, bence, amacına ulaşmış bulunuyor.

İnanıyorum ki, böylesi çalışmalar yalnızca engellilere değil engelsiz bireylere de umut aşılıyor.

Engellerimizi hissettirmeyecek engelsiz bir yaşam dileği ile…