Prematüre ebeveynleri tarafından en çok merak edilen 8 soru

17 Kasım Dünya Prematüre Günü kapsamında bilgiler veren Çocuk Fizyoterapisti Şehnaz Yüce, merak edilen sorulara yanıt verdi.

Her zayıf doğan bebek prematüre midir?

Her zayıf doğan bebek prematüre değildir. Hamileliğin 37. haftasından önce doğan ve doğum ağırlığı 2500 gramın altında olan bebeklere ‘prematüre’ denir.

Prematüre bebekler mutlaka ciddi sağlık sorunları yaşar mı?

Bebeğin doğum haftası ne kadar erken olursa ciddi sağlık problemleri yaşama olasılığı o kadar artar. 32. haftadan önce doğan prematüre bebeklerin yüzde 85’i yaşatılabilmektedir. Bu bebeklerin yüzde 50’sinde vücut hareketlerinin kontrol ve koordinasyonunda ciddi güçlükler, ince el beceri gerektiren işleri yaparken zorlanma, kognitif bozukluk, dikkat eksiklikleri veya gelişimsel problemleri içeren nörogelişimsel bozukluklar, yüzde 5-15 oranında Serebral Palsi, yüzde 20-25 oranında ise hafif gelişimsel bozukluklar görülebilmektedir.

Prematüre bebeklerde işitme ve görme riski daha mı fazla görülür?

Erken doğum,  işitme kaybı için risk faktörleri arasında yer alır. Düşük doğum ağırlığı, yeni doğan sarılığı, oksijensiz kalma, gebelikte bebeğin beyin kanaması geçirmesi, işitme sinirine zarar veren ilaçların kullanılması işitme kaybının olmasının başlıca nedenlerindendir.

Bebeklerdeki gözün gelişimi normalde 40 hafta sürer ve hamileliğin son haftasına kadar hatta doğum sonrasında da devam eder. Erken doğan bebeklerde gözün ağ tabakasında oluşması beklenen damarlanma oluşamadığından bebek doğumdan sonra bu eksikliği tamamlamaya çalışır. Oluşan bu yeni damarlar sağlıklı olmadığından kanamaya başlar ve ağ tabakada ayrışmalar olur. Bu olay saptanıp müdahale edilmezse körlüğe yol açar.

Prematüre bebekler gelişimsel olarak yaşıtlarını ne zaman yakalar?

Prematüre bebeklerin büyüme ve gelişmesini değerlendirirken normal bebekleri değerlendirdiğimiz çizelgelerden yararlanırız. Fakat doğdukları günü baz almayız. Doğmaları gereken zamanı baz alırız. Mesela 28 haftalık doğan bir bebek doğum itibariyle 8 aylık olsun. Bu bebeği 12 hafta erken doğduğu için 3 ay eksilterek yani 5 aylık bir bebeğin gelişimindeki gibi değerlendiririz. Bu 3 aylık eksiltmeyi bebek 2 yaşına gelene kadar yaparız. Doğum itibariyle 2 yaşında olan prematüre bebek yaşıtlarıyla aynı gelişimi göstermiş olmalı yani yaşıtlarını yakalamalıdır.

Prematüre bebeklerde fizik tedavi ve erken rehabilitasyonun önemi nedir?

Prematüre bebekler son dönemlerini anne karnında geçiremedikleri için normal doğan bebeklere göre daha gevşek bir pozisyon alırlar. Yerçekimine karşı gerekli pozisyonunu koruyamaz ve hareketlenemezler. Daha çok kurbağa pozisyonunda durabilirler. Hareket gelişimleri de daha geriden olur. Pediatrik rehabilitasyon riskli bebeğin takibinde pozisyonunun düzenlenmesi, hareketin gelişimi, hareketin kalitesi, beslenmesi, çevreyle iletişiminin değerlendirilip yönlendirmesinin sağlanmasıdır. Biz rehabilitasyon çalışmalarına, bebek yeni doğan yoğun bakım ünitesindeyken pozisyonlama ile başlarız. Bebeğin yutma refleksinin takibi, ağızdan beslenmeye geçişi, göz kontağı kurması gibi temel çalışmalar bu dönemde başlar. Bizler her erken doğan bebeğin gerekli uyarımları alıp ailesinin bilgilendirilmesi için pediatrik fizyoterapist tarafından takip edilmesinden yanayız. Risk faktörlerinin yüksek olması nedeniyle oluşabilecek engellerin erken fark edilerek müdahale edilmesi, gözden kaçmaması, vücuda oturmadan etkilerinin en hafife indirgenmesi veya oluşmasının engellenmesini mümkün kılar. Bu yüzden erken rehabilitasyonun önemi büyüktür.

Prematüre bebeklerin anne sütü ile beslenmesi yeterli olur mu?

Prematüre bebeklerde beslenme büyük önem taşır. Yeterli beslenemeyen bebekte beynin büyüme ve gelişme sorunları oluşur, bağışıklık sistemi yetmezliğine bağlı olarak hastane kökenli enfeksiyon ve ölüm riski artar. Bunun yanında davranışsal, hafıza ve öğrenme problemlerine yol açtığı gibi ergenlik ve erişkin dönemde kan basıncı yükselmesi, anormal yağ profili, insülin direnci ve tip II diabete yol açtığı da gözlenmiştir.

Normal doğan bebeklerde olduğu gibi prematüre bebeklerde de beslenmede ilk tercih anne sütüdür. Düşük böbrek çözünen yükü, sindirim ve emilim kolaylığı, bağışıklık sistemine katkıda bulunan faktörler içermesinin yanında anne-bebek arasındaki bağı güçlendirmesi açısından da önemlidir. Anne sütü alarak beslenen prematüre bebeklerin 18 aylık psikomotor gelişimlerinin erken doğan bebek maması ile beslenenlere göre daha iyi olduğu gözlenmiştir. Anne sütü ile beslenen prematüre bebeklerde görme daha iyi gelişir. Anne sütü alan prematüre bebekte mide ve bağırsak problem riski azalır. Anne sütü içinde prematüre bebek için birçok besin bulunmasına rağmen bebeğin büyümesi için yeterli olmayabilir. Bu nedenle anne sütünün içine anne sütü güçlendiriciler ilave edilebilir.

Prematüre bebekler ek besine ne zaman geçiş yapabilir?

Katı gıdalara geçiş düzeltilmiş yaş 4 aylık olunca denenmelidir. Bazen bu zamanlama bebeğin büyüme ve gelişimine göre ayarlanabilir. Baş kontrolü iyiyse, kaşığa yöneliyorsa, diliyle itme ve öğürme refleksi kaybolmuşsa ve yemeğe ilgi gösteriyorsa ek besine başlanabilir.

Prematüre bebeklerin eve gitme zamanı neye göre belirlenir?

Bunu belirleyen yeni doğan çocuk doktorudur. Yaşa göre uygun tartıda ve anne sütüyle veya mamayla ağızdan beslenebiliyorsa, durumu stabil hale gelmişse, bebeğin taburcu edilmesi düşünülür.