Tanburi Cemil Bey’i anlayarak sevmek

Üstelik yıllar öncesinde, Beyazıt’taki Şamlı İskender Müzik Mağazası’ndan Fransızca ve eski harflerle yazılı birçok bestesinin notalarını almıştım. İstanbul Radyosu’ndan aldığım onun kayıtlarının olduğu makaraları dinleyebilmek için zamanında, İtalya Budrio’dan, o dönem İtalya temsilcimiz olan Mehmet Demirel’in yardımıyla makaralı teyp getirtmiştim. Yaşadığımız gümrük zorluklarını anlatmıyorum bile... Ama nihayetinde değmişti tüm yaşananlara.

Gerek Kalan Müzik gerek İstanbul Büyükşehir Belediyesi son yıllarda Tanburi Cemil Bey’in eserlerini dinleyebilmemiz ve anlayabilmemiz için kitaplı albümler çıkardılar. Bu bilgileri zaten bildiğiniz kanısındayım, bir hatırlatmada bulundum.

Onun Türk müziğindeki yeri neydi, bugünün ustaları onun için ne düşünüyorlardı?

Onun Türk müziği tarihindeki konumunu araştıran, kitapla verdiği DVD ile de sanatçıların düşüncelerini bize aktaran, onların icralarından örnekler dinleten bir çalışma sundu bize Gönül Paçacı Tunçay.

Kitabın adı: “Tanburi Cemil Bey tarafından”^(*).

Taş plakları dinlemiş olanlar, onun kayıtlarının başında yer alan meşhur, “Orfeon Record Tanburi Cemil Bey tarafından” sunumunu bilirler. Kitabın adı bunu yâd ediyor.

Tunçay, Sunuş’ta kitabın amacını şöyle tanıtıyor: “Bu armağan kitap  -III. Millî Kültür Şûrası’nda katılımcılara armağan edildi- Tanburî Cemil Bey’e farklı bir açıdan bakmayı, üstünden zaman geçtikçe uzaklaştığımız yazılı müzik malzemeleri üzerinden zihin tazelemesi  yapmayı amaçlıyor.”

Sunuş’taki teşekkür listesindeki bir adın altını çiziyorum: “Kişisel arşivimde bulunmayanları temin ederek kullanmama müsaade eden kadim dostum TURHAN GÜNAY’A teşekkür ederim.”

Sevgili Turhan Günay, sadece edebiyatın, yayıncılığın değil, aynı zamanda Türk halk müziği ve Türk müziğinin de dervişlerindendir. Özgürlüğüne kavuştuğunda, hasret gidereceğiz, kitap fuarları gecelerinde en güzel türküleri yine ondan dinleyeceğiz.

Kitaptaki bölüm başlıkları şöyle:  

- Osmanlı’da müzik yayıncılığıyla eşzamanlarda doğan bir müzisyen

- Tanburî Cemil Bey’in Yazdığı Kitap: Rehber-i Musîkî

- Tanburî Cemil Bey’in Seçtiği Notalar: Müntehabât-ı Cemil

- Tanburî Cemil Bey’in Kovan ve Plak Kayıtları: Sadâ-yı Cemil

- Tanburî Cemil Bey’in Fotoğrafları: Sûret-i Cemil

- Tanburî Cemil Bey’in Hocalığı: Muallim Cemil

- Tanburî Cemil Bey’in Kendi Eserleri: Farklı Baskılar, Âsâr-ı Cemil

- Dârüt–talim-i Mûsıkî Neşriyatından: Külliyât–ı Cemil (1. baskı)

- Anısına yapılan Konser: Yâd-ı Cemil

- Şamlı İskender Yayınlarından Külliyât-ı Cemil (2. baskı)

- Ardından Yazılan Önemli Bir yazı: Mübâhes-i Cemil.

* * *

KİTAPLA beraber verilen DVD’yi seyrettim, dinledim. Kemençeci Derya Türkân, bugünün icrasını Cemil Bey’den öğrendiğini, Vasilaki’den sonra tarz getirdiğini belirtirken, Ruşen Kam, Fahire Fersan, Halûk Recai’nin de adlarını sayıyor.

Tanburi Murat Aydemir, Cemil Bey’in etkisine, icracılığına değiniyor, taksimini notaya almanın zorluğunu söylüyor.

Aydemir’in Cemil Bey’in Şetaraban taksimi üzerine bir denemesi, farklı kuşakların icracılığı, müziği algılaması konusunda bilgi verdiği için doğrusu beğenerek dinledim. Bu tür denemelerin de yapılmasını öneririm.

Tanburi Özer Özel’in, çağdaş yorumları doğrusu bütün eski icracıları dinlemem konusunda ufuk açıcı tespitlerde bulundu.

Gazel dışında eşlikçilik yapmadığı için bu konudaki yorumunu öğrenemeyeceğimizi söylüyor. O çağının modeliydi, diyor.

İhsan Özgen’den Cemil Bey’i dinlemenin güzelliğini söylemek gerekli mi?

Tanburi Necdet Yaşar, virtüözlüğünün yanı sıra genç kuşağı etkilemiş bir hoca. DVD’de o da var.�Bekir Sıdkı Sezgin de bu DVD’de Cemil Bey’in bestesinin nasıl icra edilmesi gerektiğinin örneğini veriyor.

Tanburi ve neyzen Murat Salim Tokaç, Cemil Bey için benim de katıldığım, günümüz açısından yorumlarda bulunuyor.

Gerçekten, bir toplulukta, hele müzik seven, dinleyen biriyseniz, Tanburi Cemil Bey’in adı geçtiğinde, onun sanatçılığı, yaşamı üzerine konuşabilmeliyiz.

DVD’de anılarımıza bir gönderme de var.

Rahmetli Metin Erksan’ın ‘Sevmek Zamanı’ filminde Cemil Bey’in Nihavend şarkısı çalınıyor.

* * *

MÜZİK sadece dinlenen bir sanat değildir, düşündürür de.

(*) İstanbul Üniversitesi Osmanlı Dönemi Müziği Uygulama Araştırma Merkezi (OMAR) Yayınları.