Rusya Tel Rifat’ta Türkiye’yi duymazdan mı geliyor

Türkiye ile Rusya’nın Tel Rifat konusunda yürüttükleri müzakerelerde henüz bir mutabakata varamadıklarına bakılırsa kapanmış değil.

Dünkü yazımızda konu ettiğimiz Tel Rifat, Afrin’in doğu sınırında, Kilis ile Halep arasındaki karayolunun üstünde, savaş başlamadan önce 20 bin dolayında Sünni nüfusun yaşadığı küçük bir şehir. Bulunduğu yer, Türkiye’nin Halep’e bağlantısı açısından stratejik bir konum kazandırıyor Tel Rifat’a.

Önemli bir diğer nokta, bu şehrin Menbiç ile birlikte, TSK’nın kontrolündeki Afrin ve ona bitişik Fırat Kalkanı bölgesinde PYD/YPG’nin hâlâ varlığını sürdürdüğü son iki bölgeden biri olarak kalmış olması. Menbiç’teki YPG varlığı konusunda ABD ile bir mutabakata varılmış olsa da, Tel Rifat konusunda Rusya ile henüz ortak bir anlayışa gelinebilmiş değil.

Tel Rifat’ın kontrol altına alınması, Afrin harekâtının nihai hedeflerden biri olarak açıklandığı için, burada ucu açık bir durum söz konusu.

***

Bu kentin öyküsü Suriye’de 2011 yılında iç savaşın başlamasının ardından, ertesi yıl muhalif grupların kontrolüne geçmesiyle başladı. 2013 sonuna doğru bu kez IŞİD Tel Rifat’a hâkim oldu, ancak bir süre sonra Suriye muhalefeti içindeki Fetih Tugayları IŞİD’i şehirden çıkardı.

Tel Rifat’ın yakın tarihindeki önemli bir kırılma 2016 yılı şubat ayında Rusya’nın hava bombardımanının desteğiyle PKK’nın Suriye uzantısı YPG’nin Tel Rifat’ı ele geçirmesiyle ortaya çıktı. Rusların hava bombardımanı, yerel halkın önemli bir bölümünün kenti terk edip hemen kuzeyde Fırat Kalkanı bölgesindeki Azez’e kaçmasına yol açtı. Sonuçta Tel Rifat, Rusların desteğiyle Afrin’deki YPG yönetim bölgesine eklemlendi.

***

Şehrin serüvenindeki bir başka dikkat çekici gelişme, geçen eylül ayında Rus ordusunun daha belirgin bir şekilde Tel Rifat’a girmesi oldu. Rus ordusu, Tel Rifat’ın hemen kuzeyinde, Türkiye sınırına tam 14 kilometre uzaklıktaki Minnag askeri havaalanına yerleşmiş durumda.

Türkiye’nin 20 Ocak tarihinde başlayan Afrin harekâtı mart ayında sona doğru yaklaşırken, TSK ve ÖSO birlikleri de kuzeyden Tel Rifat’a doğru güneye inerek Minnag havaalanına kadar geldi.

O günlere ait gazetelerde TSK’nın Tel Rifat’a girmek üzere olduğu, hatta girdiği yolunda pek çok habere rastlamak mümkün. Bu haberler doğru çıkmadı. TSK’nın Afrin merkezini kontrolüne aldığı sırada, YPG’nin Tel Rifat’tan çıktığını açıklaması ve Rus askerlerin eşliğinde Esad’a bağlı ordunun Tel Rifat’a girmesi bütün denklemi değiştirdi. Rusya’nın himayesindeki YPG görünüşte şehirden çıkarken, bu kez yine Rusya’nın himayesindeki Suriye ordusu Tel Rifat’ta sahneye çıktı.

***

Bu aşamada işleri daha da kritik bir noktaya getiren, Zeytin Dalı harekâtı nedeniyle Afrin’i terk eden yerel Kürt nüfusun önemli bir bölümünün Tel Rifat’a sığınması oldu. BM İnsani Yardım Koordinasyon Ofisi’nden (OCHA) dün aldığım resmi rakama göre, Afrin’den Tel Rifat ve çevresine göç etmiş kişilerin sayısı 68 bin.

Bu arada, daha önce Rusların hava bombardımanı ve YPG işgali nedeniyle Azez’e kaçmak zorunda kalan Tel Rifat sakinleri de evlerine dönmek için talepte bulunmaya, gösteri yapmaya başladı.

Bu durumda iki temel soru karşımıza çıkıyor. Birincisi, Afrin’den gelenlerin ne olacağı. İkincisi, Tel Rifat’ı terk edenlerin evlerine nasıl döneceği.

***

Ankara’yı özellikle ilgilendiren bir diğer başlık, PKK’nın Suriye’deki uzantısı olan YPG’nin burayı terk etmesi meselesi. Türkiye, geçen mart ayından bu yana ısrarla Rusya’ya YPG’nin Tel Rifat’tan çıkarılması talebini iletiyor. Örneğin Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, daha 5 Nisan’da “Rusların bize söylediği, burada YPG-PYD unsurlarının neredeyse kalmadığı yönünde. Bunu biz kendi kaynaklarımızdan teyit edeceğiz. Gerek Genelkurmay Başkanlığımız gerek Milli İstihbarat Teşkilatımız bu konuyu çalışacaklar” açıklamasını yapmıştı.

Geçen süre içinde sahada yürütülen bu çalışmalar, YPG unsurlarının Tel Rifat’tan ayrılmadığına işaret ediyor. Görüşmelerde Rus tarafı, ısrarla “YPG Tel Rifat’ı terk etti” diyor, buna karşılık Türk tarafı sahadaki tespitlerinden yola çıkarak, “Hayır terk etmediler, sadece üniformalarını atıp sivil elbise giydiler” diyor.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın geçen hafta yaptığı “Tel Rifat olayı var, o ayrı bir sıkıntı” denmesinin gerisinde işte Rusya ile süren bu anlaşmazlık yatıyor.