Bu düzenleme yatırımcının zararına olur

 Aslında gözlerden kaçtı, otomatik katılıma yönelik düzenlemeler ile birlikte bireysel emeklilik sisteminde de bazı değişiklikler yapıldı. Hepsini tek tek sıralamayacağım ama bunlardan bir tanesi hem önemli hem de ilginç. Düzenlemeye göre, bu yılın Temmuz ayından itibaren, otomatik katılıma yönelik kurulan emeklilik yatırım fonu portföyünün yüzde 30’dan fazlasını tek bir portföy şirketi yönetemeyecek. Bu düzenleme, 2018’in başından itibaren otomatik katılımın dışındaki tüm emeklilik fon portföyüne de uygulanacak.

Bu ne anlama geliyor? Anlatayım. BES’te, katılımcıların birikimlerini portföy şirketleri yönetiyor. Kişiler sisteme, emeklilik şirketleri aracılığı ile giriyor, aylık ödemelerini şirketlere yapıyor, şirketler bu birikimleri portföy yönetim şirketlerine devrediyor; portföy şirketleri de birikimleri yine sizin seçtiğiniz emeklilik planlarına yönlendiriyor.

YENİ DÜZENLEME NE GETİRİYOR?

Peki, mevcut düzen nasıl işliyor? Emeklilik şirketleri, kurdukları emeklilik fonlarının yönetimi için portföy şirketleri ile anlaşıyor. Tabi, emeklilik şirketleri ile portföy şirketleri arasında performansa bağlı, yani katılımcının birikimlerini iyi yönetip, belli getiri sağlamaya yönelik bir anlaşma da var. Var; çünkü kişiler getiri performansını beğenmezlerse emeklilik planlarını, fon dağılımlarını değiştirebildikleri gibi emeklilik şirketini değiştirebilirler. Yani portföy şirketi iyi hizmet vermezse, getiri sağlamazsa, emeklilik şirketi müşterisinden olur. Şunu da belirteyim, toplam emeklilik şirketi sayısı 18, portföy şirketi sayısı ise 50’ye yakın.

İşte, 1 Temmuz’dan itibaren bu düzen değişecek. Emeklilik şirketi fonların tamamının yönetimini bir portföy şirketine veremeyecek, ancak yüzde 30’unu devredebilecek.  Bu da şu anlama geliyor ki, emeklilik şirketleri en az dört portföy şirketi ile çalışacak. Yeni düzenleme bunun zorunlu kılıyor. Peki, neden böyle bir düzenlemeye ihtiyaç duyuldu? İki nedeni var. Birincisi, emeklilik fonlarının getirileri konusundaki şikayetleri ortadan kaldırmak; ikincisi de fonların getiri performansını artırmak. Artar mı?

EMEKLİLİK ŞİRKETİNE SINIRLAMA

Burada bazı tereddütlerim var. Bugünkü durumda emeklilik fonlarının yüzde 80’ini, içinde hem bağımsız çalışan hem de banka iştiraki olan 25’e yakın büyük şirket yönetiyor.  Kim bunlar? En az 50-60 kişinin çalıştığı, daha profesyonel, kurumsal, yatırım yapan, sadece emeklilik değil diğer fonları da yöneten, yeni ürünler çıkartan şirketler. Kimse alınmasın, gücenmesin ama pazarda, iki masa, 3-5 kişiden oluşan ve emeklilik fonlarını yönetmeye talip portföy şirketleri de var. Hal böyleyken, yeni düzenlemenin başta getiriler olmak üzere kime, ne faydası olacak, neyi değiştirecek, o tarafını anlamış değilim.

Hayır, amaç, rekabetse; 14 yıldır fonların yüzde 80’ini belli şirketler yönetiyor. Emeklilik şirketlerinin de bu portföycüleri seçmesinin nedeni de belli. Bu neden de karakaş kara göz ya da ‘bizim bankanın şirketi’ değil. Sonuçta yönetilen, kişilerin birikimleri ve yönetimde tek kriter de getiri. Ne mi demek istiyorum? Bu düzenleme; fonların, belli performansı gösteren şirketlerden alınıp, 2-3 masadan oluşan, düşük performans sergileyen şirketlere verilmesinden başka bir işe yaramaz diyorum.

Bu uygulama hayata geçerse, özellikle bireysel emeklilik katılımcıları açısından şöyle bir sorun da yaratacak: Zorlamayla emeklilik şirketi, vatandaşın birikimini, dört şirkete yönettirirse; vatandaş, kimin daha iyi getiri sağladığını, kimin kötü yönettiğini bilemeyecek. Bilemeyince, emeklilik şirketini değiştirmek için bir gerekçesi olmayacak. Yani, tam bir karmaşa yaşanacak.

Tamam, getiri konusunu rekabete açalım, burada sorun yok. Bunun da yolu belli. Fon getirisi için belli bir kriter konur, bu kriterin üzerine çıkan şirketler yola devam eder, altında kalanlar oyundan çekilir. Böylece iyi yöneten şirket ile iyi yönetmeyen ortaya çıkar. Bu kadar basit.