Hürkuş işkence askısında

Haziran ayında ilk uçuşunu gerçekleştirmesi planlanan Hürkuş, yerdeki test aşamalarını bir bir tamamlıyor. Geçen yıl havacılık geleneklerine uygun olarak montajından sonra imalat hattını terk eden uçağın, üzerinde metal banda benzer 600 özel sensörle hidrolik, iniş takımı, elektrik ve aviyonik sistemlerinin fonksiyon testleri bitirildi. İlk motor çalıştırmasının ardından şu anda Hürkuş’un kanatçık, dümen gibi uçuş kontrol sisteminin mekanizmaları deneniyor. Günde 3 vardiya, 24 saat yapılan çalışmalar, Avrupa havacılık otoritesi EASA ve Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) ile birlikte sürdürülüyor. Hem yer hem de uçuş testlerinin başarıyla tamamlanmasının ardından Hürkuş EASA tip sertifikası alacak.

TESTLER 4 UÇAKLA YAPILIYOR

Hürkuş’un testleri için toplam 4 uçak üretiliyor. İlk uçar prototipin motoru şubat ayında çalıştırıldı. Üretilen ikinci uçaksa statik sağlamlık ve kabin basıncı testlerinde kullanılıyor.
Buradan alınacak sonuçların ardından birinci uçak için uçuş izni verilecek. Üçüncü uçağın montajı ise sürüyor. Son test uçağı, laboratuvarda metal yorulması testlerine tabi tutulacak. Hürkuş’un en az 10 bin 500 uçuş saatlik ömre sahip olduğu kanıtlanacak. Uçağın havacılık kuralları gereği belirlenen limitlerinin en az 1.5 katına dayanması gerekiyor. Testlerde hem bu ölçülüyor hem de bilgisayar yardımlı simülasyonlarla gerçeğe çok yakın elde edilen verilerle tasarıma hemen müdahale edilebiliyor.
Motor çalıştırılmasının ardından uçağın tüm kumanda yüzeyleri söküldü. Buralara uçuş yüklerini temsil eden özel ağırlıklar takıldı. Pilotların uçuş sırasında lövye ve pedal üzerinde hissedecekleri kuvvetler uçak üzerinde denendi.
İkinci uçağa, uçuş sırasında maruz kalacağı en kritik kuvvetler uygulanıyor. Kabin basıncının da denendiği bu testlerde TAI tarafından belirlenen 37 test koşulunun 5’inin tamamlanması ile ilk uçuşa izin çıkacak.
Gövde, kanatlar ve kuyruk üzerinde 1800 noktadan ölçüm alınıyor ve mühendisler sonuçları bilgisayar hesaplarıyla karşılaştırıyor.

İLK UÇUŞ ÖZEL İZİNLE

Tüm bu testlerin tamamlanmasının ardından ilk uçuş öncesi yapılacak denemelere geçilecek. Hürkuş, ilk kez havalanmadan yavaş ve hızlı taksi testleri yani uçağın yerde koşturması, sağa-sola çekişi ve fren sistemi ile frenleme mesafeleri rüzgârlı-rüzgârsız şartlarda test edilecek.
Hürkuş uçuş test programı için uçuş emniyeti göz önünde bulundurularak aşamalı bir planlama yapıldı. İlk uçuşlar için gerekli meteorolojik koşullar, irtifa, hız ve manevra limitleri belirlendi. Kurallara uygun olarak Hürkuş ilk uçuşunu açık bir havada yapmak zorunda.

ÖZEL EĞİTİMDEN GEÇİRİLDİ

Hürkuş’un testlerini Kanada ve ABD’de uçuş test eğitimlerini tamamlayan Türk pilot ve uçuş test mühendisleri gerçekleştirecekler. Uçuşu, Türkiye’nin ilk sertifikalı test pilotu olan Murat Özpala yapacak.
Uçuş aşamasının en az 550-600 sortiden oluşması bekleniyor. EASA ve SHGM ile ortak sürdürülecek bu testlerin ardından Hürkuş uluslararası tip sertifikasını alacak. Böylelikle Vecihi Hürkuş’un 1930’da kendi tasarlayıp imal ettiği K-XIV’den sonra yurtdışından ve Türk Sivil Havacılığı’ndan onaylanmış ikinci uçak olacak.

220 UZMANIN GÖZÜ ÜZERİNDE

Hürkuş projesinde TAI’den 32, SSM ve SHGM’den 25, EASA’dan 13 sertifikasyon uzmanı görev yapıyor. Hürkuş’un tasarımında görev alan 150 mühendis de bu sertifikasyon çalışmalarını kendi uzmanlık dallarında destekliyor. Yer testlerinin toplam 2 bin saat sürmesi planlanıyor.
Tolga Özbek

3 farklı modeli olacak

Türk Havacılık ve Uzay Sanayi (TAI), Hürkuş’un 3 farklı modelini geliştirecek. Turboprop motorlu, iki kişilik, yüksek performanslı uçağın sivil modelini askeri eğitim ve yakın hava desteği modelleri izleyecek. 1600 beygir gücünde PT6A-68T motoruna sahip uçak, saatte 574 kilometre hıza çıkabilecek. Servis yüksekliği en fazla 10 bin 577 metre olan Hürkuş, 4 saat 15 dakika havada kalabilecek. Jet performansına sahip Hürkuş’un G limitleri ise +7 ve -3,5G.

soru - cevap

Hacker’lar havadaki uçağı kontrol edebilir mi?

Alman bilişim uzmanı Hugo Teso’nun sadece Android cihazlar kullanarak bir uçağı havada istenildiği gibi yönlendirebileceğini söylemesi ortalığı karıştırdı. Kamuoyunda büyük ilgi çeken tartışmada Hugo Teso piyasada bulunabilecek bazı elektronik aletlerle uçağın oto pilotuna müdahale edeceğini iddia etmişti.  Bunu sanal olarak uygulayan Teso’nun yaptığı deneye cevap havacılık otoriteleri Amerikan FAA ve Avrupalı EASA’dan geldi. Otoriteler, sanal olarak bu deneyin yapılabileceğini ancak uçağın oto pilot sistemine dışarıdan müdahale edilemeyeceğini açıkladı.