Ayda portakal aramak

Sonunda büyük hayal gerçekleşip yıldızları, gezegenleri kendisine yaklaşan her şeyi yutan, Einstein’a göre zamanı bile çekip bükebilme kuvveti olan karadeliğin fotoğrafını çeken ekipte yer almışsınız. Sonra bu bilim insanlarından biri olarak tarihi açıklamayı yapacak basın toplantısı için Washington’a uçmuşsunuz. Yapılan açıklama dünyayı ayağa kaldırmış. Einstein’ın 100 yıl önceki öngörüsü doğrulanmış. Bilim tarihinde ‘Karadeliğin görüntüsü öncesi ve sonrası’ diye yeni bir dönem başlamış. Röportajlarla geçen bu büyük günün heyecanıyla yine eve uçmuşsunuz. Kapıdan adım attığınızda içeriden, “Anne akşama yemekte ne var?” sesi gelmiş...
Dünya tarihine imza atan bilim insanlarından biri olan Profesör Feryal Özel, bu sempatik olayı ‘Bilim insanı bir anne ve yaşam’ diye attığı tweetle paylaşmış. Bu müthiş projede yer alan tek Türk olan İstanbul doğumlu Üsküdar Amerikan Lisesi mezunu Prof. Özel’in tweetine yapılan yorumlardan benim en hoşuma gideni, “Karadelik hep orada duruyor ama bebekler büyüyüp yuvadan uçuyor” şeklinde olanıydı.

45 TRİLYON KEZ LONDRA-NEW YORK

Karadeliğin görüntüsünü alabilen ekipte bir de Türk bilim insanı olduğunu Hürriyet’in haberinde okuyunca çok mutlu oldum. İstanbul seçimi tartışmaları, doların 5.80’leri görmesini filan unuttum gitti. Yapılan iş öyle büyük ki, bugünler gelir geçer ama tarihe damga vuranlar arasında bir de Türk bilim insanının olduğu, insanlık var oldukça unutulmaz.
Aslında yapılan iş Los Angeles’taki bir golf topunun üzerindeki deliklerden birinin fotoğrafını New York’tan çekmek gibi bir şeydi. Ya da ayın üzerindeki küçücük bir portakalı bulup fotoğrafını dünyadan çekmekten farkı yoktu. Karadelik, dünyaya 53 milyon ışık yılı uzaklıkta. Bir başka hesapla Londra-New York arasını 45 trilyon defa gidip gelmeye denk.
Bu kadar uzaktaki bir karadeliğin görüntüsü ancak dünya büyüklüğünde bir teleskopla alınabilirmiş. Bu olamayacağı için dünyanın çeşitli bölgelerindeki teleskopların güçlerini birleştirecek bir proje geliştirilip dünya teleskopa çevrilir. Sekiz ayrı noktadaki teleskoplar, M87 adlı galaksinin ortasındaki evrenin en vahşi karadeliklerinden birini yıldızları yutarken maddelerin birbirine sürtünmesinden doğan ısının yarattığı parıltıları ve gölgesini kaydetmeyi başardı. Bir süper bilgisayar, teleskoplardan farklı zamanlarda gelen görüntüleri birleştirip düzelterek kara deliğin fotoğrafını ortaya çıkardı.

İZMİR’E GELMEK İSTİYORLAR

20 yıldır bu projede çalışan Prof. Özel, modelleme ve analiz yapan grubu yönetiyor. Prof. Özel’i duyunca ABD’de yaşayan bilim insanı, yönetici, doktor, mühendis niteliğindeki 250 bin Türk aklıma geldi. İzmir’deki bir toplantıda bunların çoğunun yurt dışında edindikleri bilgi birikimini Türkiye’de paylaşarak ülkelerine borçlarını ödemek istedikleri söylenmişti. Anketlerden Türkiye’ye döndüklerinde en çok yaşamak istedikleri şehir İzmir çıkmıştı.
İç ve dış siyasetteki gelişmeler, 15 Temmuz’da sarsılan güven ortamıyla bu projeler gecikti. Karadeliğin bile fotoğrafını çekebilecek hale gelen dünyaya yetişmek için istikrarı sağlayıp daha fazla geç kalmamak gerek.