Kendini duyabilmesi için ‘sıkılmaya’ ihtiyacı var

Anne babalar çocuklarını sürekli oyalama yarışında. İnternette etkinlik önerileri havada uçuşuyor. Peki, ama çocukları sürekli oyalamaya çalışmak doğru mu?

Doç. Dr. Saniye Bencik Kangal (Hacettepe Üniversitesi Çocuk Gelişimi Bölümü Öğretim Üyesi): Burada önemli olan ‘nitelikli zaman’ kavramıdır. Yere, koltuğa, masaya çocuğumuzla birlikte oturup onun gözlerinin içine bakarak, zihinsel ve fiziksel olarak çocuğumuzun yanında olarak geçirdiğimiz süre önemlidir. Tüm günü etkinlikle doldurmaya çalışmak nitelikli zaman geçirmek anlamına gelmez. Aksine bu durum yetişkini tüketir, çocuğu ise sıkar. Aynı şekilde, bir yandan televizyon veya cep telefonu açıkken öte yandan çocukla kaliteli vakit geçirilemez. Birlikte gerçekten eğlenerek geçirilen 45 dakikalık veya 1 saatlik nitelikli zaman kâfidir. Bu zaman diliminde de tüm etkinlikleri çocuğun ilgi alanına göre yapmak önemlidir.

Ancak öte yandan da ebeveynler çocuklara etkinlik yetiştirememekten, çocukların sıkıldığından şikâyet ediyor…

Ayben Ertem (Uzman Psikolog): Çocuk psikoloğu, aile danışmanı Dr. Vanessa Lapointe “Çocuklar kendi sıkılmışlıklarının içinde kalmalıdırlar ki o sessizlikle beraber kendilerini duyabilsinler” der. ‘Kendini duymak’ kavramının anlamı şudur: Çocuk devamlı olarak meşgul edilmeye çalışıldığında, o bombardıman altında kendi kendine kalacağı, iç dünyasını keşfedeceği, kendini nasıl hissettiğini ve hatta ne istediğini anlayacağı bir zamanı olmaz. Her ne kadar “Çocukların sıkılması kötüdür” algısı olsa da bu pek doğru değildir. Çünkü çocukların boş kaldıkları sürede zihinlerinin biraz amaçsızca dolaşmaya ihtiyacı vardır. Son yıllarda yapılan araştırmalar, sıkılmanın yaratıcılığı beraberinde getirdiğini, kişiyi anlam bulmaya ve tatmin etmeye doğru ittiğini gösteriyor. Bu sebeple ebeveynler/bakım verenler, çocukların boş zamanlarını devamlı bir şeylerle doldurmak yerine, birazcık sıkılmalarına da zaman tanısınlar.

Doç. Dr. Saniye Bencik Kangal: Burada sıkılmanın derecesini iyi gözlemlemek lazım. Çocuk sıkılsın ve kendi kendine keşfetmeyi öğrensin derken çocuğu ihmal etmemek de gerekir. Gerekli çevresel uyaranlar sağlandıktan, çevredeki güvenlik önlemleri alındıktan sonra çocuğun keşif yapmasına ve özgürce hareket etmesine fırsat tanınmalıdır.

Anne babalar 'bunalmamak için' çocukların eline tablet veya telefonu verip "Bununla oyalan, beni rahat bırak" dediğinde çocuklar bu kez de gerçek anlamda sıkılacak bir şey bulamıyor. Oysaki teknolojisiz bir sıkılganlık da çok önemli değil mi? Ne yapmak gerek?

Doç. Dr. Saniye Bencik Kangal: Günümüzün en büyük sorunlarından biri telefonların, tabletlerin ve televizyonun ‘elektronik bakıcılar’ haline gelmesi. Oysaki erken çocukluk döneminde bir çocuğun uzun süreli ekranlara maruz kalması çocuk ihmalidir ve çocuğun gelişimi risk altına girer. Dolayısıyla 3 yaşın üzerindeki çocukların yaşı 10 ile çarpılarak günlük kullanım süresi dakika olarak belirlenmelidir ve bu kurala uygun hareket edilmeye çalışılmalıdır (Örneğin: 5 yaşx10=50 dakika). Aksi takdirde teknolojik aletlerin hızlı ve renkli dünyasına alışan çocuk gerçek dünyada sıkılmakta, teknolojik aletler elinde yokken yoksunluk yaşamakta ve hiçbir şeyden keyif almamaya başlamaktadır. Bu durum ise çocukta bir takım davranış problemlerine neden olabilmektedir. Sonuç olarak sınırlı teknoloji kullanımıyla çocukların gerçek hayattan zevk almaları için bir kapı aralar.

Çocukları sıkıldığında onların yalnız ve mutsuz olduğunu düşünen anne babalara önerileriniz neler?

Doç. Dr. Saniye Bencik Kangal: Aslında çocukların sıkıntıları anlıktır. “Anne, baba sıkıldım” cümlesini kurduktan beş dakika sonra çocuğun kendine bir oyun kurduğunu gözlemlersiniz, ama biz yetişkinler çocuk ‘sıkıldım’ dediğinde hemen ona bir alternatif bulmaya çalışırız. “O zaman resim yap, oyuncaklarınla oyna” vb. Bu öneriler yerine çocuğu düşünmeye sevk etmek daha doğrudur. “Ne yaparsan kendini daha iyi hissedersin bir düşün bakalım?” gibi cümleler çocuğu kendini tanımaya sevk eder. Bazen de yetişkinler “Sıkı can iyidir çıkmaz” diyerek anne babalarından kendilerine geçen o meşhur cümleyi kurarlar. Erken çocukluk dönemindeki birçok çocuk ise oldukça soyut olan bu cümleyi anlayamaz ve anlamlandıramaz. Bu durum çocuğu daha da çok sıkıntıya sokar. Çocuk ‘sıkıldım’ dediğinde sizinle vakit geçirmeyi özlemiş de olabilir. Bu durumu analiz edip çocuğunuz sizi özlediyse bu özlemi mutlaka dindirmek gerekir.

Ayben Ertem (Uzman Psikolog): Pennsylvania Devlet Üniversitesi’ndeki araştırmacılar sıkılmanın da mutluluk ve neşe gibi aynı sistemde çalıştığını, daha anlamlı ve ilginç bir şeye ulaşabilmek için çaba sarf edilmesi gerektiğini söylüyorlar. Hatta farklı araştırmalara göre çocukların sıkıcı bir işle uğraşmaları daha keyifli, eğlenceli bir şeyle uğraşmalarına nazaran daha fazla düşünmelerini, hayal kurmalarını ve problem çözme becerilerini geliştirmelerine yarıyor. Bu durumda ebeveynler “Çocuğumu her an meşgul etmek zorunda değilim. Hatta ona boş zaman tanıyarak gelişimine katkıda bulunuyorum” diye düşünmeli. Dayanıklılık kazanmak için de biraz sıkılmak lazım. Ayrıca çocuklara boş zamanların bir ‘eksiklik’ değil, düşünmek ve yaratıcı bir şey bulmak için ‘fırsat’ olarak görülebileceğini öğretmek gerekiyor.

HAFTANIN KİTABI

Bukalemunlar girdiği ortama göre renk değiştirir, ancak bir bukalemun var ki onun rengi hiç değişmiyor. ‘Neon Leon’ eğlenceli ve ‘fark ettiren’ bir kitap.

Yayınevi: Altın Kitaplar
Yazar: Stefano Catucci
Tür: Araştırma-Tarih
Yaş: 3+
Sayfa: 28
Fiyatı: 32 lira

#EVDEKAL ETKİNLİĞİ

TAVŞAN PATOS

‘Tavşan Patos’, kimse olmadan ayakta kalabilmek ve başarabilmek için azimli olmanın önemini anlatıyor. Biletleri biletix.com üzerinden alınan oyun, verilen bağlantıyla çevrimiçi olarak izlenebilecek.

Etkinlik tarihi: Bugün
Saati: 13.30
Yaş grubu: 5+
Fiyatı: 23.50 lira