İsrail’de iç savaş mı çıkıyor

Ülkede demokrasinin tehlike altında olduğunu savunan liberal ve solcu kesimle, Başbakan Binyamin Netanyahu’ya destek veren aşırı sağcı kesim arasında tansiyon had safhada.

Sadece akademisyenler, eski istihbaratçılar değil, Cumhurbaşkanı Isaac Herzog, eski Savunma Bakanı Benny Gantz bile olası bir ‘iç savaş’tan bahsediyor.

KRİZİN SEBEBİ NE

MALÛM İsrail’de dört yıl içinde beş kez sandık başına gidilmişti. 12 yıllık iktidarın ardından koltuğunu kaybeden Netanyahu, geçen aralık ayında kurduğu ‘İsrail tarihinin en sağcı hükümeti’ ile başbakanlığa geri dönmüştü.

Ultra milliyetçi ve Yahudi partileri buluşturan koalisyon, ‘yargı reformu’yla mahkemelerin yetkilerini kısıtlamaya hazırlanırken, bu girişim bağımsız yargı ve demokrasiye zarar vereceği gerekçesiyle kitlesel protestoları tetiklemişti.

NİYE TEPKİ ÇEKİYOR

İŞTE İsrail Başsavcısı’nın bu yargı reformu ile Netanyahu’nun çıkar çatışması olabileceği gerekçesiyle ona başbakanlıktan el çektirebileceğine dair söylentilerin çıktığı bir dönemde parlamentodan dün kritik bir hamle geldi. Knesset, başbakanın görevden alınmasını zorlaştıran yasal düzenlemeyi kabul etti.

Buna göre, başbakan sadece fiziken ya da zihinsel yeterliliği olmadığını belirterek affını isteyebilecek ya da kabinenin dörtte üçünün desteğiyle başbakan görevden alınabilecek. Dünkü kararla Knesset, Netanyahu’yu yargıya karşı ‘koruma zırhı’na almış oldu.

MUHALİFLER NE DİYOR

NETANYAHU bilindiği gibi pahalı hediyeler kabul etmek, rüşvet, sahtekârlık gibi üç ayrı davadan yargılanıyor. Kendisi ise bu suçlamaları reddediyor. Muhalefet ise tepkili.

Nitekim muhalefet liderlerinden Yair Lapid, koalisyon üyelerini ‘geceyarısı hırsızları’ gibi apar topar kişiye özel yoz ve ahlak dışı bir yasa çıkarmakla itham etti. Lapid, İsrail halkının Hamursuz bayramı öncesinde geçim sıkıntısı çekerken, Netanyahu’nun kendi derdine düştüğünü öne sürdü.

Hükümetin önümüzdeki dönemde yargının, yürütme üzerindeki etkisini azaltacak yeni kararlar da alması bekleniyor. Yargı atamalarında hükümete geniş yetki verilirken Yüksek Mahkeme’nin iktidarın aldığı kararlar üzerinde denetleme yetkisi iyice tırpanlanacak.

ÇATIŞMA RİSKİ VAR MI

NETANYAHU’ya özel yasanın Knesset’ten geçmesiyle muhalifler bir kez daha sokaklara dökülerek kritik yolları kapattı.

 Protestocular, Netanyahu ve onu destekleyen ultra muhafazakârların aldığı bu kararlarla yargı bağımsızlığının zarar göreceği, ülkenin demokratik yapısını kaybederek totaliter bir yönetime döneceği görüşünde. İşte tam da bu noktada protestoların iki kesimi karşı karşıya getirerek kutuplaşmanın sıcak bir çatışmaya dönüştürme riski olduğunu söyleyenler de var.

MESCİDİ AKSA’YA DİKKAT

NETANYAHU hükümetinin ‘yargı reformu’ uluslararası müttefiklerinin bile tepkisini çekerken İsrailli bakanların ‘Filistinli diye bir şey yoktur’, ‘Gazze’ye geri döneceğiz’ gibi açıklamaları İsrail’in iyi ilişkiler kurmak istediği Ürdün ve Birleşik Arap Emirlikleri gibi komşu ülkelerle de ipleri geriyor. 

Bir diğer hassas konu ise Müslümanların ilk kıblesi olan Mescid-i Aksa’nın durumu. Ramazan ayında İsrail’den aşırı sağcı Yahudi kesimlerin yerleşkeye girmeye kalkması, İsrail güvenlik güçlerinin olası baskını Filistinlilerle de tansiyonu yükseltebilir.

SUUDİ-İRAN EKSENİ

AYRICA şunu da hatırlamak lazım: İsrail’deki bu iç karışıklık tam da anlaşmaya çalıştığı Suudi Arabistan’ın gidip İran ile uzlaşmaya vardığı bir döneme geliyor. İsrail’in İran’ı varoluşsal bir tehdit olarak gördüğü sır değil.

Suudi Arabistan-İran ortaklığı İsrail’in çok da isteyebileceği bir yakınlaşma olmasa gerek. Dolayısıyla İsrail’deki hem iç dinamiklerin hareketliliği, jeopolitik değişimler ülkenin güvenlik risklerini de artırmışa benziyor.