Korona fırsatçıları virüsten tehlikeli

MEYDAN BOŞ DEĞİL

Tüketici Başvuru Merkezi Onursal Başkanı Aydın Ağaoğlu, stokçuluk ve karaborsacılığın suç olarak tanımlandığını belirtirken “Ama ki meydan boş değil” diyor: “Cerrahi maskelerin fiyatı bir gecede 5 TL’den 150 TL’ye yükseldi. Panik havası devam ederse daha da yükselebilir. Görev tüketicilere de düşmektedir.” Bilinçli tüketicinin yapması gerekenler ise şöyle:

Fiyatların ekran görüntüsü alıp karşılaştırın. Görüntüleri CİMER üzerinden Ticaret Bakanlığı’na gönderebilir ya da ticaret müdürlüklerine yazılı başvuru ile şikâyette bulunabilirsiniz.

Usulsüzlükler ALO 175 Gıda Hattı’na da bildirilebilir.

Tüketici hakem heyetine gidin. Aradaki fiyat farkının iadesini isteyin. Örneğin 1500 liraya 10 maske satın alan tüketici maskenin tanesinin 5 lira olduğunu ispatlarsa 1450 lirasını geri alabilir. Ayrıca HFA (Haksız Fiyat Artışı) uygulaması üzerinden de şikâyette bulunabilirsiniz.

UÇAK BİLETİ VE TATİL İPTAL HAKKI

Koronavirüs sebebiyle seyahatlerini iptal edenler, uçak biletlerinin ve paket turların iadesi ve değişimi konusunda da mağduriyet yaşıyor. Avukat Ayşegül Mermer, “6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun gereği tüketicilerin satın almış olduğu biletler mücbir (geçerli) sebep halinde iptal edilebilir. Şirketler para iadesi yerine ‘Açığa alabilirsiniz, kulvar değiştirebilirsiniz, cezasız bu hakkı verdik’ diyebilirler. Ancak hakem heyetleri ‘Tüketicinin seçim hakkı vardır’ diyerek zorunlu giderler, vergi gibi kesintileri yaptıktan sonra ücretin iadesini sağlayacaktır” diyor.

NİTELİKLİ DOLANDIRICILIK

Avukat Deniz Gödekmerdan, Ticaret Bakanlığı’nın fırsatçılık yapanlara karşı soruşturma başlattığını ve şirket başına 104 bin lira ceza kesildiğini söylüyor. Gödekmerdan, mevcut durumun devam etmesi halinde ceza miktarının 10 katına kadar çıkarılacağının da altını çiziyor: “Bu fırsatçılara nitelikli dolandırıcılık suçundan da dava açılabilir. Panik havası kullanılarak zor duruma düşen insanlar üzerinden haksız bir kazanç var. Karşılığı 2-10 yıl hapistir.”

FIRSATÇILIK HARAMDIR

İlahiyatçı yazar Arif Arslan anlatıyor: “İslam toplumunda karaborsa (ihtikâr) haramdır. Ticarette normal kâr helâldir. Ticaretin gayesi her ne pahasına olursa olsun kâr, hele aşırı kâr elde etmek değildir. Peygamber efendimiz şöyle der: ‘Pazara mal getiren rızıklandırılmış; ihtikâr (stok ve karaborsa) yapan lanetlenmiştir.’ Bu tür şeyler ahlaki değil. Haram paranın bereketi olmaz. Bugünler de gelir geçer. Yaptığımız işten yüzümüzün akı ile çıkmalıyız.”

JAPONLAR BÖYLE YAPMADI

Sabancı Üniversitesi’nden sosyal psikoloji uzmanı Prof. Nebi Sümer anlatıyor: “Fırsatçılığın sebebi, belirsizliktir. Önceden öngörülmeyen, belli kuralların olmadığı ve ne zaman ne olacağı belirsiz durumlarda insanlar pek rasyonel davranamazlar. Hele ki sisteme güven yoksa daha fazla panik hâkim olur. Brezilya ya da Arjantin gibi ülkelerde de durum bizdeki gibiyken Japonya gibi kuralları belli, yerleşik toplumsal normların olduğu ülkeler farklı. Kobe depremi ve 2011’deki tsunami felaketinden sonra sıraya giren, kuralları bozmayan insanlar gördük. Yapılanan cezasız kalmayacağı mesajları verilmeli.”

TOPLUM TEPKİSİ ŞART

Psikolog Esra Ezmeci anlatıyor: “Atatürk Havalimanı’ndaki terör saldırısının ardından taksicilerin fahiş fiyat uygulaması ya da Elazığ depremiyle kiraların bir anda yükselmesi... Ve şimdi de koronavirüs fırsatçılığı. Maalesef insanların zayıflığından, bağımlılıklarından ya da korkularından faydalanmak gibi bir süreç var. Hele ki günümüzde maddiyat çok önemli. Para, insanın birincil ihtiyacını da karşılayan bir şey olduğu için ‘Tavrım ne kadar ahlaki?’ sorusunu kendimize sormayı unutuyoruz. Zayıflık gördük mü çıkar sağlama peşine düşüyoruz. Toplum olarak bu kişilere karşı ortak bir tepki koymak gerekli. Alkışlamak değil teşhir etmek şart.”