Hindistan’da Engelli Hakları Hareketi

Bildiğiniz gibi bir süredir Sabancı Üniversitesi öğrencileri ile birlikte “Dünyada Engelli Hakları Örgütleri” başlıklı bir proje yürütüyoruz. Bu proje kapsamında Sanat ve Sosyal Bilimler Fakültesi öğrencisi Esin Eryüksel ile Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi öğrencisi Buket Özen, Hindistan’da faaliyet gösteren Engelli Hakları İnisiyatifi’ni (Disability Rights Initiative – DRI) araştırdılar.

Esin ve Buket yaptıkları çalışmayı şöyle özetliyorlar: “Bu projeyle yürürlükte olan engelli haklarının pratikte ne kadar uygulanabildiğini araştırdık ve bu konuda farkındalık yaratıp ulaşabildiğimiz kadar insanı harekete geçirmeyi amaçladık.”

Hindistan, bir milyarı aşan nüfusu ile, bölgenin en kalabalık ikinci ülkesi. 2007’de yapılan bir araştırmaya göre ülkedeki engelli nüfusu 90 milyonun üzerinde. Hindistan’da engellilik yoksulluk ile ilişkili, ki dünyanın pek çok yerinde durum farklı değil. Bu durum engelli bireylerin eğitim ve istihdam gibi temel haklardan faydalanamamasına ve toplumsal yaşama katılamamasına neden oluyor.

Hindistan’da engellilerin eğitim, sağlık hizmetleri, istihdam ve hukuki işlemlere erişim sağlayabilmeleri için yasal düzenlemeler yapılmış durumda. Örneğin; engelli her çocuk, 18 yaşına kadar ücretsiz eğitim alma hakkına sahip. Engellilerin oy verme hakları yasayla güvence altına alınmış durumda. Kamu sektöründe engellilere ayrılmış %3’lük istihdam kotası mevcut. Ayrıca engelli bireylere yönelik olarak gelir vergisi indirimleri de uygulanmakta. Hindistan’ın Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi’ni imzalamasıyla birlikte ülkede engelli hakları konusunda epey gelişme kaydedilmiş bulunuyor.

Engelli Hakları İnisiyatifi yasalarla güvence altına alınan bu gibi hakların hayata geçirilmesini sağlamak ve engelli bireylere hakları konusunda yol göstermek üzere kurulmuş, kâr amacı gütmeyen bir sivil toplum kuruluşu. Kuruluş, insan hakları üzerine ülkede daha geniş kapsamlı olarak faaliyet gösteren İnsan Hakları Hukuk Ağı (Human Rights Law Network – HRLN) organizasyonunun çatısı görev yapıyor. Avukatları, araştırmacıları ve hak savunucularını bir araya getiren İnsan Hakları Hukuk Ağı; çatısı altında bulunan otuza yakın inisiyatif ile Hindistan’da insan haklarının gelişmesi için hukuk sistemini araçlaştırmayı amaçlıyor. Ağın kurucusu Colin Gonsalves, kısıtlı olanaklara rağmen, kısa sürede Hindistan’da yayılarak bu örgütü büyütmüş ve 26 bölgede aktif hale getirmiş bulunuyor.

Engelli Hakları İnisiyatifi’nin odaklandığı temel konulardan biri, engelli bireylerin toplumdan dışlanmasına neden olan önyargılar. Örgüt, Hindistan’daki engelli bireylerin eğitim, sağlık ve hukuk hizmetlerine eşit şekilde ulaşmaları için toplumsal ve hukuksal destek sağlıyor. Örgütün somut kazanımlarından örnek vermek gerekirse, engelli bireylerin seyahat haklarından söz edilebilir. Havalimanlarında engelli yolcuların uçağa erişimi için tasarlanan ambuliftlerin faaliyete geçmesi, tekerlekli sandalye hizmeti verilmesi, bankoların uyumlu ölçülere getirilmesi gibi düzenlemelerin yapılmasını sağlayan Örgüt; Mumbai’deki yüzlerce tren istasyonunu da denetleyerek erişilebilir olmasına yönelik adımlar atmış durumda.

Esin ve Buket; araştırmaları sırasında Hindistan’da yoksulluğun, dini inançların ve kültürün engelliliğe bakış açısını etkilediğini, engelli bireylerin muhtaç kimseler olarak görüldüğünü, engellilerin yaşam kalitesini artıracak her şeye hayırseverlik çerçevesinden bakıldığını görmüşler. İnceledikleri örgütün faaliyetlerinin ise bu önyargıyı kırdığını ve engelli bireylerin yasal hakları ve yaşam kalitelerinin artmasında gözle görünür bir fark yarattığını düşünüyorlar.

Engellerimizi hissettirmeyecek engelsiz bir yaşam dileği ile…