Tehlikeli ortamda, avantajlar

Salih NEFTÇİ

‘‘Ankara’’ kendinden emin.

Kulaklar iktisatçılara, finansçılara tıkalı.

Ankara... Bir ‘‘Harikalar Diyarı.’’

Fark etmez. Bekleriz. Beklerken de yatırımcıya temkin önereceğiz.

Etraf günlük güneşlikken, tehlikelere işaret etmiştik. Şimdi kara bulutlar dolaşıyor. Yatırımcı objektif bakışını yitirmemeli.

Kısa vadede, Türkiye için ciddi bir tehlike oluşturan bu durum uzun vadede Türkiye'ye önemli fırsatlar yaratabilir.

Olumsuz haberlerin yanında, bunu da hesaba katmakta yarar var.

HAMMADDE İHRACATÇILARI

Türkiye'nin birinci avantajı, uzun yıllar herkesi üzmüş olan bir nokta:

Türkiye büyük bir hammadde ihracatçısı değil. Petrolü yok. Bakırı yok. Doğalgazı yok.

Bu eskiden ‘‘kötü’’ bir olaydı. Ama içinde bulunduğumuz ortamda büyük bir avantaj.

Petrolden dolayı ağır darbe yiyen Venezüella'yı, Rusya'yı veya Norveç'i bir kenara bırakın.

Şili'yi alın.

Yıllar boyu uygulanan ‘‘sert’’ bir stabilizasyon programından sonra gelişmekte olan dünyanın en dengeli büyüyen, en sağlam ekonomilerinden birisi ortaya çıkmıştı. Ama uluslararası krizden fena etkilendiler. Çünkü...

Çünkü, Asya krizi hammadde fiyatlarını hızla düşürdü. Bu arada bakır fiyatı kısmen bu nedenle tepetaklak oldu. Şili ise büyük bir bakır ihracatçısı. Dış dengesi bir anda bozuldu. Şili parası baskı altına girdi.

Türkiye bu durumda değil. Dış dengesi tek bir hammaddenin fiyatından etkilenmeyecek.

UCUZ MALLAR

Türkiye hammadde satmıyorsa ne satıyor?

‘‘Sıradan’’ diyebileceğimiz ucuz mallar. Bisküvi. Tişört. Sabun. Makarna. Ucuz deri ceket vs...

Elbette dışarı satılan mallar arasında ileri teknoloji gerektirenler de var. Ama çoğunluk basit ürünlerde.

Şimdi dikkat edin. Rusya ve çevresi karışır, ekonomileri zora girerse ne olur?

Bu ülkelerin vatandaşları fakirleşir.

Eskiden yavaş yavaş İsviçre çikolatası yemeye hazırlanırken, şimdi çaresiz daha ucuz mallara yönelir.

Kaliteyi bir kenara bırakır. Can derdine düşer.

Bu da kimin işine yarar?

(Hakkını verelim. Buna benzer görüşler başka yorumcularca daha önceden dile getirildi.)

TÜRKİ CUMHURİYETLER

Peki, denebilir hammadde fiyatlarının düşmesi Türki cumhuriyetleri etkilemeyecek mi? Bu Türkiye'nin aleyhine değil mi?

Değil.

Çünkü Türki Cumhuriyetler'e henüz ciddi bir petrol parası akmaya başlamadı.

Petrolden 100 kazanıp bunu harcamaya alışmış bir Arap ülkesinin geliri şimdi 60'a düşme durumunda. Fena kemer sıkma zorunda kalacaklar.

Oysa Azerbaycan şu anda 30 alıyor. Yaşamını buna uydurmuş. Kendisine eskiden 70 verilecekti, ama şimdi petrol fiyatları düştü, eline net 30 geçecek. Ama dikkat edin, yaşam standardı ikiye katlanıyor!

Yani sosyal ve ekonomik etkileri bakımından çok farklı bir durum.

SONUÇ

Bu yazıda ‘‘Dövizimiz bol. Ekonomi iyi yolda. Bize bir şey olmaz’’ gibi (çok zararlı bulduğumuz) görüşlere girmedik. Bu yorumlar kamuoyunun gözleri önünde. Vatandaş istediği gibi algılar.

Biz sadece bu tehlikeli koşullarda Türkiye'nin bazı avantajlarına işaret etmek istedik. Ankara yanlış yapmaz, finansal dengeleri bozmazsa tehlikeler asgari zararla atlatılabilir. Bu arada uzun vadede Türkiye'nin karşısına bazı fırsatlar da çıkar.

---