İkinci yüzyıl: 2023–2123

NOBEL ADAYI EKONOMİST GELİYOR
İzmir İktisat Kongresi’nin 100’üncü yılında çıtanın tahminlerin çok üzerinde olacağı anlaşılıyor. Satır aralarından öğrendiğimize göre dünya çapında bir ekonomist Daron Acemoğlu da 100’üncü yılında İzmir İktisat Kongresi’ne katılacakmış. ABD gezisinde Acemoğlu ile basına kapalı bir toplantıda görüşen CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu bu bilgiyi vermiş.
ABD’nin ünlü üniversitelerinden MIT’de ekonomi profesörü olan Daron Acemoğlu, bugüne kadar aldığı birçok ödülün yanı sıra Nobel ekonomi ödülüne de aday gösterilen bir isim. Ulusların Düşüşü adlı kitabının ardından 2020’de yayımlanan Dar Koridor isimli eseri de büyük ses getirdi.
Birçok ülkeden örnekler ve tarihsel olayların analizleriyle hazırlanan kitapta bazı mesajlar dikkatimi çekmişti. Acemoğlu otoriter yönetimlerin olduğu ülkelerde ekonomik gelişmelerin sürdürülebilir olmadığı iddiasında. Çin’den bazı örneklerle bu görüşünü kanıtlıyor.
Nitekim kitap yayımlandıktan sonra geçtiğimiz yıl Çin’in ünlü şirketi 230 milyar dolar değerindeki Ali Baba’nın kurucusu Jack Ma’nın başına gelenler Daron Acemoğlu’nun düşüncelerini haklı çıkarıyor. Ma geçtiğimiz yıl Çin’in finans sisteminde reform yapılması gerektiğini söylemişti. Ama Komünist Parti yönetimi bu sözleri tehdit olarak gördü. Tam 61 milyar dolarlık servetiyle dünyanın en zengin insanlarından olan Jack Ma aylarca ortadan kayboldu. Sonra ortaya çıktı ama sesi çıkmıyor.

ÖZGÜRLÜĞE GİDEN DAR KORİDOR
Acemoğlu, Dar Koridor adlı kitabında, özgürlüğün oluşması için hem devletin, hem de toplumun güçlü olması gerektiğini savunuyor. Şiddeti engelleyecek, yasaları uygulayacak ve kamu hizmetlerini sunacak güçlü bir devlete ihtiyaç olduğunu söylüyor. Ama güçlü devleti denetlemek ve sınırlandırmak için de güçlü ve hareketli bir topluma ihtiyaç olduğu görüşünde.
Despotik devletlerin yol açtığı korku ve baskı ile devletin yokluğu sonucu ortaya çıkan şiddet ve kanunsuzluğun arasındaki sıkışmanın özgürlüğe giden dar bir koridor olduğunu belirtiyor ünlü ekonomist. Devlet ve toplumun bu koridorda birbirini dengelediğini savunuyor. Koridorun dışına çıkan toplumlar ya bazı Afrika ya da Latin Amerika ülkelerinde olduğu gibi anarşi ortamında başı bozuk çetelerin, uyuşturucu kartellerinin eline düşüyor ya da katı, otoriter bir yönetim altında özgürlükleri kısılmış nefes alamaz bir halde yaşamaya çalışıyor.

İZMİR’DE ÇARE ARANACAK
Dar koridor içinde denge kurmayı başaran toplumlar ise başarılı ve mutlu oluyor. Avrupa, ABD özellikle de İskandinav ülkeleri buna örnek. Koridor dışında kalan ülkelerin insanları dar koridor içindeki ülkelere gidebilmek için batan botlarda, sınır boylarında can veriyor.
İzmir İktisat Kongresi, göçmen krizleri, uluslararası dev şirketlerin kontrol edilemez güçleri, iklim krizinin dünyayı götürdüğü belirsizliklerle dolu bir dönemde yapılacak. Bu ortamda önemli fikirlerin çıkacağı dev bir platforma dönüşebilir.