Doktora kredisinin 35 yaşa takılması hak ihlali

TÜRKİYE İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu’na (TİHEK) doktora kredisiyle ilgili başvuru şöyle yapıldı: H.Ö., doktora yapacaktı. “2020 yılı doktora öğrenim kredisi”ne başvurdu. Başvurusu kabul edildi. E-devlet portalından kredi taahhüdü onaylandı. Otomatik olarak banka hesabı açıldı. Banka hesap kartları da adresine gönderildi. Öğrenim kredisinin yatırılmasını bekliyordu. Ancak, kredisi yatırılmadı. Kredi ve Yurtlar Genel Müdürlüğü’nü aradı ve ödeme için talepte bulundu. Sonrasında telefonla aranarak, kurumun resmi web sitesinden kaynaklı “sistemsel hata” nedeni ile başvurusunun kabul edildiği, 35 yaş sınırına takıldığı için kredi verilmeyeceği bildirildi.

H.Ö.’ye, yazı ile kredi talebinin yaş sınırına takıldığı için reddedildiği, yaş sınırının zaten başvuru kılavuzunda bulunduğu, yönetmelik çalışmasının devam ettiği ve bu konuda yasal düzenleme yapılacağı bilgisi verildi.

MAHKEME YERİNE TİHEK’E BAŞVURDU

Kredi talebi yaşa takılan H.Ö. ise hak aramak için mahkeme yerine fazla başvurulmayan bir yöntemi tercih etti. TİHEK’e, “ayrımcılık yasağının” ihlal edildiği iddiasıyla bireysel başvuru yaptı. Başvurusunda, eğitim ve öğrenim hakkında, fırsat ve imkân eşitliği yönünden haksızlık yapıldığını ve ayrımcılığa uğradığını iddia etti.

10 BİN LİRA CEZA

TİHEK, 14 Haziran’da verdiği kararıyla H.Ö.’yü haklı buldu. Eğitim hakkı kapsamında yaş temelinde “ayrımcılık yasağının ihlal edildiğine” oyçokluğu ile karar verdi. Muhatap, Gençlik ve Spor Bakanlığı Kredi ve Yurtlar Genel Müdürlüğü’ne 10 bin TL idari para cezası kesildi.

EĞİTİM HAKKI KISITLANAMAZ

AVRUPA İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) ayrımcılık yasağı kararlarına ve Anayasa Mahkemesi’nin AİHM kararları ile uyumlu ayrımcılık yasağı içtihatlarına dayanılan TİHEK kararı özetle bakın şöyle: “Eğitim hakkı Anayasa tarafından doğrudan güvence altına alınmış bir haktır. Eğitim, çok özel bir kamu hizmeti olarak sadece doğrudan faydaları olan bir hizmet değil geniş sosyal fonksiyonları da olan bir hizmettir. Demokratik bir toplumda insan haklarının sağlamlaşması ve devamı için eğitim hakkının vazgeçilmez ve temel bir katkısı olduğu da aşikârdır. Gençlik ve Spor Bakanlığı tarafından öne sürülen düşünce, eğitim yaşının tüm dünyada artmaya başlaması, özellikle farklı ülkelerde farklı içeriklerle uygulanmaya başlanan çok daha yüksek yaşlarda kişilerin topluma katılım, onur ve saygınlığının korunması ile kişisel gelişimin desteklenmesi amacıyla kurulan üçüncü yaş üniversitelerinin artmaya başlaması göz önüne alındığında eğitim hakkının kısıtlayan bir bakış açısı sunması nedeniyle doğru değildir.

ÖNGÖRÜLEBİLİRLİK İLKESİNE AYKIRI

Kredi ve Yurtlar Genel Müdürlüğü tarafından başarılı ve ihtiyaç sahibi öğrencilerin desteklenmesi hususunda burs ve kredi ödemelerinin getirdiği mali yükü gözönünde bulundurularak, mali kaynaklarının yeterliliği ölçüsünde kendisine tanınan yetki çerçevesinde yaş sınırının getirilmesi meşru bir amaç içermektedir. Söz konusu yaş sınırlaması kriterinin her yıl değişkenlik göstermesi, 2019-2020 öğretim yılında yaş sınırı 40 yaş iken 2020-2021 öğretim yılında yaş sınırının 35 yaşına indirilmesi ve her yıl farklılık arz eden bu uygulamanın hukuk devletinin temel ilkelerinden biri olan ‘Belirlilik ve öngörülebilirlik’ ilkesine aykırı olması sebebiyle ölçülü ve orantılı olduğu söylenemeyecektir. Bu çerçevede eğitim hakkına yönelik getirilen söz konusu düzenleme meşru bir amaca yönelik olsa da başvuranın Anayasal haklarından birini oluşturan eğitim hakkının yıllara göre değişen yaş sınırı ile kısıtlanmasının belirlilik ve hukuki güvenlik ilkesine aykırılık oluşturduğu, getirilen 35 yaş kriterinde makul bir dengenin gözetilmediği, tesis edilen işlemin orantılı ve ölçülü olmadığı, sebepleri ile yaş temelinde ‘ayrımcılık yasağının’ ihlal edildiğine kanaat getirilmiştir.”

BİR ÜYE KARŞI ÇIKTI

ÜYE Muhammet Ecevit Carti ise yaş kısıtlamasının yıllar arasında değişkenlik göstermesinin “ayrımcılık yasağının” ihlali olmadığı görüşüyle karşı oy verdi. Carti’nin karşı oy gerekçesi özetle şöyle:

“Ayrımcılığın ortaya çıkabilmesi için benzer durumda olan kişilere makul bir gerekçe olmadan farklı muamele edilmesi gerekmektedir. Somut olayda Kredi ve Yurtlar Genel Müdürlüğü cevabi yazıları ile 35 yaş üstü öğrencilere burs verilmeme gerekçesini, başarılı ve ihtiyaç sahibi öğrencilerin mali kaynaklar çerçevesinde desteklendiği, başarılı öğrencilerin 35 yaşına kadar lisansüstü öğrenimini tamamlayabilecekleri varsayımıyla bu sınırın konulduğunu ifade etmiştir.

Anılan bakanlığın bu görev için kendisine ayrılan bütçeyi, hayatın olağan akışı içinde 35 yaşına gelmiş bireylerin ekonomik özgürlüğüne kavuşmuş olabileceği varsayımı ile daha fazla ihtiyaç sahibi olabileceği düşünülen yaş grubuna öncelik tanımak suretiyle kullanmayı amaçlayan bir düzenleme ve uygulama yapmasının objektif ve makul gerekçeleri olduğu ve meşru bir amaç taşıdığı değerlendirilmektedir.”

TİHEK’E BAŞVURU ÜCRETSİZ

SON bir not: TİHEK’e başvuru ücretsiz. Buna rağmen 2022 yılının ilk çeyreğinde yapılan başvuru sayısı 387’de kalmış. Posta yoluyla veya internet üzerinden kolayca “e-başvuru” yapılabiliyor. Kurumun resmi sitesinde formlar ve başvurunun nasıl yapılabileceğini ayrıntılı olarak görmek ve başvuru sonucunu sorgulayabilmek de mümkün. Haberiniz olsun.

BEKÂRA EV VERMEYENE CEZA

TİHEK, geçen yıl “Bekâra kiralık ev yok” diyen ev sahibine ‘ayrımcılık’tan 4 bin TL para cezası kesmişti.