Mülteci çocuklar, savaşlar, açlık ve salgının sonuçları

Neden mi? Nedenlerini Uluslararası Pediatri Kurumu (IPA) Başkanı ve Dış İlişkiler Direktörü ile konuştum. Başkan da direktör de Türk... Dünyaca tanınmış bir baba-oğuldan, Prof. Dr. Enver Hasanoğlu ile Kerem Hasanoğlu’ndan bahsediyorum. Onları dinlerken insanlığın dünyayı getirdiği halden, savaşlardan çocuklarımızın geleceği için ben kendimden utandım. 



DÜNYA ÇOCUKLARININ 4 BÜYÜK SORUNU

IPA şu an tüm dünya çocuklarının karşı karşıya olduğu 4 ana sorunu belirledi ve bu sorunlar üzerinde çalışıyor. Prof. Dr. Enver Hasanoğlu o dört sorunu şöyle sıraladı:

1. Savaşlar ve bunun sonucunda mülteci çocukların oluşması.

2. COVID-19 pandemisi ve çocukların sağlığı, eğitimi yani gelecek üzerindeki olumsuz etkileri.

3. İklim krizi-değişikliği ve onun getirdiği sorunlar.

4. Aşı reddi ya da kararsızlığı.

‘ÇOCUKLAR EN SAVUNMASIZ GRUPTUR’

Onlar savaşın ve göçün çocukları... Savaş ve çatışmalar nedeniyle evlerinden, hayatlarından edilmiş çocuklar. IPA’nın şu an üzerinde çalıştığı en dikkat çeken başlık. Bakın Enver Hoca neler söyledi:

* Savaş ve askeri saldırılar, çocukların temel insan haklarının ihlali olarak görülmeli.

* Çocuklarda sadece beslenme bozukluğu, enfeksiyon hastalıkların artması gibi bedensel sağlık sorunları değil, ruhsal sorunlar da ortaya çıkmakta. Özellikle ebeveynlerinden ayrılmış küçük çocuklar için ruh sağlığı açısından daha fazla risk faktörü.



RUHSAL SORUNLARDAKİ ARTIŞ

* Yapılan araştırmalar çocukluk yaş grubu ile birlikte ergenlerde de depresyon, anksiyete, travma sonrası stres bozukluğu gibi durumların sıklığında artış olduğunu gösteriyor.

* Türkiye Göç İdaresi’nin verdiği son verilere göre, 31 Aralık 2022 tarihi itibarıyla toplam 3 milyon 535 bin 898 geçici koruma statüsü altında Suriyeli bulunuyor. Suriyeli mültecilerin yüzde 42.2’si 18 yaş altı çocuk ve ergenleri içeriyor.

* IPA olarak hekimlerimize hem beden sağlığı, aşılama gibi konularda hem de psikososyal sorunların yönetimi başlıklarında eğitimler verdik.

* Sağlık taramalarının yanı sıra ergenlere psikososyal açıdan destek programı düzenledik.”


İstanbul’da geçen yıl yapılan IPA İcra Komitesi toplantıları sonrasında IPA kıta temsilcileri ve yönetiminden oluşan heyet Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan’ı ziyaret etti. Ziyarette Erdoğan kıta başkanlarından iklim krizi hakkında bilgi aldı.

SAVAŞIN YIKICI ETKİLERİ

IPA aynı zamanda Ukrayna- Rusya Savaşı’nın çocuklar üzerindeki yıkıcı etkileri üzerinde de çalışıyor. Savaş sadece o bölgedeki çocukları değil, tüm dünya çocuklarını etkiliyor. IPA Dış İlişkiler Direktörü Kerem Hasanoğlu bu etkileri anlattı:

Savaşın kazananı olmaz. Kaybeden ise en çok çocuklardır. Hayatlarını oyun oynayarak, öğrenerek, mutlu yaşaması gereken çocuklar, savaş denilen cehennemi yaşamak ve yönetmek zorunda kalmaktadır.

* Bu süreçlerde çocuklar ölebiliyorlar, yaralanıp sakat kalabiliyorlar, birçok bulaşıcı hastalıkla, gıda güvensizliği ve yetersiz beslenmeyle karşılaşıyorlar.

* Kronik hastalıklar için verilen hizmetlere erişemiyorlar. Gelişimleri ve eğitimleri etkileniyor.

* Savaş sırasında ve savaştan kaçış sonrası yapılan çalışmalarda çocuk ve ergenlerde “üzüntü, keder, korku, hayal kırıklığı, kaygı gibi duygusal problemler, kontrol kaybı, çaresizlik, umutsuzluk” gibi bilişsel problemler görüldüğü gösteriliyor. Travma sonrası stres bozukluğunun yaygınlık oranlarının yüzde 34 ila yüzde 52 arasında değiştiği tahmin ediliyor.

NÜKLEER SAVAŞ ENDİŞESİ

* Ne yazık ki son dönemlerde dile getirilen “nükleer savaş” tehdidi özellikle çocuklar arasında çok büyük bir endişeye sebep oluyor.

* Özellikle Ukrayna’da çocuklar nükleer savaş tehdidine karşı her an tetikte oldukları için stres bozukluğu yaşıyor ve kendi aralarında da sürekli bu korku ile nükleer savaşı konuşuyorlar.

COVID ÖKSÜZLERİ

IPA’nın diğer gündem maddesi COVID pandemisinin çocuklar üzerinde yarattığı sağlık, sosyal ve psikolojik etkiler. Artık dünyada ne yazık ki “COVID ÖKSÜZLERİ” diye bir terim var. Baba-oğul hayatımıza yeni giren bu terimi ve salgının etkilerini şöyle anlattı:



PROF. DR ENVER HASANOĞLU: ÇOCUKLAR 6 SANİYEDE BİR YAKININI KAYBETTİ

* COVID nedeniyle anne-baba ya da birinci derece bakımlarını üstlenen yakınlarını kaybeden 7.5 milyon çocuğun durumu ‘Covid orphanhood’ (COVID ÖKSÜZLERİ) başlığıyla tartışılıyor.

* Salgın boyunca dünyada her 6 saniyede bir, bir çocuk anne, babasını ya da bir yakınını kaybetti.

* Küresel çapta çocukların normal sağlık izlemlerinin düzenli yapılamadığının, kronik hastalığı olan çocukların sağlık merkezlerine götürülemediğinin ya da normal aşı takvimlerinin uygulanamadığının, koruyucu hekimlikte aksaklıklar olduğunun tespitini yaptık.

* COVID-19 psikososyal etkileri de unutulmamalıdır. Stres, şiddet, ihmal ve istismar ile akıl sağlığı üzerinde etkilerinin de olduğu tespit edilmiştir.

ERKEN YAŞ EVLİLİKLERİ ARTTI

* COVID-19, aile üyesi kayıpları, yoksulluk, göç, savaş ve ekonomik sorunlar çocukların işgücüne katılımını arttırmakta. Bu artış ile geleceğimiz olan çocukların eğitimi ciddi oranda etkileniyor.

* Dünya üzerinde pandemi başlangıcında 1.5 milyar çocuk okul kapanmalarından olumsuz etkilendi, 210 milyon çocuk ise tamamen okulsuz kaldı.

* Okul eğitimine verilen aralar işçi çocuk statüsünün artması, kız çocuklarında erken yaşta evliliklerin ortaya çıkması gibi sorunları pekiştirdi.

* Öngörülen gelişim ve öğrenme kayıpları düşük ve orta gelirli ülkelerde yoğunlaştı ve muhtemelen uzun süredir devam eden küresel eşitsizlikleri şiddetlendirdi.

* Artık dünya salgını kontrol altına almış gibi göründüğüne göre, aradaki yılları telafi etmek için daha fazla çalışmamız gerekiyor.

KEREM HASANOĞLU: DOKTORLARA VE PEDİATRİSTLERE BÜYÜK GÖREV DÜŞÜYOR

* Sadece ABD’de her 350 çocuktan biri COVID nedeniyle yetim ya da öksüz. Bu kapsamda devletlere, doktorlara ve sosyal pediatristlere büyük görev düşüyor.

* Dünyada COVID-19 nedenli ölümler yaklaşık 4.1 milyon olarak bildirildi, bu ölümlerin binde 4’lük grubunu çocuklar oluşturuyor.

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ NEDENİYLE 1 MİLYAR ÇOCUK İÇİN KIRMIZI ALARM

IPA’nın çözüm aradığı üçüncü başlık bu. İklim değişikliğinin olası etkilerini Prof. Dr. Enver Hasanoğlu anlattı:

* Dünyada yaklaşık 1 milyar çocuğun iklim değişikliğinin etkileri açısından ‘aşırı derecede yüksek risk’ altında olduğu bildiriliyor. Bu rakam, tüm çocukların neredeyse yarısı.

* İklim değişikliği, temiz suya ulaşımı azaltmakta, hijyen sorunlarını ortaya çıkarıp bulaşıcı hastalıklar başta olmak üzere birçok hastalıkların artmasına neden olmakta, ekilebilir alanların azalmasına, hava kirliliği ile solunum yolu hastalıklarının artmasına, yoksulluğa ve hatta göçe neden olmakta.

* DSÖ, iklim değişikliğini 2019’daki en önemli 10 sağlık tehdidi arasında listeledi.

AŞI KARŞITLIĞI BİR TEHDİTTİR

Gelelim dördüncü büyük soruna... Dünya genelindeki aşı karşıtlığına. Bu karşıtlık eski hastalıkların yeniden salgın haline gelmesine neden oluyor. Sözü Enver Hoca’ya bırakıyorum:

* Güven sorununun genellikle bilimsel kanıtı olmayan iddialar sonucu ortaya çıktığını görmekteyiz. Gerçek, doğru bilgiyi ailelerle paylaşmak, aşı ile ilgili endişelerini bilim ile gidermek gerekir.

* Son zamanlardaki verilere bakıldığında dünyada bazı çocukluk çağı bulaşıcı hastalıklarının arttığını görüyoruz.

* ABD’de aşılama oranlarının azalması sonucunda kızamık vakalarının artışı görüldü. CDC raporunda, dünya genelinde Hindistan, Yemen, Somali, Zimbabwe gibi ülkelerde kızamık vakalarının görüldüğü, ABD vakalarının seyahat ilişkili olabileceği ve aşısız kişilerin risk altında olduğu bildirildi.

* Aşı karşıtlığının artması çocuk sağlığı için bir tehdittir.

* Dünya Sağlık Örgütü, 2019’da küresel sağlığa yönelik en büyük 10 tehditten biri olarak aşı tereddütünü belirtti.

DÜŞMEYEN ATEŞ VE ÖKSÜRÜK

Enver Hasanoğlu, mevsimsel özellikler nedeniyle soğuk algınlığı ve üst solunum yolu hastalıklarında artışın olağan olduğunu söyledi:

* COVID öncesi kışı gerçek anlamda yaşamaya başlamış bulunuyoruz.


* Bu hastalıklardan RSV ve influenza küçük bebeklerde, altta yatan hastalığı olan (prematüre, kronik akciğer hastalığı, kronik kalp hastalığı, bağışıklık yetmezliği gibi) ağır seyredebilmekte ve hastane yatışlarına hatta yoğun bakım yatışlarına neden olabilmektedir.

* Ailelere tavsiyemiz, hastalık belirtisi taşıyan veya hasta çocukların evlerinde istirahat etmelerinin sağlanması. Fazla panik ve endişe atmosferi oluşturulmaması önerilir.

GAS (GRUP A STREPTOKOK)

Dünya birçok virüsle mücadele ederken, şimdi de gündemde ölümcül seyreden “Grup A Streptokok (GAS)” var. Kış ve ilkbahar aylarında daha yaygın görülmesi beklenen GAS ile ilgili ayrıntıları da yine Enver Hoca’dan öğreniyoruz:

* Grup A Streptokoklar sıklıkla kızıl ve tonsillofarenjit tablosuna neden olan bir mikroorganizmadır.

* Bunların dışında cilt enfeksiyonları, orta kulak iltihabı, menenjit gibi çok çeşitli ve daha ağır enfeksiyonlara da neden olabildiği bilinmektedir.

* Ülkemizde de bu hastalık formunun bu kış döneminde izlenmekte olduğunu ve merkezlerden vakalar bildirildiğini bilmekteyiz. Çok yakın bir zamanda da ne yazık ki Ankara’da bir ölüm vakası yaşandı.

ERKEN TEDAVİ HAYAT KURTARIR

* Belirtileri genel durum bozukluğu, halsizlik, ateş, kusma, solunum sıkıntısı gibi bulguları olan hastalarda ve ağır seyredebildiği bilindiği için özellikle küçük çocuklarda tanıyı akla getirmek gereklidir.

* Erken şüphelenmek, hızlı antijen testi ve boğaz kültürü ile tanıyı desteklemek ve erken tedavi hayat kurtarıcı olacaktır.

* GAS penisiline duyarlıdır. Saydığımız belirti ve bulguları olan çocuklarda hastalıktan şüphelenmek, bahsettiğimiz testleri yapmak ve penisilin tedavisine erken başlamak hayat kurtarıcı olacaktır.

IPA NEDİR? 

* Uluslararası Pediatri Kurumu; dünyadaki en büyük çocuk sağlığı kurumudur.

* DSÖ ve UNICEF’in saygın bir paydaşıdır.

* IPA, çocuk sağlığı konularında liderlik sağlamaktadır.

* Bugün, IPA’nın 149 farklı ülkeden 170 Ulusal Pediatri Kurumu üyesi bulunmaktadır.

* Dünyanın yedi kıtasında yedi kıta başkanlığı mevcuttur.

ENVER HASANOĞLU IPA BAŞKANLIĞINA NASIL SEÇİLDİ?

* 1969 yılında, İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden mezun olarak, Hacettepe Üniversitesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı'nda uzmanlık eğitimi aldı.

* Öğretim görevlisi olarak akademik hayata başlayarak, Birleşik Krallık’ta, Glasgow Üniversitesi’nde görev yaptı. Türkiye’ye döndükten sonra Hacettepe Üniversitesi, Erciyes Üniversitesi Tıp Fakülteleri'nde çalışma hayatını sürdürdü. Ayrıca çeşitli üniversitelerde dekanlık ve rektörlük görevinde bulundu.

* 2004-2006 yılları arasında Bilkent Üniversitesi Mütevelli Heyet Üyeliği ve Başkanvekilliği, 2006-2010 yılları arasında YÖK üyeliği ve YÖK Sağlık Komisyon Başkanlığı görevlerinde bulundu.

* Çok sayıda dünya üniversitesinden fahri doktora unvanı bulunan Enver Hasanoğlu, Amerikan Pediatri Akademisi’nin onursal üyesi ve Rusya Çocuk Bilim Merkezi’nin onursal profesörü.

* Panama’da, 19 Mart 2019’da dünyanın farklı bölgelerinden gelen, tüm üye ülke delegelerinin katıldığı IPA Genel Kurulu'nda Başkanlık Seçimi’nde oyların yüzde 70 gibi büyük çoğunluğunu alarak, dönem başkanlığına seçildi.

* IPA Yönetim Kurulu Başkanı olarak Yönetim Kurulu'nda tartışılan konularda en son kararı o veriyor.

* IPA ve Başkanı Hasanoğlu, iki milyardan fazla çocuğun sağlığını geliştirmek üzere hizmet veren bir milyondan fazla çocuk hekimini temsil ediyor.