Küçük Irmak Hanım’ın küresel ısınmayla ilgili büyük önerileri

Özetle; 1900 yılından beri Avrupa’daki sıcaklık artışı 0.95 derece C ile küresel ortalamanın üzerinde olmuş. 1990-2100 yılları arasında ise ısınmanın 2 ila 6.3 derece C düzeyinde gerçekleşmesi beklenmekte. Küresel sıcaklık artışını, sanayi öncesi değerlerin 2 derece C üzerinde olmayacak şekilde, sınırlamaya yönelik "sürdürülebilir" ABD hedefi, 2050 yılı itibarıyla aşılacak gibi görünüyor.

Böylece, şu an Avrupa’daki 9 buzul bölgeden 8’inde çekilme yaşanmakta. 1850-1980 yılları arasında, Avrupa Alplerindeki buzullar, kapladıkları alanın yaklaşık olarak 1/3’ünü ve kütlelerinin yarısını kaybetmiş. 1980 yılından beri kalan buzun diğer bir yüzde 20-30’luk kısmı da erimiş. 2003 yılında yaşanan sıcak ve kuru yaz mevsimi, Alplerde kalan son buzul kütlesinin de yüzde 10’unu yok etmiş. 2050 yılı itibarıyla İsviçre Alplerindeki buzulların yüzde 75’inin de tümüyle kaybolacağı tahmin edilmekte.

Bütün bunların sonucu olarak geçtiğimiz yüzyılda Avrupa genelinde deniz seviyeleri 0,8 mm/yıl ila 3,0 mm/yıl arasında artış göstermiş. 1990-2100 yılları arasında ise bu yükselme oranının 21. yüzyılda yaşanandan 2,2 ile 4,4 kat daha fazla olacağı tahmin ediliyor. Hızlı ısınmadan dolayı 2100 yılı itibarıyla Kuzey Kutup Denizi’nin büyük bir kısmı artık buzlanmayacak da.

İSTANBUL’DA BİLİM ŞENLİĞİ

9 Nisan 2006 tarihinde üşenmedim İstanbul Çevre Koleji’nin düzenlemiş olduğu Bilim Şenliği’ne jüri üyesi olarak katıldım. Pazar günü öğlene kadar uyumak yerine gidip gençlerin heyecanına şahit olmak çok güzel bir şeydi. Beni en çok etkileyen ise gençlerin heyecanı ve hiç usanıp tükenmeden projelerini aynı heyecanla defalarca anlatabilmeleriydi...

Gençleri araştırmaya yönlendirmek, yaratıcılıklarını ortaya çıkarmak, özgüvenlerini ve problem çözme yeteneklerini geliştirmek ve geleceğin bilim insanlarını yetiştirmek amacıyla düzenlenen Bilim Şenliği’nin bu yıl beşincisi gerçekleştirildi.

Her yıl İstanbul’daki özel, resmi ilköğretim okullarının ve liselerinin katılımıyla gerçekleştirilen Bilim Şenliği’ne bu yıl 41 okul katıldı ve 151 proje yarıştı. Şenlikteki en küçük kategori ilköğretim 6. sınıflardı. Bu kategoride Şişli Terakki İlköğretim Okulu’ndan 6-I sınıfı öğrencisi Irmak Buket Çimen’in Fen Bilgisi Öğretmeni Aysun Çetin’in danışmanlığında hazırlayıp sunduğu, "Küresel Isınmanın Okyanuslara ve Buzullara Etkisi" birincilik ödülü aldı.

Irmak Buket Çimen, çalışmasını herhangi bir gelişmiş araştırma laboratuvarında gerçekleştirmemiş. Basit bir akvaryum, deniz suyu, buz kalıpları, toprak ve kaya parçaları, ısıtıcı, termometre, insan, eşya ve hayvan maketlerini kullanarak önemli bir sonuca varmış. Amacı, küresel ısınma ve iklim değişikliklerinin buzullara, buzullarda yaşanan değişikliklerin okyanus ve deniz su seviyesine, okyanus ve deniz su seviyesinde yaşanan değişikliklerin de karalar üzerine olası etkilerini araştırmakmış. Bu basit düzenekle elde ettiği sonuç, Avrupa Çevre Ajansı’nın raporunda belirtildiği gibi deniz seviyeleri yükselme oranının en az iki kat daha fazla olacağı tahminiyle uyuşuyor.

Irmak Hanım deneyini iki aşamalı olarak yapmış. Deneyin ilk aşamasında akvaryumdaki hava sıcaklığı 23 derece C. Akvaryumun içine 2 cm su koymuş ve kumların üzerine buz kalıpları yerleştirmiş. Buzlar akvaryuma konduktan yaklaşık 5 dakika sonra akvaryumdaki hava sıcaklığı 21 dereceye düşmüş. Bu aşamada ısıtıcı kullanmamış. Akvaryumun üzerini kapatmış. Bu koşullarda buz kalıpları 4 saatte erimiş. Su seviyesi ise 25 mm yükselmiş. Buz kalıpları tamamen eridiğinde akvaryumdaki havanın sıcaklığı yaklaşık olarak 23 derece C olmuş.

DOĞRU SÖZE NE DENİR

Deneyin ikinci aşamasında da akvaryumdaki havanın sıcaklığı 23 derece C’mış. Akvaryumun içinde bu sefer 2,25 cm su varmış ve yeniden kumların üzerine birinci aşamadaki kadar buz kalıpları yerleştirmiş. Buzlar akvaryuma konduktan sonra ısıtıcı çalıştırılmış ve akvaryumdaki hava sıcaklığı yaklaşık olarak 24 derece C’de sabitlenmiş. Akvaryumun üzeri kapatılmış. Bu koşullarda ise buz kalıpları 2,5 saat içinde erimiş. Su seviyesi yine 25 mm yükselmiş. Buz kalıpları tamamen eridiğinde akvaryumdaki havanın sıcaklığı yaklaşık olarak 24 dereceye ve su seviyesi ise 2,5 cm’ye ulaşmış.

Sonuçta yapılan deneyle atmosferdeki 1 derece santigratlık sıcaklık değişiminin aynı miktardaki buz kütlesinin erime süresinin yaklaşık olarak yarı yarıya azalmasına neden olduğu gözlenmiş. Daha çabuk eriyen buz kütleleri akvaryumdaki su seviyesinin de hızlı bir şekilde yükselmesine neden olmuş. Kumun daha önce kullanılabilir olan bölgeleri su altında kalmış. Irmak Hanım, "Bu durumu dünya ölçeğinde düşünecek olursak, kutup bölgelerinde çok büyük miktardaki buzulların erimesi karalarda önemli miktarda toprak kaybına ve dolayısıyla canlıların yaşam alanlarının daralmasına neden olur" diyor.

Küçük Irmak Hanım’ın büyük ve önemli önerileri ise şöyle: "Daha yaşanabilir bir dünya için: Atmosferdeki ozonun seyrelmesine ve iklim değişikliklerine neden olan fosil, vb yakıtların kullanımının azaltılması ve onun yerine yenilenebilir temiz enerji kaynaklarının daha fazla kullanılması gerekmekte. Küresel ısınmanın Dünyamız’a geri dönülemez zararlar vermesini önlemek için Kyoto Protokolü tüm sanayileşmiş ülkeler tarafından imzalanmalı..."

Doğru söze ne denir! Teşekkürler Irmak...