Kriz ikramı vurdu

11 Eylül'le birlikte derinleşen krizden havacılık sektöründe en çok ikram şirketleri etkilendi. Bir çok havayolu hem yolcunun azalması hem de maliyetleri düşürmek için ikramda büyük kesintiye gitti. Bu nedenle catering yani ikram şirketleri geçen yılı büyük zararla kapattı. Şimdi hem havayolları hem de catering şirketleri yepyeni ikram tasarımları yapıyorlar. Yeni ürünler yavaş yavaş yolcuların önüne çıkıyor. Önümüzdeki 5 yıl bu tür ikramlara uçaklarda sık sık rastlayacaksınız.

Havayolları uçuş emniyeti ve diğer faktörler nedeniyle kontrol edebildiği maliyetler çok az. Örneğin hiç bir havayolu maliyet düşsün diye pilotlarına simulatör eğitim vermemezlik etmiyor. Hareket alanı daralınca maliyetleri kısarken ilk vazgeçilen kalemlerin başında ikram geliyor. Bir çok havayolu kısa uçuşlarda ikramı kaldırdı. Uzun uçuşlarda ise, ikram yelpazesi daraltıldı. Olumsuz gelişmelerden daha az etkilenmek isteyen catering şirketleri artık havayollarına daha ekonomik mönüler sunuyor. Bir çok şirket yolcularını küstürmeden maliyetleri düşürülmüş yeni ikramların nasıl olabileceğini tartışıyor.

İç hatlarda ikramın nasıl verileceği en fazla merak edilen konuların başında geliyor. Havayolları özellikle iç hatlarda yolculara dönük değişik arayışlar içinde. Artık havayolları yiyecekleri yolcuların normalde dışarda bulamayacakları değişik ambalajlara sahip şekilde ikram ediyor. Sandöviçler elips, üçgen, altıgen gibi şekillerde paketleniyor. Amaç yolcunun ilgisini çekebilmek. Bir çok havayolu iç hatlarda tepside ikramı kaldırdı.

Havayolları ikramda maliyeti düşük taze yiyecekleri tercih ediyor. Şirketler sık sık konsept değiştirerek yolcuları sıkmamaya çalışıyor. Örneğin Air Europe her hafta ikram konseptini değiştiriyor. Şirket 2 saate kadar olan uçuşlarda sadece expresso ve çikolata ikram ediyor. Daha uzun uçuşlarda ise, ilginç paketlere sahip sandviç veriliyor.

SEÇENEKLER AZALDI

İngiliz Havayolları BA, business class'ta mönü kartlarını kaldırdı. Yemek seçenekleri bire indirdi. İskandinav SAS Havayolları ise, kısa menzilli uçuşlarda business class'ı kaldırarak kabini tek sınıf yaptı. Artık uçuşlarda sadece küçük kanepeler dağıtılıyor. Avrupa uçuşlarında ikram 30 çeşitten 6'ya indirdi. Değişik mutfaklar ile vejetaryen ve diyet mönüler öne çıkartıldı. Havayolları ikramda tepsi yerine geri dönüşümlü plastik paketleri tercih ediyor. Hem çevreci hem de düşük maliyetli bu yaklaşımda tasarımlar LSG, Gate Gourmet gibi önde gelen ikram şirketlerinin aşçıları ile birlikte hazırlanıyor. Plastik paket normal bir iç hat seferinde ikramın 200 kilogram daha hafif olmasını sağlıyor. Kuşkusuz bu ağırlık uçağın harcadığı yakıtı azaltıyor.

Havayolları ikram maliyetlerini azaltmak için sponsorlarla yoğun olarak çalışıyor. Yeni çikolata veya içeceği üretici şirket havayoluna ücretsiz verdiği gibi üzerine belirli bir ödeme yapıyor. Özellikle pazara yeni giren ürünler artık uçaklarda denenir hale geldi. THY de sporsorlu ikram konusunda uzun süredir uygulamalar yapıyor.

Uzmanlar, gelecek 5 yıllık sürede yolcuların her türlü uçuşta kendi yemeklerini paralarını bilet ücretleri dışında ödeyerek ısmarlayacaklarını belirtiyor. Bazı havayolları yolculara kendi istediği yemeği yükleyebiliyor. Airtours şirketi internet üzerinden yapılan rezervasyonlarda 8 dolar karşılığında yolcunun istediği yemeği uçağa yüklüyor. Yolcuların önemli kısmı bu uygulamadan yararlanıyor. Bir çok havayolu şirketi de oluşturdukları mönüleri internet ortamında yolcuların siparişlerine hazır hale getiriyor.

Aslında bu yöntemle hem yolcunun isteği yerine gelmiş oluyor hem de havayolu bir kalem de olsa maliyetten kurtuluyor. Hatta bu yeni düzenleme yolcu memnuniyetini arttırıyor...


Türkiye FAZLA ETKİLENMEDİ


İkram şirketlerinin Amerika pazarında kayıpları yüzde 40'a kadar çıkarken Avrupa'daki küçülme yüzde 25- 30 arasında değişti. Türkiye'nin bu açıdan şanslı olduğunu söyleyen USAŞ Murahhas Müdürü Muhammed Hammam, 'Özellikle charter pazarının yüksek dinamiği Türk catering pazarının zarar görmeden çıkmasını sağladı. İyi bir yaz sezonundan sonra 11 Eylül talihsizliğini yaşadık. Güney bölgesi ve charter'dan iyi bir grafik izledi. Tek düşüş İstanbul yönüne uçan havayollarının business class'larındaydı. Kriz nedeniyle bazı havayolları ikram değişikliklerine gitti. Kimi şirketlerin tepsilerinin boyutları küçüldü. Bunları bize gelen malzemelerden takip ediyoruz. Mönülerde yemek çeşitleri azaldı. Bazı havayolları sıcak yemekten sandöviçe geçmek zorunda kaldı. Ancak şanslıyız ki yine yoğun bir yaz sezonu başladı. Özellikle güney bölgesindeki hareket çok iyi. Olumlu geçeceğinin sinyallerini veren bu sezonla birlikte tüm sektörün toparlanacağını, yaraların sarılacağını umuyorum.' dedi.


İŞTE DEĞİŞİMLER


1Tüm havayolları iç hatlarda ikramı en aza indiriyor. Bazı havayolları iç hat ikramını kaldırıyor. Bazıları ise, iç hatta ayrıca satış yaparak ikram veriyor.

2Orta mesafeli uçuşlarda ekonomi sınıflarında seçenekli yemek kaldırılıyor.

3İçki çeşitleri azaltılıp, pahalı seçenekler kaldırılıyor. Bir çok havayolu busines sınıflarında bile çok pahalı şarapları kaldırdı veya şarap firmaları ile uzun süreli anlaşmalarla daha ucuz şarap alma yoluna gidildi. Viski çeşitleri 2 ya da 3'e indirildi.

4Yemek öncesi içki servisi bazı havayolları tarafından kaldırıldı. Servis yemekle başlıyor. Yemek sonrası içki sürüyor.

5Bir çok havayolunda cam ve porselen takımlar yerini geri dönüşümlü plastik malzemeye bıraktı.

6Çocuk yolcu için yapılan hediyeler tek tipe indiriliyor. Business ve first sınıflarında yolcuya verilen ve 'amenity kit' diye adlanan malzeme çantaları içindeki çeşitler de azaltıldı.


Airex halka açılıyor


İstanbul Atatürk Havalimanı Askeri Apronu'nda 6-9 Haziran tarihleri arasında yapılacak bölgenin en büyük havacılık fuarı Airex 2002, ilk kez halka tam olarak açılıyor. Airex'i ziyaret etmek isteyenler, birinci gün yani 6 Haziran haricinde 7, 8 ve 9 Haziran'da Airex'e girebilecekler. İlk gün fuar, VIP ve özel davetlilere açık olacak.

Fuarı ziyaret etmek isteyenlerin daha önceden davetiye temin etmesi gerekiyor. Davetiye bulamayan ziyaretçiler Airex girişinde kurulacak merkezden davetiyelerini alabilirler. Ancak, davetiyelerin güvenlik nedeniyle eksiksiz doldurulması gerekiyor. Bu işlemden sonra ziyaretçiler güvenlik kontrolünden geçerek fuar alanına girebilecekler.

Airex'e 12 yaşından küçük çocuklar alınmayacak. Fuar alanında ziyaretçilerin güvenlik kurallarına uyması gerekiyor. Uçakların etrafına güvenlik amaçlı yerleştirilen çitlerden içeri girmek kesinlikle yasak. Uçaklar açık alanda iki ayrı park alanında sergileniyorlar. Ara yolun geçilmesi sırasında görevlilerin uyarılarına dikkat edilmesi tavsiye ediliyor. Fuar sabah saat 10.00'da açılacak. Kapanış akşam saat 19.00'da. 9 Haziran yani fuarın son günü katılımcı şirketlerin toplanması amacıyla kapanış saati 15.30 olarak belirlendi.

İki yılda bir gerçekleştirilen Airex'e 50 uçak katılıyor. 40 ülkeden gelen toplam 150 şirket biri 100'e 40, diğeri de 70'e 40 metre iki çadıra kurdukları standlarla ziyaretçilerle buluşacak. Bu yıl fuarın yıldızı Airbus'ın uzun menzilli iki motorlu uçağı A330-200 olacak. Fuarda iki gün kalacak olan A330'un dikkatleri üzerine çekmesi bekleniyor. Pervaneli bölgesel uçaklar pazarında ise, iki imalatçı arasındaki rekabet Airex'i arenaya çevirecek. Fuara Kanadalı Bombardier Q300'ü getiriyor. Karşısında ise, Fransız-İtalyan ortak imalatı ATR-42-500 var. Havayollarına demo uçuşları yapacak iki uçak, başta Türkjet olmak üzere önümüzdeki dönemde kurulması muhtemel bölgesel havayollarının uçak seçiminde ibreyi kendinden yana çevirmeye çalışacak. Fuarın sürprizlerinden biri de Hava Kuvvetleri Komutanlığı'nın yangın söndürme görevlerinde kullanılan C-130 nakliye uçağı.

UÇAK ŞENLİĞİ

Özel uçak imalatçıları arasında katılım sayısı açısından rekor Cessna’da. Türkiye ayağı Emair tarafından temsil edilen Cessna, fuara iş jetleri Excel, Bravo, Ultra, Citation X, Citation Jet'in yanı sıra pervaneli turboprop Caravan Amfibik, 172 ve 182'yi getiriyor. Türkiye temsilciliği Soylu Havacılık tarafından yapılan Fransız Dassault ise, iki motorlu Falcon 2000 ve üç motorlu Falcon 900EX ile Airex'e renk katacak.

Kanadalı imalatçı Bombardier’in Türkiye temsilcisi Kontinental Havacılık, şalesinde Challenger 604 ve Learjet 60 ile ziyaretçileri bekleyecek. Son üç fuara katılan Gulfstream bu sefer yeni modeli GV-SP'yi getiriyor. Raytheon Hawker 800XP, Beachjet ve Kingair B200 uçaklarının yanı sıra yeni modeli Premier 1'i de getiriyor. İtalyan Piaggio yeni temsilcisi Soylu Havacılık ile fuarda biri iş adamlarına yönelik, diğeri de ambulans uçak dizaynında iki P180 Avanti ile boy gösterecek.

Helikopter pazarı yine hareketli. Altay Havacılık fuara Bell'in 407 ve Huey II helikopteri ile katılıyor. Delta Havacılık temsilciliğini yaptığı MD Helicopters, Airex'e MD620 ve MD902’yi getiriyor.

Fuarın ihtiyar delikanlısı ve aynı zamanda Türkiye'nin en yaşlı uçağı Boeing Stearman da ziyaretçilerin karşısına çıkıyor. Ali İsmet Öztürk her gün yapacağı gösteriler ile renk katacağı Airex'te akrobasi uçuşu yapmadığı sürede Pitts'ini fuar alanında sergileyecek.