Kokpit

Uğur CEBECİ

Bir uçağın anatomisi

Uçakların karmaşık yapılarını biz göremiyoruz. Bir yolcu olarak uçağa bindiğimizde koltuğumuza kurulup, kendimizi pilotun bize sunacağı uçuş keyfine bırakıyoruz. En küçük ya da 100 koltuklu bir yolcu uçağı bile en az 400 koltuklu bir Jumbo kadar karmaşık yapıya sahip. Uçakların imalatları tersanede görünen teknelerin isleketleri gibi ama o kadar sade değil. İmalatın başlangıç noktalarında aynı gibi görünseler de üretimin diğer aşamalarında uçakların yapıları giderek karışıyor. Son aşamada ise bütün kargaşa gövdenin içinde gizleniyor. İşte size en açık şekliyle sunduğumuz kısa ve orta menzilli hatlarda kullanılan A319, Airbus'ın en iyi satan modeli. A320 ailesinin de en küçük üyesi. Tahtını bir kaç yıl sonra daha küçük olan A318'e bırakacak. Ailenin A320 ve A321'den sonra üçüncü kardeşi olan A319 projesine 1994 yılında başlandı. İlk uçuşunu 29 Ağustos 1995'de gerçekleştiren uçağın sertifikasyon işlemleri 10 Nisan 1996'da tamamladı. Aynı yıl haziran ayında da Lufthansa, Swissair ve Eurowings Havayolları'nda hizmete girdi. A319, ailenin diğer üyeleri gibi ekonomik uçuş maliyetleri, ortak kokpit ve gövde sistemleri ile kısa zamanda kendini kabul ettirdi ve çok sayıda sipariş aldı. Airbus büyük ilgi gören bu modelinden kabini lüks bir iş jeti de yaptı. A319 Corporate Jetliner adı verilen model 14 sipariş aldı.

Yolcu uçağının neresinde ne

var? Çoğu bir kaç milyon parçadan oluşan yolcu uçakları oldukça karmaşık bir yapıya sahip. Elektrik, elektronik, mekanik parçalar koca gövdenin içinde arap saçını andıran bir görünüm veriyor. Elektrik kablolarının uzunluğu kilometrelerce. İşte size bir yolcu uçağının içini sunuyoruz. Neresinde ne olduğunu gözlerinizin önüne seriyoruz.

1 Fiberglas radom (Radom: Uçağın burnundaki radarı koruyucu parça.)

2 Hava radar anteni

3 ILS anteni (ILS: Aletli İniş Sistemi. Bu sistemle pilotlar belirli bir yükseklikten pisti görmeden alçalabiliyorlar.

4 Ön basınçlı bölge

5 Burun bölümü erişim kapağı

6 Çift pitotüp (Pitotüp: Basınç farklarıyla çalışan göstergeler için dışarından hava sağlayan gövdedeki özel delikler)

7 Statik port (Pitotüple birlikte aynı görevi yapan özel delik)

8 Dümen pedalları

9 Sidestick (Airbus uçaklarında pilotların uçağı kullanmalarını sağlayan ve yanda bulunan lövye)

10 Uçuş göstergelerinin bulunduğu enstruman paneli

11 Enstruman panel kaplaması

12 Cam silecekleri

13 Elektrik ısıtmalı ön cam paneli

14 Başüstü sistem paneli

15 İkinci pilot koltuğu

16 Kokpit bölümü

17 Sağ ve sol sigorta panelleri

18 Merkez kontrol konsolu

19 Kaptan koltuğu

20 Gözlemci koltuğu (katlanmış durumda)

21 Yan konsol paneli

22 Burun iniş takım yuvası

23 Burun iniş takımı kapakları

24 İniş takımı taksi ışıkları

25 Burun iniş takımı aktuatörü (Aktuatör: Piston-silindirden oluşan mekanizma)

26 Çift burun iniş takım lastiği (öne doğru katlanır)

27 Opsiyonel elektrikli merdiven

28 Merdiven korkulukları

29 Ön kapı tahliye shutu (Shut: İçi hava ile şişen tekstil esaslı malzeme. Slide da deniyor. Havadan yere atıldığında başına 'para' eki geliyor ve paraşüt adını alıyor.)

30 Ön giriş kapısı

31 Giriş bölümü

32 Kapı çerçevesi

33 Kabin memuru katlanabilir koltukları

34 Sağ ön tuvalet

35 Ön mutfak

36 Servis kapısı

37 1 numaralı VHF anteni (VHF: Çok Yüksek Frekans)

38 Ön gövde (4 bölüm yani 2.07 metre A320'den daha kısa)

39 Sağ motor kaputu

40 Motor paylonu (Paylon: Motorun kanat ile arasındaki bağlantı sağlayan parça)

41 Motor freni mekanizması (Revers adı verilen sistemde iniş sırasında pilotlar motor itiş gücünü ters yöne vererek uçağın daha çabuk durmasını sağlıyorlar)

42 Başüstü bagaj kilitleri

43 First class koltukları

44 Ön kargo kapısı

45 Zemin altı avionik ekipman rafları (Avionik: Elektronik aletler)

46 Ön alt kargo bölümü

47 Kanat ışığı

48 Havalandırma çıkış bölümü

49 Ayarlanabilir kabin ayrım perdesi

50 Ekonomi sınıfı koltukları

51 Kabin cam panelleri

52 LD3 kargo veya bagaj konteynerleri (LD3: Uçakların alt kısmına uygun imal edilmiş, içine kargo veya bavul konulan metal kutu)

53 Kanat kökü hücum kenarı aerodinamik yapısal parçası (Hücum kenarı: kanadın ön kısmı)

54 Havalandırma dağıtım boruları

55 Slat hareket motoru (Slat: Kanadın ön kısmında kaldırma kuvvetini arttırmaya yarayan hareketli parça)

56 Ön spar merkez desteği (Spar: Kanat açıklığı boyunca ilerleyen yapısal destek dikmesi, lonjeron)

57 Ön spar gövde bağlantı ana çıtası

58 Sağ ve sol havalandırma sistem grubu

59 İntegral yakıt tankı (İntegral: Parça parça birleştirilmiş)

60 Koltuk destek kirişleri (Kiriş: Gövdenin uzunlaması ekseni boyunca ana yapısını oluşturan destekler)

61 Gövde frame ve stringer yapısı (Frame: Gövdede dönel olarak ana yapıyı oluşturan destekler. Stringer: İki frame'i birleştiren kiriş)

62 Sağ kanat integral yakıt tankı

63 Yakıt tankı kuru haznesi (yakıttaki havayı boşaltır)

64 Yakıt sistemi hattı

65 Yapısal yakıt hava alma kanalı

66 Yakıt ikmal

bağlantısı

67 Sağ hücum kenarı slat bölümleri

68 Slat döndürme mili

69 Slat rayları

70 Kanat üst yüzey panelleri

71 Kanat üstü yakıt kapağı

72 Dış kanat yakıt deposu

73 Kanat ucu seyrüsefer lambaları (yeşil) ve flaşörler (beyaz) (Seyrüsefer ve flaşör lambaları uçağın yerde ve havada farkedilmesini sağlar)

74 Sağ kanat ucu

75 Statik basınç deşarj mekanizması

76 Sağ kanatçık (Kanatçık: Uçağın dönmesini sağlayan kanattaki parça)

77 Kanatçık hidrolik aktuatörleri

78 Sağ kanat spoyleri (Spoyler: Kanat üzerinde bulunan, uçağın süratini kesmeyi sağlayan hareketli paneller)

79 Spoyler hidrolik aktuatörleri

80 Flap kızağı ve taşıyıcısı (Flap: Kanatların arkasında iniş ve kalkışlarda kanat yüzeyini büyüterek kaldırma kuvettini arttıran hareketli parça.)

81 Menteşeli flap kızağı dış yapısı

82 Sağ dış tek kademeli flap parçası

83 Menteşeli paylon arka dış yapısı

84 İç flap parçası

85 Hava freni paneli

86 Flap hareket döndürme mili

87 Çarpışma ikaz beacon (Beacon: İşaret lambası)

88 Kanat üstü acil çıkış kapısı

89 Kabin ısı ve akustik izolasyon yorganları

90 Ana iniş takım yuvası basınçlı zemini

91 Arka spare gövde bağlantı ana çatısı

92 Ana sağ iniş takım yuvası

93 Hidrolik deposu

94 Sol ana iniş takım yuvası

95 İniş takımı basınçlı bölümü

96 Ana flap hidrolik motoru

97 Arka kargo bölümü ilave yakıt tankı (opsiyonel)

98 Taban kiriş yapısı

99 Arka kargo kapısı

100 Kabin duvar panelleri

101 ADF anteni (ADF: Otomatik Yön Bulucu)

102 Arka gövde, 3 bölümlü

103 3 numaralı VHF anteni

104 Arka kabin yolcu koltukları

105 Yolcu servis ünitesi

106 Başüstü bagaj kilitleri

107 Kabin tavan aydınlatma panelleri

108 Arka sağ servis kapısı

109 Düşey kuyruk kök tamamlayıcısı

110 Düşey kuyruk kökü bağlantı noktaları

111 Merkezi ilave kuyruk sparı

112 Kuyruk sparları arasındaki bölme yapısı

113 Sağ kuyruk düzlemi

114 Sağ irtifa dümeni

115 Opsiyonel HF anteni (HF: Yüksek Frekans)

116 VOR anteni (VOR: VHF Heryönlü Radyo. Uzaklık bilgisi veren alet.)

117 Dümen

118 Nomeks bal peteği kompozit malzeme

119 İstikamet dümeni hidrolik akuatörü

120 İlave güç ünitesi (APU)

121 APU egzosu

122 Kuyruk seyrüsefer ışığı (Beyaz renkte yanıp söner)

123 Sağ irtifa dümeni nomeks petekli kompozit yapısı

124 Statik basınç deşarj mekanizması

125 Yatay kuyruk nomeks petekli kompozit yapısı

126 Yatay stablize hidrolik sistemi

127 İrtifa dümeni kuyruk menteşe bağlantısı

128 Kapatıcı plaka

129 Yatay kuyruk ilerleyen vida mekanizması

130 Arka gövde basınçlı bölmesi

131 Arka mutfak bölümü

132 Kabin memurlarının oturduğu servis kompartmanı

133 Sağ/sol arka tuvaletler

134 Gövde altı temiz su tankı

135 Arka yolcu acil çıkış kapısı

136 Kapının dış açma kolu

137 Alt gövde iskeleti

138 Arka gövde kargo bölümü

139 Firar kenarı kanat kökü yapısı (Firar kenarı: Kanadın arka bölümü)

140 Sol iç tek kademeli flap parçası

141 Flap iç yapısı

142 Geri çekilebilir iniş ışığı

143 Ana iniş takımı içeri alma mekanizma kilidi

144 Ana iniş takım merkezlemesi

145 Yan katlanır dikme (Dikme: İniş takımı)

146 Ana iniş takım dikmesi

147 Sol iç spoyler/hava freni paneli

148 İç flap kızağı ve taşıyıcısı

149 Paylon arka dış yapısı

150 Flabın tam açık pozisyonu

151 Dış tek kademeli flap parçası

152 Sol dış spoyler

153 Flap kızağı dış yapısı

154 Sol kanatçık

155 Kanatçık karbon fiber yapısı

156 Sol kanat ucu

157 Kanat seyrüsefer (kırmızı) ve flaşör (beyaz) ışıkları

158 Dış kanat yakıt tankı

159 Ön spar

160 Sol dış hücum kenarı slat bölümleri

161 Slat rayları

162 Slat

163 Kanat yapısı

164 Arka spar

165 Sol kanat yakıt tankları

166 Slat buzlanma önleyici sistemleri

167 Slat kiriş yapısı

168 Ana iniş takımı aks grubu

169 Motor paylon bağlantısı

170 Yangın söndürme tüpleri

171 Motor koru (Motor iç yapısı)

172 Motor egzosu

173 Motor freni (revers) kapakları

174 Motor türbin bölümü

175 Motor paylonu

176 Ön soğutmalı motor besleme havası

177 Opsiyon olarak CFM56-5A4 motoru da kullanılabiliyor

178 Fan dış çerçevesi

179 Motor yağ deposu

180 Menteşeli motor alt kaporta panelleri

181 Motor girişi buzlanma önleyicisi

182 IAE V2522 alternatif motor

183 Motor aksesuar dişli

kutusu

184 Kaporta dış kaplaması

185 İç hücum kenarı slat parçası

186 Havalandırma sistemi için besleme borusu

187 İç integral yakıt tankı yuvası

188 Ana iniş takımı bağlama desteği

189 Kanat-kök birleşim yapısı