Kaybolan 13 meydan

Son olarak Büyükşehir Belediye Başkanı Melih Gökçek’in, AKM Alanı ve 19 Mayıs stadının yıkılmasının ardından kalan alanı birleştirerek dev bir meydan yapma hayalini dillendirmesi yeni bir tartışmayı beraberinde getirdi.
Muhalefetten destek verenler de karşı çıkanlar da oldu. Temel eleştiri Ankara’nın kuruluş yıllarındaki meydanların hayata geçirilmemesi ve AKM alanının yaya bölgesi olma özelliği taşımaması yönünde oldu.
Bu tartışmalar sürerken Atılım Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü Öğretim Üyesi Zafer Savaş Şahin Ankara’nın kuruluş döneminden bu yana kaybolan meydanlarıyla ilgili yaptığı araştırmayı anlattı.
“Kentlerimizdeki meydansızlık sorununun uzun bir tarihsel geçmişi bulunuyor. Ankara başkent ilan edildikten sonra kent planlama disiplini içerisinde imar edilirken eski Ankara ile yeni Ankara’yı bütünleştirecek birçok meydanın yapılması öngörüldü. Ancak, günümüze gelene kadar bu meydanlar ne yazık ki imar planı değişikliklerine, ulaşım düzenlemelerine, kentsel projelere, kamu kurumlarının pervasız tavırlarına ve kayıtsızlığa kurban oldu” diyen Şahin Ankara’nın “kaybolan 13 meydanı”nı şöyle sıraladı:

BİR ÇOĞU HAYATA GEÇİRİLEMEDİ

Millet (Hakimiyet-i Milliye) Meydanı: Lörcher tarafından düşünülen meydan Cumhuriyet döneminin ünlü Taşhan’ı önünde öngörüldü. Ancak, daha sonra Taşhan’ın yıkılışı ile şekil değiştirip, küçüldü ve günümüzdeki Ulus Meydanı’na dönüştü.
Hükümet Meydanı: Ankara Valiliğinin önünde, Julien Sütununun bulunduğu alanda öngörüldü. Ancak, zaman içerisinde resmi araçların park ettiği, yoğun güvenlikli bir resmi kurum alanına dönüşerek meydan vasfını yitirdi.
İtfaiye Meydanı: Hergelen Meydanı ile Karyağdı Türbesi’ni de içine alan bir iç meydanlar sistemi. Bugüne sadece Hergelen Meydanı ulaşırken, o da meydan işlevini yitirerek otopark ve seyyar çarşı haline geldi.
Gazi Meydanı: Gazi İlkokulu önündeki meydan önerisi. Gerçekleşmedi.
Kale Meydanı: Hisar Caddesi Aksında öngörülen meydan. Gerçekleşmedi.
Yıldız Meydan: Bugün 19 Mayıs Yüzme Havuzu ile AKM alanı arasındaki kavşakta öngörüldü. Gerçekleşmedi.

MEYDAN’DAN KAVŞAĞA DÖNÜŞTÜ

İstasyon Meydanı: İstasyon Binası’ndan çıkıldığında kente doğru bir dizi meydan öngörüldü. Bu meydanların çok azı gerçekleşirken, bir kısmı da zamanla ortadan kalktı.
Kızılay Meydanı: Bugünkü Kızılay Meydanı. Düşük yoğunluklu yapılaşmanın ortasında yaya ve taşıt trafiği birlikte düzenlendi. Ancak, zamanla Kızılay’daki yapı yoğunluklarının armasıyla yaya niteliği kaybolarak tamamen bir taşıt kavşağına dönüşmüştü.
Sıhhiye Meydanı: Kamu kurumlarının, tren istasyonunun ve taşıt trafiğinin bulunduğu altıgen şeklinde bir meydanı. Ancak, zamanla tamamen taşıt kavşağına dönüşmüştü.
Zafer Meydanı: Bugünkü Zafer Çarşısı’nın üstü ile karşısındaki alanı kapsamakta. Meydan alan olarak var olmakla birlikte meydan vasfını tamamen yitirerek kullanılmaz hale geldi.
Lozan Meydanı: Bugünkü Sakarya Caddesi ile Mithatpaşa Caddesinin kesişiminde yer alıyor. Ancak yapılan düzenlemelerle meydan vasfını yitirdi.
Tandoğan Meydanı: Cumhuriyetin ilk yıllarında taşıt trafiğinden arınmış dikdörtgen bir meydan olarak öngörülürken, daha sonra yapılan yapılarla meydan ortadan kalktı, trafik kavşağına dönüştü.
Cebeci Meydanı: Bugünkü Mamak Konservatuarı yapısının arkasında öngörülen bu meydan tasarlanmış olmasına rağmen hayata geçirilemedi.

“Meydanlar ana planı” şart

ANKARA’NIN planlanmasına rağmen hayata geçirilemeyen meydanlarıyla ilgili Şahin’in önerilerini şöyle sıralıyor:
Başkent Ankara’nın üst ölçekli planı olan “2023 Başkent Ankara Nazım İmar Planı” stratejileri gözden geçirilerek ve hazırlanmakta olan ulaşım ana planı kararlarının oluşumunda dikkate alınacak bir “meydanlar ana planı” hazırlanmalı.
Bu meydanlar ana planında geçmişten bu güne gelen meydanların iyileştirilmesi ve meydan niteliği kazandırılması için gerekli çalışmalar belirlenmeli.
Ayrıca bu planda, kent merkezi içerisinde kent meydanı olabilme potansiyeline sahip rezerv alanlar tespit edilmeli ve kentsel tasarım yarışmaları ile bu alanlar biçimlendirilmeli.
Var olan ve trafik kavşağına dönüşmüş meydanlarda yaya önceliğini arttıracak çalışmalar ve düzenlemeler yapılmalı.�
Meydanların sözlü tarihine ve hafıza mekânlarına ilişkin yerel tarih çalışmaları yapılmalı, meydan belleği oluşturulmalı.
Kent merkezinde meydan işlevlerini ve meydanların kamusal alan niteliklerini güçlendirecek sanatsal ve ticari işlevler güçlendirilmeli.
Kamusal meydanların niteliklerin ilişkin olarak kamuoyu bilgilendirme ve bilinçlendirme çalışmaları yapılmalı, meydanların kullanımı konusunda halkla ilişkiler çalışmaları yürütülmeli.