Genetik mirasınızı biliyor musunuz

Amerika ve Avrupa’da birçok insan “sağlığını değerlendirme” söz konusu olduğunda (hatta evlenmeye, çocuk yapmaya karar verdiğinde) “genetik danışmanlık” alıyor. Bizim böyle danışmanların varlığından bile haberimiz yok! Oysa birçok hastalık genetik miras ile yani genetik kodlarımızda yazılı olan genlerle taşınıyor. Bu nedenle genetik miras hakkında bilgi edinmek gerekiyor. Bunun en kolay yolu da aile sağlık öyküsünü araştırmaktan geçiyor. Özellikle birinci dereceden akrabalarda sık görülen hastalıkların neler olduğunu belirlemek, genetik miras hakkında bilgi edinmenin en kolay yolu olarak gösteriliyor.
Bazı hastalıklar var ki onlarda genetik hikâye daha da önemli. Örneğin şeker hastalığı, bazı kanserler, kolesterol yüksekliği, hipertansiyon gibi sorunlarda genetik mirasınız önemli bir belirleyici olabiliyor. Eğer genetik mirasınızda ne olduğunu bilirseniz, sağlığı yönetmek de, hastalıklardan korunmak da kolaylaşıyor.

BAZI HASTALIKLARDA GENETİK GEÇİŞ VAR

Mesela ailesinde erken yaşlarda diyabet ortaya çıkanlarda, 40 yaş öncesinde hipertansiyon, 60 yaş öncesinde felç, 50 yaş öncesinde meme, kalınbağırsak, prostat kanseri gibi kanserlerden bazıları belirlenenlerde genetik geçiş ihtimali yükseliyor. Annesinde, kız kardeşinde ya da teyzesinde meme kanseri olanlarda, meme kanseri riski daha yüksek olabiliyor. Aynı şekilde anne, kız kardeş ya da teyzesinde (veya bunların birkaçında, hepsinde) Haşimoto hastalığı olan biriyseniz bu hastalığın sizde de ortaya çıkma olasılığı artıyor. Listeyi biraz daha genişletmek de mümkün. Bazı kalınbağırsak poliplerinin kansere dönüştüğü biliniyor. “Familyal poliposis” adı verilen hastalıkta hem genetik geçiş çok sık, hem de bu poliplerin kolon kanserine dönüşme olasılığı çok yüksek. Ayrıca bazı kan hastalıklarında da genetik miras önemli bir belirleyici. Hemofilide bu durum çok açık ve net! Ayrıca talasemi adıyla tanınan bir kan hastalığında da genetik geçiş söz konusu olabiliyor.
Kilo sorunu yaşayan bazı insanlarda da aile geçmişi önemli bir faktör olarak ortaya çıkıyor. Genetik miras bazı romatizmal hastalıklarda, psikiyatrik bozukluklarda, alerjik sorunlarda da önem kazanıyor.

NE YAPMALI?

Kısacası yarın kendinize “ben bu hastalığa neden yakalandım?” sorusunu sormak istemiyorsanız, hiç olmazsa ailenizde görülen hastalıklar hakkında kısa bir soruşturma yapın ve genetik mirasınızı anlamaya çalışın. Bu hastalıklardan bazılarının genetik testlerle de tanımlanabileceğini unutmayın. Bu testleri yalnızca genetik uzmanlarının yapıp yorumlayabileceğini ve sadece hastanelerde ve biyokimya laboratuarlarında yapılabildiğini de bir kenara not alın. Bir defa daha hatırlatalım: Genetik miras kader değildir!