Fotoğrafın belgesel gücü

Doğan HIZLAN

İzmir, İstanbul'dan sonra doku uyuşmazlığı çekmediğim birinici şehir. Levanten yanı, benim kozmopolit kimliğimi besliyor.

Bana göre, tarih*ı perspektiften İzmir'e bakmak, Osmanlıdan bu yana Türkiye'ye bakmakla aynı anlamı taşıyabilir.

Vehbi Koç Vakfı Suna - İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü tarafından İZFAŞ'ta düzenlenen, 19. Yüzyıl İzmir Fotoğrafları Sergisi, 22 Kasım akşamına kadar gezilebiliyor.

İzmirlilerin mutlaka görmesi gereken bir sergi. Çünkü kentlerini tarih içinde çok daha yakından tanıyacaklar.

19. Yüzyıl İzmir Fotoğrafları (Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü Fotoğraf Koleksiyonu) albümünü incelerken, tarihin çeşitli dönemlerde, şehirlerin durumu, insan malzemesi üzerine yeniden düşünüyorum.

Osmanlı İmparatorluğu'ndan Cumhuriyet'e geçen bir devletteki çeşitlilik neleri getirmiş, sonradan nelere sebep olmuş. Sonucu iyi tartışmak gerekiyor.

Politik çıkarların, uluslararası oyunların getirdiği bölünmeler, isyanlar, işgaller bugünün tarafsız tarih anlayışıyla yeniden yazılmalı.

İzmir Fotoğrafları, böylesine bir geniş açıyı zorunlu kıldı benim için.

***

ALBÜM, İzmir'in o zamanki çeşitliliğini belgeler, görüntüler bugünün İzmir'ini daha iyi anlamamızı sağlarken, cevaplandırılacak soruların adedini de artırıyor.

Yedi tane yabancı fotoğrafçının eserlerinden oluşan albüme Prof.Dr. Çınar Atay bir metin yazmış. Bu albüm, fotoğrafın kesinliğini, değiştirilmezliğini, belgesel önemini, bir kez daha ispatlayacak zenginlikte.

O yüzyılın tarihini yazanlar, bu fotoğrafların görsel dilini, yazıya dönüştürmek zorunda hissedecekler kendilerini. Dinlerin, ırkların, sınıfların girift dokusunu anlamadan, yazılacak olan bir İzmir tarihi eksik kalır.

Üstelik resmi tarih suçlaması kol gezerken, bu fotoğraflar yeniden yazılacak tarih için güvenilir bir malzeme yığını sunuyor.

Bazı fotoğraflardan yola çıkarak, fotoğrafın belgesel gücü aracığıyla levanten ve Türk dünyasının ortak noktalarını, kozmopolit kimliğini tartışmaya mahal bırakmayacak bir kesinlikte yazabilirsiniz.

Albümdeki fotoğraflardan biri, belki, benim size aktardığım yorumlardan fazlasını içeriyor:

Aydın'lı Hristiyan Tüccar, İzmir'li Haham ve Manisa'lı bir Kentli.

***

FOTOĞRAFIN belgesel gücüne inanın. Tarihi, yanılgısız biçimde anlamak için en kestirme yoldur.