Ercan Kumcu: Piyasa yapıcılığı (1)

Ercan KUMCU

Genel anlamda, piyasa yapıcılığı piyasada arz talep dengesinin sayılı kuruluş tarafından kısa sürede aşırı fiyat dalgalanmalarına meydan vermeden sağlanmasıdır. Bu terim İngilizce ‘‘market maker’’ın tam tercümesidir.

Finansal piyasalarda bu görev kurumsal yatırımcılar tarafından yerine getirilir. Kurumsal yatırımcıları spekülatörlerden ayıran iki önemli özellik vardır.

Birincisi, bu kuruluşların yatırımları büyük meblağları bulur.

İkincisi, kurumsal yatırımcılar yatırımlarını ileride makul bir gelir elde etmek amacıyla yaptıklarından piyasalardaki kısa dönemli aşırı fiyat dalgalanmalarına karşı daha duyarsızdırlar.

SPEKÜLATÖRLER

Spekülatörlerin aksine, kurumsal yatırımcılar piyasadaki fiyat dalgalanmalarını aşırıya vardıracak faaliyetlerden kaçınırlar. Örneğin, fiyatların hızla düştüğü bir ortamda, spekülatörler çoğu zaman zararı asgariye indirmek amacıyla satışlarını artırarak fiyatların daha da hızlı düşmesine neden olurlar.

Kurumsal yatırımcılar ise, büyük meblağlara sahip olan yatırımcılar olarak ya piyasadan çekilirler ya da alıma geçerler. İki davranış da fiyatların daha da hızlı düşmesini önler. Kurumsal yatırımcılar kısa vadeli getiri ile değil uzun dönemli kazançlarla ilgilidirler.

Kurumsal yatırımcıların portföylerinde herhangi bir yatırım aracının kalış süresi spekülatör yatırımcıya göre çok fazladır. Kısa vadeli hareketler yerine uzun vadeli eğilimler kurumsal yatırımcılar için çok daha önemlidir.

Bu haliyle kurumsal yatırımcılar, spekülatörlerin davranışlarını piyasalarda dengeleyen kuruluşlardır.

Hazine Müsteşarlığı birkaç yıldır Devlet İç Borçlanma Senetleri (DİBS) piyasasında piyasa yapıcılığı sistemine geçmek için hazırlıklar yapmaktadır. Bu piyasada piyasa yapıcılığı, seçilmiş belli sayıda kuruma görev olarak verilecektir. DİBS piyasasında bu sistem şöyle çalışacaktır:

Hazine'nin DİBS ihalelerine daha önceden kararlaştırılan belli sayıda kurum katılabilecektir. Belli ayrıcalıkları olan bu kurumlara asıl tacirler (primary dealers) deniliyor.

Asıl tacir kurumlar ihalelerden aldıkları DİBS'yi başkalarına ve birbirine satarak ikinci piyasayı oluşturacaklardır.

PRIMARY DEALERS

Asıl tacirler Hazine'nin ilk muhatabı durumunda olan kuruluşlardır. İhalede satılan DİBS'nin tamamı ilk önce bu kuruluşların elinde olduğundan DIBS'deki fiyat oynamalarına bu kuruluşlar son derece hassas olacaklardır.

Bu nedenle de, DİBS fiyatlarındaki ani ve yüksek oynamalara karşı bu kuruluşlar tedbir alacaklardır. Başka bir ifade ile, bu kuruluşlar DİBS piyasasında piyasa yapıcıları olacaklardır.

Her piyasada olduğu gibi, DİBS piyasasında da piyasa yapıcıları toptancı rolünü oynadıklarından belli bir toptancı kárı elde etmeyi umacaklardır. Beklenen bu kár ise ancak istikrarlı bir piyasada uzun dönemli olarak sağlanabilecektir.

Daha sonraki yazılarımızda bu sistemin altyapısının nasıl olması gerektiği konusundaki düşüncelerimiz ve sistemin Türkiye'de iyi çalışabilmesi olasılıkları üzerinde duracağız.