Dünyada özel emeklilik programları

ÖZEL emeklilik programlarının ülke ekonomisi için çok önemli olduğunu vurgulayan birkaç yazı yazmıştım. Bu programlarda biriken mali fonlarla ekonominin ihtiyacı olduğu uzun vadeli mali kaynakların önemini vurgulamıştım.Özel emeklilik fonları fiyat istikrarı içinde yaşamayı bir ‘‘hayat tarzı’’ haline getirmiş ülkelerde gelişebiliyor. Bizler ise bu çeşit fonları enflasyon düşmeden yaratabilmenin hayaliyle yaşıyoruz. ‘‘Önce fonlar gelsin, sonra enflasyon düşer’’ demeye getiriyoruz. Halbuki, önce enflasyon düşecek. Tek haneli enflasyonla yaşamayı bir hayat tarzı haline getireceğiz. Daha sonra özel emeklilik fonları gelişecek. Bu sürecin tersinden başlamak mümkün olmuyor.KARŞILAŞTIRMALARActive Dergisi'nin Ağustos sayısında Mesut Öğüten'in Bireysel Emeklilik Sistemi başlığı ile bir yazısı çıktı. Makale, ülkeler arası bazı karşılaştırmaları veriyor. Makaledeki bazı çarpıcı rakamları kullanarak konunun önemini bir kez daha vurgulamak istiyorum.Özel emeklilik fonlarının milli gelir içindeki payı en yüksek ülke yüzde 117 ile İsviçre. Milli gelirlerinin yüzde 50'sinden fazla özel emeklilik fonu oluşturabilmiş ülkeler ise Hollanda, Amerika Birleşik Devletleri, İngiltere, İzlanda ve Avustralya. Bütün bu ülkeler enflasyonsuz bir yaşamı ‘‘hayat tarzı’’ haline getirebilmiş ülkeler. Amerika Birleşik Devletleri, İzlanda ve Güney Afrika Cumhuriyeti'nde özel emeklilik programları zorunlu da değil. Yine de, çalışanların uzun vadeli yatırım yapma iştahları çok fazla.Özel emeklilik fonları milli gelirlerinin yüzde 3'ünün altında birçok ülke var. Bu ülkelerin tamamı şimdi ya da yakın geçmişlerinde enflasyonu yaşamış ülkeler. Enflasyonsuz ortamı bir ‘‘hayat tarzı’’ olarak benimseyip benimsemedikleri konusunda, şimdi enflasyonu indirebilmiş olsalar da, şüpheler var.Örneğin, söz konusu oran Rusya'da 0.1, Ekvator'da 0.2, El Salvador'da 1, Kazakistan'da 1.4, Peru'da 2.7 ve Meksika'da 2.7. Rusya, El Salvador, Kazakistan ve Meksika gibi ülkelerde özel emeklilik zorunlu hale getirilmiş.Geçmişte çok yüksek enflasyon yaşayıp da, şimdi tövbekar olmuş ülkelerin başında Şili geliyor. 1970'li ve 1980'li yılların başında hiperenflasyon yaşayıp 1990'lı yılların başında tam bağımsız bir Merkez Bankası kurarak tövbekar olan Şili şimdi özel emeklilik programları konusunda çok büyük bir başarı öyküsü yaratmış durumda. Şili'de özel emeklilik fonlarının milli gelirlerine oranı 1999 yılında yüzde 45'e ulaşmış. Bizim tüm mali sistemimizin büyüklüğü neredeyse bu boyutlarda!POTANSİYELÖzel emeklilik fonlarının gelişmesi için demografik açıdan çok büyük avantajlarımız var. Genç nüfusumuz çok büyük. Buna karşılık, 60 yaş üzeri potansiyel olarak emekli olacak nüfusumuz ise çok küçük. 2040 yılına kadar yapılan tahminlere bakarsak, Türkiye'nin potansiyel emekli nüfusunun toplam nüfusu içindeki payı 2000 yılında yüzde 6.5'inden yüzde 15.6'sına çıkacak. Bu rakam Amerika Birleşik Devletlerinde şimdiden yüzde 16.3, Şili'de yüzde 10.2, Yunanistan'da yüzde 23.7, Almanya'da yüzde 22.7 ve İngiltere'de yüzde 20.8.Sağlıklı bir ortam yaratabilsek, ülkemizde özel emeklilik fonlarına para yatıranlar çok, bu fonlardan maaş alacakların sayısı göreli olarak az olacaktır. Dolayısıyla, oluşacak fonlar çığ gibi büyüyeceklerdir. Yeter ki, gerekli ortamı kalıcı bir biçimde oluşturabilelim.