Bir sergide cumhuriyet gezintisi

Doğan HIZLAN

Galatasaray'da dört yol ağzında durup Galatasaray Lisesi'nin karşı köşesine baktığınızda bir Cumhuriyet şenliğiyle karşılaşacaksınız.

Fotoğraflar, yazılar, madalyalar size bir yaşama biçiminin nasıl kazanıldığı konusunda ilk çarpıcı etkiyi yapacaktır.

Çünkü önemli, çok iyi hazırlanmış bir serginin kapısındasınız.

Yapı Kredi Kültür Merkezi'nde(Galatasaray) iki önemli sergi açıldı.

Biri; ‘‘Savaş ve Barış -Kurtuluş Savaşı'ndan Cumhuriyet'in ilk yıllarına kadar Türk Resminden Kesitler’’, ikincisi; ‘‘Bir Yurttaş Yaratmak-Muâsır bir medeniyyet için seferberlik bilgileri.’’

İki serginin de aynı mekanda açılması, bir ziyaretçinin ikisini art arda gezmesi, tasarım bakımından çok uygun geldi bana.

Savaş ve Barış'ın kataloğunun girişinde, Zafer Toprak'ın ‘‘Cumhuriyet ve Sanat’’ı, yeni ideoloji ile sanatçı arasındaki bağlantının önemini, işlevini yeterince açıklıyor:

‘‘Cumhuriyet Türkiyesi kuruluş evresinde görselliğe, dışavuruma ayrı bir önem atfetti. Bu nedenle kültür ve sanat etkinlikleri Cumhuriyet'in değişim sürecinin ana halkalarından birini oluşturdu.

Cumhuriyet'in atılımlarından biri de plastik sanatlarda özellikle resim ve heykel alanlarındaydı. Ulusal kimlik geniş kitlelere görsel sanatlar aracılığıyla da kanıtlanacaktı.’’

Eleştirmen Kaya Özsezgin de bu sergi için, ‘‘Genç sanatımızın Cumhuriyet'e bir arz-ı şükranıdır,’’ diyor.

Şeref Akdik'in Okuma Yazma Kursu, tahta başında alfabe öğrenen köylü kadınların tablosu. İlgi çekici yanı, öğretmenin modern kıyafetiyle köylü kadınların geleneksel giyimlerinin bir arada aynı tuvale yansımasıdır.

Cemal Tollu'nun Alfabe Okuyan Köylüler'i de, yeni eğitim sisteminin kentlerden köye yayılışının inançlı bir eseri.

Melek Celal Sofu'nun Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde Kadın'ı ise 1936 yılında yapılmış.

O günlerden günümüze, bu konudaki zikzagların hesabını varın siz yapın.

Savaş ve Barış, Türkiye Cumhuriyeti'nin, sanatçıları etkileyişini, devrimi kültürel alanda algılayışlarını ve onların da bu yeni rejime sundukları eserleri göstermesi bakımından çok önemli toplu bir sergi.

Üstelik, cumhuriyet kuşağının romantizmi sanki bu renklere vurmuş.

***

BİR Yurttaş Yaratmak sergisinde, fotoğraflar, objeler, metinler yer alıyor.

Atatürk'ün sözleri, parti programlarından seçmeler ve nesnel bilgiler de panoların üzerinde değerlendirilmiş.

Doğrusu, bu sergiyi gezerken, bilgi ve belgelerle, cumhuriyet ideolojisi, onun niteliği, yurttaş kimliği üzerine epey bilgi sahibi oluyorsunuz.

Serginin öğretici özelliğini de mutlaka belirtmek gerekiyor.

Katalogda; sergi konseptinin odağı, yurttaş olma bilincinin serüveni, kısacası millileşme, toplumun içinde etkin birey olmanın aşamaları inceleniyor.

Zafer Toprak'ın metni, tek boyutlu olmayan, nesnel bir çalışma.

Onu okuduktan sonra bu bilgilerin ışığında, önemli yazarlardan, siyasetçilerden seçme metinlerin yardımıyla alternatif düşünce üretme imkanını bulabilirsiniz. Gerçek anlamda bilimsel bir inceleme.

Bir Yurttaş Yaratmak kataloğuna resimli bir cumhuriyet tarihi demek çok daha doğru olur.

Halkevlerinden greve, iktisattan kültüre kadar Cumhuriyet'in bütün kurumları bu sergide ve bu katalogda var.

Belki de okurlarımıza, bu kataloğu okuduktan sonra sergiye gidin tavsiyesinde bulunabilirim.

***

CUMHURİYET bir hesaplaşma ve özeleştiri rejimidir.

Onun için biz cumhuriyeti çok seviyoruz.