Tablo değil, hücre

Mikrografi (mikroskobik fotoğraf) konusunda 33 yılı aşkın süredir çalışma yapan Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Histoloji ve Embriyoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Can’ın “Yaşam Bilimlerinde A’dan Z’ye Mikroskopi” isimli kitabı hem bilim hem de fotoğraf dünyasında ses getirdi.



MİLİMETRENİN MİLYONDA BİRİ

Mikroskop kullanılarak çok özel tekniklerle çekilen fotoğraflara, kullanılan teknolojiye göre milimetrenin milyonda biri büyüklüğü yansıtılabiliyor. Mikrografi adı verilen mikroskobik fotoğraf konusunda Türkiye’de uzun yıllardır fotoğrafları ile uluslararası alanda ödüller de alan Prof. Dr. Can, “Yaşam Bilimlerinde A’dan Z’ye Mikroskopi” isimli kitabında kendi arşivinden çok sayıda mikrografa da yer verdi.



GÖREMEDİĞİMİZ DÜNYA

Prof. Dr. Can, ödül aldığı yayını ile ilgili olarak, “Amacım, mikroskobu her düzeyde kullanan, kullanmaya yeni başlayan kişiler için Türkçe bir başvuru kaynağı oluşturmaktı” dedi. Sualtı fotoğraflarıyla bu köşeye daha önce de taşıdığım Prof. Dr. Alp Can’la bu kez bambaşka bir alanda çektiği fotoğrafları konuştuk. Geçmişten günümüze mikroskobun yolculuğunu ve kullanımını basamak basamak aktarırken, mikroskobik fotoğraflarıyla gözün görmediği alandaki renk cümbüşünü de ortaya koyan Prof. Dr. Alp Can, çalışmasını şu sözlerle aktardı:

KİTAPTA 290 MİKROGRAF VAR

“Mikroskobun kullanımı yüzyıllar öncesinde başlayıp geleceğe doğru uzanıyor. Amacım bu alanda Türkçe bir başvuru kaynağı oluşturmaktı. Çünkü dilimizde bu kapsamda yazılmış bir kaynağa rastlamadım. Kitapta geçmişten günümüze mikoskopları ve kullanım tekniklerini anlatırken, kendi çektiğim mikrograflara da yer verdim. Lisans ve lisansüstü kaynak yayın olsa da okuması ve anlaşılması kolay olduğu kadar etkili ve özgün görsel içeriği ile göze de hitap eden bir eser yaratmak istedim. 348 sayfalık kitapta 298 mikroskobik fotoğrafım var. İleri teknoloji ile milyonda birine kadar fotoğraflayabiliyoruz. Bu yayında milimetrenin 200’de biri kök hücre çekirdeklerini görebilirsiniz örneğin.

ÖZEL TEKNİKLERLE ÇEKİLİYOR

Fotoğraf konusunda çalışmalarım, yayınlarım var. Ama mikrografi bambaşka bir alan. Tabii her mikroskobu olan bu fotoğrafları çekemeyecek. Bunlar ileri mikroskobi teknikleri ile elde edilen görseller. Bu yüzden, çok özel çalışmalar. Geçtiğimiz günlerde koronavirüs yani bilimsel adı ile SARS-CoV-2 virüsünün fotoğrafları yayınlandı örneğin. Taramalı elektronmikroskobundan çok özel fotoğraf teknikleri ile çekilebiliyor. Bilim dünyasında, anladığınız bilgiyi iyi anlatmak için iyi kanıtlara ihtiyaç var ve mikroskop ile elde edilen görseller de bunun en önemli araçları.”

İŞTE KORONAVİRÜS



Prof. Dr. Alp Can, koronavirüsü böyle fotoğrafladı. Fotoğraftaki pembe noktalar milimetrenin 125 binde biri büyüklükteki koronavirüsler, altındaki yuvarlak alanlar ise hücreler.

TABLO DEĞİL KÖK HÜCRE



Göbek kordonundan izole edilmiş insan kök hücrelerinin mikrografı (fotoğrafı.) Pembe renkte hücre çekirdekleri, sarılar hücre içerisindeki mikro tüpçükler.

SIÇAN KARACİĞERİNDE HÜCRE ÇEKİRDEKLERİ



Sıçan Karaciğeri kesiti. Açık mavi daireler hücre çekirdekleri, mor olan ise hücre iskeleti (flomanı) ortasındaki boşluk da toplayıcı damar.

3 AYLIK İNSAN FETÜSÜ



Orijinal büyüklüğü 3,5 santimetre olan 3 aylık insan fetüsü. Organların gelişme dönemindeki hali fotoğrafa yansıyor.

İNSAN YUMURTA HÜCRESİ



Pembe olan çekirdek, mavi olan ortadaki boşluk ise yumurtalık flomanı. Sol altta ve üstte ise yumurta hücreleri fotoğrafa yansıyor.

FARE GÖZÜNÜ BESLEYEN DAMARLAR



Farenin göz retinasını besleyen damarları.

ÖDÜLÜNÜ CUMHURBAŞKANI ERDOĞAN VERDİ



Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan TÜBİTAK ve TÜBA bilim ödüllerini Cumhurbaşkanlığı’ndaki törenle verdi. Prof. Dr. Can, “Yaşam Bilimlerinde A’dan Z’ye Mikroskopi” isimli kitabıyla Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) Bilimsel Telif Eser Ödülü’ne layık görüldü. Can’ın ödülünü Cumhurbaşkanı Erdoğan verdi.