Obezite nedir, hangi faktörler etkiler?

Obezite ile ilişkili sağlık sorunları yavaş ve ılımlı kilo kaybı programıyla iyileştirebilir veya önleyebilir. Diyet değişiklikleri, artan fiziksel aktivite ve davranış değişiklikleri kilo vermenize yardımcı olur. Reçeteli ilaçlar veya  cerrahi uygulamalar doktor ve diyetisyen tarafından gerekli görüldüğü durumlarda ancak birer tedavi seçeneği olabilir.

Beden kütle indeksiniz (BKİ) 30 veya daha yüksek olduğunda obezite tanısı konulur. Beden kütle indeksinizi belirlemek için, kilogram olarak kilonuzu boyunuzun metre karesine bölün.

• 18,5’in altında-Zayıf
• 18,5-24,9-Normal
• 25-29,9-Kilolu
• 30 ve üstü-Obezite

Çoğu insan için BKİ tahmini bir değer sağlar. Bununla birlikte, BKİ doğrudan vücut yağını ölçmez, bu nedenle kaslı sporcular gibi bazı insanlar, fazla vücut yağına sahip olmasalar bile obezite kategorisinde bir BKİ'ye sahip olabilirler.

Egzersiz ve normal günlük aktivitelerle yaktığınızdan daha fazla kalori aldığınızda obezite oluşur. Vücudunuz bu fazla kalorileri yağ olarak depolar.

Risk faktörleri

Genetik yatkınlık

Ebeveynlerinizden miras aldığınız genler, depoladığınız vücut yağ miktarını ve bu yağın hangi bölgelere depolandığını etkileyebilir. Genetik yapı ayrıca, vücudunuzun yiyecekleri enerjiye ne kadar verimli bir şekilde dönüştürdüğü, vücudunuzun iştahınızı nasıl düzenlediği ve egzersiz sırasında vücudunuzun kalori yakma şekli konusunda da rol oynayabilir.

Yaşam tarzı seçimleri

• Sağlıksız diyet: Yüksek kalorili, meyve ve sebzelerden yoksun, fast food ile dolu, yüksek kalorili içecekler ve büyük porsiyonlarla dolu bir diyet kilo alımına olumsuz katkıda bulunur.
• Kalorili içecekler: Alkolden ve şekerli alkolsüz içecekler gibi diğer yüksek kalorili içecekler önemli ölçüde kilo alımına katkıda bulunabilir.
• Hareketsizlik: Hareketsiz bir yaşam tarzınız varsa, egzersiz ve günlük rutin aktivitelerle yaktığınızdan her gün kolayca daha fazla kalori alabilirsiniz. Bilgisayar, tablet ve telefon ekranlarına bakmak hareketsiz bir aktivitedir. Bir ekranın önünde geçirdiğiniz saat sayısı, kilo alımıyla büyük ölçüde ilişkilidir.

 Bazı hastalıklar ve ilaçlar

Bazı insanlarda obeziteye, Prader-Willi sendromu, Cushing sendromu ve diğer durumlar gibi tıbbi bir durum nedne olabilir. Artrit gibi tıbbi problemler de aktivitenin azalmasına ve bu da kilo alımına neden olabilir.

Aynı zamanda diyet veya aktivite ile düzene sokulmazsa bazı ilaçlar da kilo alımına neden olabilir. Bu ilaçlar arasında bazı antidepresanlar, nöbet önleyici ilaçlar, diyabet ilaçları, antipsikotik ilaçlar, steroidler ve beta blokerler bulunur.

Sosyal ve ekonomik sorunlar

Sosyal ve ekonomik faktörler obezite ile bağlantılıdır. Yürümek veya egzersiz yapmak için güvenli alanlarınız yoksa obeziteden kaçınmak zordur. Benzer şekilde, size sağlıklı pişirme yöntemleri öğretilmemiş olabilir veya daha sağlıklı yiyeceklere erişiminiz olmayabilir. Ek olarak, birlikte zaman geçirdiğiniz insanlar kilonuzu etkileyebilir. Obez olan arkadaşlarınız veya akrabalarınız varsa obezite geliştirme olasılığınız daha yüksektir.

Yaş

Küçük çocuklarda bile obezite her yaşta ortaya çıkabilir. Ancak yaşlandıkça, hormonal değişiklikler ve daha az aktif bir yaşam tarzı obezite riskinizi artırır. Ek olarak, vücudunuzdaki kas miktarı yaşla birlikte azalma eğilimindedir. Genel olarak, düşük kas kütlesi metabolizmanın azalmasına neden olur. Bu değişiklikler aynı zamanda kalori ihtiyacını da azaltır ve fazla kilolardan uzak durmayı zorlaştırabilir. Ne yediğinizi bilinçli olarak kontrol etmezseniz ve yaşlandıkça fiziksel olarak daha az aktif hale gelirseniz, muhtemelen kilo alırsınız.

Diğer faktörler

• Gebelik: Hamilelik sırasında kilo alımı yaygındır. Bazı kadınlar bebek doğduktan sonra bu kiloyu vermekte zorlanır. Bu kilo artışı kadınlarda obezitenin gelişmesine katkıda bulunabilir. Emzirme, hamilelik sırasında alınan kiloları kaybetmek için en iyi seçenek olabilir.
• Sigarayı bırakmak: Sigarayı bırakmak genellikle kilo alımı ile ilişkilendirilir. Obezite olarak nitelendirilmek için yeterli kilo alımına yol açabilir. Genellikle bu, insanlar sigarayı bırakma ile başa çıkmak için yiyecek kullandıklarında olur. Ancak uzun vadede sigarayı bırakmak, sağlığınız için sigara içmeye devam etmekten daha büyük bir faydadır. 
• Uyku eksikliği: Yeterince uyumamak veya çok fazla uyumak, iştahınızı artıran hormonlarda değişikliklere neden olabilir. Ayrıca kilo alımına katkıda bulunabilecek kalori ve karbonhidrat bakımından yüksek yiyecekler tüketmenize sebep olabilir.
• Stres: Ruh halinizi ve sağlığınızı etkileyen birçok dış faktör obeziteye katkıda bulunabilir. İnsanlar stresli durumlar yaşadıklarında genellikle daha yüksek kalorili yiyecekler ararlar.
• Mikrobiyom: Bağırsak bakterileriniz yediklerinizden etkilenir ve kilo alımına veya kilo vermede zorluğa katkıda bulunabilir.

Önceki kilo verme girişimleri; Önceki kilo verme girişimleri ve ardından hızlı kilo alma, daha fazla kilo alımına katkıda bulunabilir. Bazen yo-yo sendromu olarak adlandırılan bu durum metabolizmanızı yavaşlatabilir.

Bu risk faktörlerinden bir veya daha fazlasına sahip olmanız obezite geliştireceğiniz anlamına gelmez. Çoğu risk faktörünü diyet, fiziksel aktivite, egzersiz ve davranış değişiklikleri yoluyla ortadan kaldırabilirsiniz.

Yaşam kalitesini olumsuz etkiler

Obezite, genel yaşam kalitenizi düşürebilir. Keyifli aktivitelere katılmak gibi önceden yaptığınız şeyleri yapamayabilirsiniz. Halka açık yerlerden kaçınabilirsiniz. Obezite hastaları ayrımcılıkla bile karşılaşabilir.

Obeziteyi önlemek ve düzeltmek için neler yapalım?

İster obezite riski altında olun, ister fazla kilolu olun veya sağlıklı bir kiloda olun, sağlıksız kilo alımını ve ilgili sağlık sorunlarını önlemek için şu adımları uygulamak sizi daha sağlıklı bireyler haline getirecektir.

1. Düzenli egzersiz: Kilo alımını önlemek için haftada 150 ile 300 dakika orta yoğunlukta aktivite yapmanız gerekir. Orta derecede yoğun fiziksel aktiviteler hızlı yürüyüş ve yüzmeyi içerir.
2. Sağlıklı beslenme planı izleyin: Meyveler, sebzeler ve tam tahıllar gibi düşük kalorili, besleyici yoğun yiyeceklere odaklanın. Doymuş yağdan kaçının, tatlıları ve alkolü sınırlayın. Sınırlı atıştırma ile günde üç öğün yemek yiyin. Çoğu zaman sağlıklı bir kiloyu ve sağlığı destekleyen yiyecekleri seçtiğinizden emin olun.
3. Yemek yemenize neden olan yiyecek tuzaklarını bilin ve bunlardan kaçının: Kontrol dışı yemeyi tetikleyen durumları belirleyin. Günlük tutmaya çalışın ve ne yediğinizi, ne kadar yediğinizi, ne zaman yediğinizi, nasıl hissettiğinizi ve ne kadar aç olduğunuzu not edin. Bir süre sonra farkındalık oluşturarak bu tür durumların üstesinden gelmek için stratejiler geliştirebilir ve eme davranışlarınızın kontrolünü elinizde tutabilirsiniz.
4. Kilonuzu düzenli ve aralıklı olarak izleyin: Kendilerini haftada bir kez tartan kişiler fazla kiloları uzak tutmada daha başarılıdır. Kilonuzu izlemek, çabalarınızın işe yarayıp yaramadığını size söyleyebilir ve küçük kilo artışlarını büyük sorunlar haline gelmeden önce tespit etmenize yardımcı olabilir.
5. Tutarlı olun: Hafta içi, hafta sonları ve tatil günlerinde sağlıklı kilo planınıza olabildiğince bağlı kalmak, uzun vadeli başarı şansınızı artırır.