Prof. Dr. Banu Coşar

“Glokom”, göz sinirinde incelme ve görme alanı kaybına yol açan bir göz hastalığı... Glokom, genellikle yüksek göz içi basıncı ile birlikte görülüyor. Ancak “normal tansiyonlu glokom” denen ve göziçi basıncının normal seyrettiği glokom tipi de mevcut… Göz içi basıncının toplumdaki normal değerleri 11-21 mmHg arasında değişiyor.

Dünya çapında 75 milyondan fazla kişide glokom hastalığı var. Oysa pek çok kişi glokom hastalığı hakkında yeterli bilgiye sahip değil.

Glokom hakkında farkındalığın artırılması ve halkın eğitilmesine yardımcı olmak amacıyla her yıl Dünya Glokom Günü ve Dünya Glokom Haftası kutlanıyor.

Dünya Glokom Günü ve Haftası ne zaman?

Dünya Glokom Günü her yıl 12 Mart'ta kutlanıyor. 12 Mart’ı içine alan hafta ise Dünya Glokom Haftası olarak kutlanıyor. Bu yıl Dünya Glokom Haftası 10-16 Mart 2024 tarihlerine denk geliyor.

Dünya Glokom Haftası, Dünya Glokom Derneği tarafından 2020 yılında başlatıldı. Her yıl düzenlenen etkinlik, dünya çapında körlüğün en yaygın nedenlerinden biri olan glokom hakkında insanları eğitmenin bir yolu olarak hizmet ediyor.

Glokomun çeşitli tipleri var

Glokomun en yaygın tipi “primer açık açılı glokom (PAAG)”. Primer açık açılı glokomda göz içindeki sıvıyı göz dışına atan kanallarda tıkanma oluyor, sıvı göz içinde birikiyor ve bunun sonucunda göz içi basınç artıyor. Bu basınç artışı göz sinirinde tahribata yol açıyor.

Sağlıklı ve dengeli beslenme, vücut sağlığımız için olduğu gibi göz sağlığımız için de önemlidir.

Göz sağlığımız için aşağıdaki besinleri bolca tüketmeliyiz:

A vitamini içeren turuncu renkli sebze ve meyveler

Havuç iyi bilinen bir A vitamini kaynağıdır. Ayrıca tatlı patates, kavun ve kayısı da A vitamininden zengindir. Gözümüzün retina (ağ) tabakası, ışık ışınlarını görüntüye çevirmek için A vitaminine ihtiyaç duyar. Ayrıca gözlerimizin kurumaması için de A vitamini gereklidir.

C vitamini açısından zengin meyve ve sebzeler

C vitamini göz sağlığı açısından kritik öneme sahiptir. Kızarmış yiyecekler, sigara dumanı ve güneş ışınları, hücrelerimize zarar verebilecek serbest radikal molekülleri üretir. Antioksidan özelliği olan C vitamini, zarar gören bu hücrelerin onarılmasına yardımcı olur. Antioksidanlar yaşa bağlı sarı nokta hastalığını ve kataraktı önleyebilir veya geciktirebilir.

C vitamini kaynakları arasında portakal, mandalina, greyfurt ve limon gibi turunçgiller bulunur. Şeftali, kırmızı biber, domates ve çilek gibi diğer birçok sebze ve meyve de C vitamini içerir.

E vitamini

Kayak veya snowboard sırasında meydana gelen göz yaralanmalarının çoğu, ya yanlış gözlük seçiminden ya da hiç gözlük kullanılmamasından kaynaklanıyor.

Uygun olmayan bir gözlük takarken düşerseniz, gözlüğün camı ya da çerçevesi kırılarak gözlerinize zarar verebilir. Gözlük takmadığınızda ise; kar yağışı veya güneşin parlaklığı nedeniyle iyi göremeyebilirsiniz. Gözlük olmadığında pistteki alçak dallar gözünüze çarpabilir veya başka birinin kayak sopası kazayla gözünüze isabet edebilir.

Kayak gözlüğü alırken dikkat edilmesi gerekenler

1. UV Koruması:

Güneşin UV ışınları, bulutlu bir günde bile kardan yansır; üstelik UV ışınlarının etkisi rakım arttıkça artar. Bu nedenle gözlükte %100 UVA ve UVB koruması olması şarttır. Gözlüğün üzerinde UV koruması olduğu belirtilmemişse o gözlüğü satın almayın.

2. Polikarbonat/NXT Camlar:

Kayak veya snowboard için yalnızca polikarbonat camlar veya çok daha sağlam olan NXT camlar seçilmelidir. Polikarbonat ve NXT camlar darbelere karşı dayanıklıdır ve yere çarptığında parçalanmaz. Ayrıca polikarbonat hafiftir ve buğulanmaya karşı diğer camlardan daha dayanıklıdır.

3. Malzeme ve Stil:

Farklı amaçlarla kullanılan pek çok ilaç göz basıncını artırabilir ve bu nedenle prospektüslerinde göz tansiyonu için uyarılar bulunur.

Temel olarak iki tür göz tansiyonu hastalığı (glokom) vardır: açık açılı ve dar/kapalı açılı glokom. İlaçlar glokomun bir türü için güvenli olabilirken, diğeri için riskli olabilir. Bu nedenle ne tür glokomunuz olduğunu bilmek önemlidir.

Kortizon (steroid), açık açılı glokomu olan kişiler için zararlı olabilir

Kortizonun herhangi bir biçimde (ağızdan, krem olarak, inhaler (solunum) yoluyla, damardan veya iğne ile) alınması, göz tansiyonunu artırabilir. Açık açılı glokom sinsi bir hastalıktır ve göz tansiyonunuz yükselse bile hemen belirti vermez. Alerji, eklem hastalığı, astım veya başka bir durum için steroid kullanıyorsanız göz doktorunuza mutlaka bildirin.

Yaygın olarak kullanılan birçok ilaç, açı kapanması glokomu olan kişiler için tehlikeli olabilir

İlaç uyarılarının çoğu, açı kapanması glokomu riski taşıyan hastalar için geçerlidir. Bu hastalarda astım, soğuk algınlığı, idrar kaçırma, alerji, migren, depresyon ilaçları ve kimi başka ilaçlar; açı kapanması glokomunu tetikleyerek göz tansiyonunu belirgin şekilde yükseltebilir. Açı kapanması glokomu; göz ağrısı, mide bulantısı veya kusma, bulanık görme, haleler veya gökkuşağı görme gibi belirtiler verir. Eğer bu belirtileri yaşarsanız, ilacı almayı bırakın ve hemen göz doktorunuza veya acil servise başvurun.

 

Kar körlüğü, buz ve kardan yansıyan güneş ışınlarının yol açtığı ağrılı bir göz rahatsızlığıdır. Güneşin UV ışınları gözümüzün kornea (şeffaf) tabakasına zarar vererek geçici bir görme kaybı oluşturur.

Atmosferin daha ince olduğu ve UV koruyuculuğunun azaldığı yüksek dağlarda; kar körlüğü riski artar. Kayak, kar motosikleti ve dağ tırmanışı sırasında kar körlüğüne sık rastlanır.

Kar körlüğünün belirtileri nelerdir?

• Gözlerde şiddetli ağrı
• Gözlerde kızarıklık
• Göz yaşarması
• Işığa karşı duyarlılık
• Bulanık görme

UV ışınlarına ne kadar uzun süre maruz kalırsanız, belirtiler o kadar şiddetli olur.

Bazı oyuncaklar eğlenceli olmakla birlikte, her yıl binlerce göz yaralanmasına neden oluyor… Çocukluk kazalarının çoğunun evde, çoğunun da oyuncaklarla meydana geldiğini unutmayın. Bu nedenle, oyuncakların hem genel sağlık hem de göz açısından güvenli olduğundan emin olmanız gerekir.

W.A.T.C.H isimli kar amacı gütmeyen bir kuruluş, çocukları fiziksel zarar verebilecek oyuncaklardan korumak amacıyla her yıl sonunda yılın "en kötü" oyuncaklarından oluşan bir Top 10 listesi yayınlıyor.

2023 listesinde çocuklarda göz yaralanmalarına neden olabilecek üç oyuncak yer alıyor:

- Disney Raya'nın Aksiyon ve Macera Kılıcı: Bu kılıcın sivri ucu göz yaralanmaları açısından ciddi risk oluşturuyor. Buna rağmen oyuncağın önerilen yaşı 3 yaş ve üstü...

- Kara Panter Wakanda Savaş Pençeleri: Bu pençeler dikkatsizce kullanılırsa çok tehlikeli olabiliyor. Bu pençelerin sol elinin uzatıp geri çekme özelliği de bulunuyor. Çocuk eldivenlere dikkat etse bile yanlışlıkla uzatma düğmesine basabiliyor. Bir oyun arkadaşı o sırada pençelere yakın durursa, özellikle gözlerinden veya yüzünden ciddi şekilde yaralanabiliyor. Üretici pençeleri 5 yaş ve üzeri çocuklar için öneriyor.

- Nerf Pro Gelfire Efsanevi Püskürtücüler: Ürün, "mühimmat" olarak kullanılan yuvarlak, suyu alınmış polimer boncuklarla (jelfire mermileri) dolu... Kullanıcıya, atıştan önce mermileri nemlendirmek için suya koyması talimatı veriliyor. Mermiler yüksek hızda uçuyor ve hedefi vurduğunda patlıyor. Oyuncak kutusunda koruyucu gözlükler de veriliyor. Ama çocuklar koruyucu gözlüğü takmayı ihmal edebiliyor ve ciddi göz yaralanmalarıyla karşılaşabiliyor. Üretici silahı 14 yaş ve üzeri gençler için öneriyor.

Yüksek göz yaralanması riski taşıyan diğer oyuncaklar:

- Her türlü mermiyi fırlatan silahlar ve dart atan oyuncaklar: Dartlar, özellikle iç mekanlarda yakın mesafeden kullanıldığında ciddi göz yaralanmasına neden olacak kadar hızlı hareket eder.

Kırk yaş sonrası yakını görememe problemine “presbiyopi” adını veriyoruz. Presbiyopinin nedeni, gözümüzün içindeki lensin yaşlanma nedeniyle elastikiyetini kaybetmesi ve yakın mesafeye odaklanamaması…

Son yıllarda presbiyopiyi ortadan kaldıran akıllı lens ameliyatları çok yaygınlaştı. Bu ameliyatta gözün kendi lensi alınıp, yerine yapay bir lens konuyor. Bu lenslerin çok çeşitli tipleri olmakla birlikte; en sık kullanılan tipleri “trifokal” ve “EDOF” denen lensler...

Trifokal (3 odaklı) Göz İçi Lenslerin Avantaj ve Dezavantajları

Trifokal göz içi lensler uzak, orta ve yakın mesafede gözlüksüz görüş sağlarlar. Ancak gece karşıdan gelen araba farlarının etrafında hale şeklinde ışık dağılmasına yol açarlar. İlk 6 ay, bu ışık dağılmaları çok belirgindir. Ancak 6 aydan sonra “nöroadaptasyon” gelişir ve ışık dağılmaları azalmaya başlar.

EDOF Göz İçi Lenslerin Avantaj ve Dezavantajları

EDOF göz içi lensler, gece karşıdan gelen araba farlarının etrafında trifokal lensler kadar ışık dağılması yapmazlar. Bu durum, EDOF göz içi lenslerin avantajlı yönüdür. EDOF göz içi lenslerin dezavantajlı yönü ise yakını trifokal göz içi lensler kadar net gördürmemeleridir.

Göz İçine Konacak Lensin Seçimi Nasıl Yapılmalı?

Lens seçimi sizin beklentileriniz doğrultusunda göz hekiminiz tarafından yapılır. Göz muayenesi sırasında gözünüzün bu lenslere uygun olup olmadığı saptanır. Mesleğiniz, hobileriniz ve görsel ihtiyaçlarınız doğrultusunda size en uygun lense karar verilir.

Göz kapağı estetik ameliyatına “blefaroplasti” adı verilir. Blefaroplasti hem alt, hem üst göz kapağına uygulanabilir.

1. Üst göz kapağı ameliyatı (üst blefaroplasti) nasıl yapılır?

Üst göz kapağı cildi yaşlandıkça gevşer ve sarkmalar oluşur.

Üst blefaroplasti ameliyatında, üst göz kapağı katlantısından bir kesi yapılarak gevşek deri ve varsa torbalanmış yağlar çıkarılır. Kesi yeri dikilir ve üstüne bir bant yapıştırılır.

Ameliyat iki göz için toplam 40-50 dak. sürer.

2. Üst göz kapağı estetiği (üst blefaroplasti) sonrası iyileşme süreci nasıldır?

Ameliyatın ertesi günü okuma-yazma yapılabilir, cep telefonu ve bilgisayar kullanılabilir, TV seyredilebilir, araba sürülebilir. Ağır olmayan spor ve yürüyüş yapılabilir.

Bir hafta sonra göz kapağındaki bant çıkarılır ve dikişler alınır.