Sigara zammı ve mali disiplin kalitesi

Yapılan zamların adı da sürekli değişiyor. Kimi zaman ‘memura zam için mecbur kaldık’ deniyor, kimi zaman ‘yatırımlar için gerekiyor’ deniyor...

Bu arada son yılların mali disiplin göstergesi olan faiz dışı fazla ile birlikte sürekli sigara ve içki zamları birlikte anılır oldu. Faiz dışı fazlanın artırılması gerektiğinde, sigara ve içkiye zam yapılır oldu.

Bu arada akaryakıt zammı da Hükümetin en önemli silahlarından biriydi. Ancak bundan önceki hükümetlerin hiç hayal bile edemedikleri, dolar bazında akaryakıt fiyatların geldiler. Son dönemde ise ancak dünya petrol fiyatyarındaki artışı akaryakıt zammına ekleyebiliyorlar. Çünkü akaryakıt zammının, mücadele edilen enflasyona da çok büyük olumsuz etkisi oluyor.Ama buna rağmen yeniden akaryakıta zam yapmak zorunda kalacaklar.

Bu arada hem IMF hem Merkez Bankası bir yandan da, ‘mali disiplinin kalitesi’nden sözedip duruyorlar. Yani söyledikleri şu: yapısal tedbirleri alın, sürekli açık veren kara delikleri kapacak önlemleri alın, bu arada vergi idaresi reformu yapıp vergiyi tabana yayın, bununla birlikte gereksiz harcamaları azaltın ki, mali disiplin kaliteli olsun, ekonomik büyüme ve düşük enflasyon sürekli hale gelsin. Yani ‘Zamsız mali disiplin’ istiyorlar....

Ancak Hükümetin aklına faiz dışı fazlayı artırın deyince, örneğin hiç 2 yıldır zam gerektiği halde yapılmayıp başka kaynaklardan yiyen elektrik fiyatlarına zam yapmak gelmiyor. Özelleştirmeyi doğru dürüst yapıp buradan gelir sağlamak, ya da harcamaları daha da kısmak gelmiyor. Faiz dışı fazlada açık oldukça, yükleniyorlar sigara ve içkiye...

Bu tür vergilerin vergi adaletini bozduğunu, gelir üzerinden vergi alınması gerektiğini, verginin tabana yayılıp, kayıtdışının önlenmesi gerektiği gerçeğini bakanlar da kabul edip söylüyor ama sigara ve içkiye zam yapıyorlar. Bunun adı da mali disiplin oluyor...

YÖNTEM YANLIŞ

Sigara ve içkiye yapılan zamlarla şu geçtiğimiz iki yılda ne kadar çok oynandığına bir bakın..

Bu bile bu vergilemede bir istikrarsızlık yaratıldığını, bu alanlarda yatırım yapanların caydırıldığını, bu arada yakında bu alanlardan vergi toplayamaz noktalara geleceklerini, bizce çok iyi ortaya koyuyor. Siz olsanız bu alanlara girer misiniz?

Bu arada Maliye’nin sigaraya yapacağı zammı maktu vergiler üzerinden değil yine oransal vergiyi artırarak yapacağını duyuyoruz. Yani fiyat üzerinden alınan vergiyi artırıyor, sabit vergiyi artırmıyorlar...

Teknik olarak, her şeyden önce söylemek gerekir ki; hedefledikleri ek vergi tahsilatına ulaşmaları bu yöntemle hemen hemen imkansız. Çünkü, özellikle orta kademedeki sigaralarda gelecek vergiyi sineye çekip, üreticilerin fiyat artırmama ihtimalleri hayli yüksek. Bunu zaten daha önce de gördük. Yani tüketici pahalı sigara yerine, orta fiyattaki sigaraya kayacak., buradaki üreticilerin kar marjı olduğu için vergi kadar zam yapmayacaklar., O zaman da fiya üzerinden aldığı vergiyi artırdığı için Maliye istediği vergiyi alamayacak.

Yani bu yöntem uygulanırsa, yine sigara vergileri ve fiyatlarıyla bol bol oynanacak.

Yanısıra son dönemdeki zamlar nedeniyle arttığı bilinen kaçak sigara hacmi daha da büyüyecek. Kaçak sigaranın az olduğu Ankara’da bile sokak aralarında sigara tezgahlarının arttığını görüyoruz. Ankara’daki Maliye bürokratları görmüyor mu, bilemiyoruz...

Yani bariz biçimde sigara içeni cezalandırmak yerine, ‘vergisiz’ kaçağı artırıyorlar.

Sigara vergileriyle bu kadar çok oynanmanın sonucunda, satmaya çalıştıkları tekel’in satışı tehlikeye düşürdüklerini, kimsenin bu vergilerle yeni yatırıma kalkışmayacağını, yani Maliye’nin elindeki kazı öldürmek üzere olduğunu görmemeleri imkansız.

İçki vergilerinde yapılacak zam da, herhalde Tekel’in alkol bölümünü alan özel sektörü aldığına pişman etmiştir. Bu kadar vergiyle alkollü içkide de kaçak olması normal değil mi?