İlaç prospektüsleri neden Türkçe özürlü?

Erkan ÇELEBİ

Marketlerde reçetesiz satılan ilaçların bile prospektüsleri endikasyon,

advers etki, hipoglisemi, hemoraji, hepatotoksisite, vertigo, renal yetmezlik, hematopoetik sistem gibi bir çok hayati önem taşıyan tıbbi terimi içeriyor. Ancak, bu terimlerin anlamlarına hiç yer verilmiyor. Böyle olunca da, ilacını kullanımı sırasında terimler yanlış yorumlanabiliyor ve ‘‘kaş yapayım’’ derken göz çıkartılabiliyor.

Henüz, ‘‘İlaçlara neden prospektüs koyulur?’’ sorusuna bir yanıt bulmuş değilim. Bu prospektüsler sözde, hastaların yanlış ilaç kullanmalarını önlemek için dünya kadar masraf yapılarak titizlikle hazırlanıyor. Ancak, bu prospektüsleri anlayabilmek için ya doktor, ya da eczacı olmak gerekiyor.

Oysa, tüm bu ilaçları doktor ya da eczacılar değil, hastalar kullanıyor. Bırakın reçetelileri, reçetesiz satılan ilaçların prospektüsleri bile hayati önem taşıyan bir çok tıbbi terimi içeriyor. Prospektüslerde bu terimlerin açıklamalarına yer verilmemesi, zaman zaman hastaların yanlış yorumlamalarına yol açabiliyor ve ‘‘kaş yapayım’’ derken göz çıkartılabiliyor.

YAZMAK ZOR MU?

İlaç prospektüslerinin tümünde ‘‘Endikasyon’’ ve ‘‘Kontredikasyon’’ diye iki ayrı bölüm bulunuyor. Bu iki bölümde de, advers etki, hipoglisemi, hemoraji, tinnitus, hepatotoksisite, vertigo, renal yetmezlik, trombositopeni, hematopoetik sistem gibi bir çok tıbbi terim içeriyor.

Peki, ‘‘Endikasyon’’ teriminin yanına en azından parantez içinde, ‘‘kullanıldığı durumlar’’, ‘‘Kontrendikasyon’’un yanına da ‘‘kullanılmaması gereken durumlar’’ diye yazmak o kadar zor mu?

Ayrıca, ilaç üreticileri prospektüslere, ‘‘Advers etki’’ yerine ‘‘yan etkileri’’, ‘‘Hipoglisemi’’ yerine ‘‘düşük kan şekeri’’, ‘‘Hipatotoksisite’’ yerine ‘‘karaciğer hücrelerine hasar verebilir’’, ‘‘Hemoraji’’ yerine ‘‘kanama’’, ‘‘Tinnitus’’ yerine ‘‘kulak çınlaması’’, ‘‘Vertigo’’ yerine ‘‘baş dönmesi’’, ‘‘Renal yetmezlik’’ yerine ‘‘böbrek yetmezliği’’, ‘‘Trombositopeni’’ yerine ‘‘kanda pıhtılaşmayı sağlayan platelet sayısında ki azalma’’, ‘‘Hematopoetik sistem’’ yerine de ‘‘kan hücrelerini yapan sistem’’ diye yazdıkları taktirde doktorlara ihanet mi etmiş olurlar?

Kanaması olan bir hasta, kullandığı ilacın prospektüsündeki kontrendikasyon bölümünde yer alan, ‘‘hemoraji’’ terimini, ‘‘Hemoroid’’ diye yorumlayamaz mı? Ya da, böbrek yetmezliği olan bir hastanın, ‘‘Renal yetmezlik’’ teriminin ne anlama geldiğini bilmediği için yanlış kullanması mümkün değil mi? Bunun örnekleri Türkiye'de hiç yaşanmıyor mu?

BAKANLIK BELİRLİYOR

Türkiye'de reçeteli ya da reçetesiz satılan tüm ilaçlara ruhsatı, Sağlık Bakanlığı veriyor. İlaç prospektüslerinin içerikleriyle ilgili kararları da Sağlık Bakanlığı veriyor. Bu nedenle, tıbbi terimlerin anlamlarının parantez içinde prospektüslerde yer alıp, almayacağı kararını da Bakanlık veriyor.

Şayet Bakanlık, prospektüslerde tıbbi terimlerin anlamlarıyla birlikte kullanılmasına karar verirse, ilaç ithalatçısı ve üreticisi firmalara bu kararı uygulamak kalacak.

Prospektüs sözlüğü

Endikasyon: İlacın kullanıldığı durumlar.

Kontrendikasyon: İlacın kullanılmaması gereken durumlar.

Advers etki: İlacın yan etkileri.

Hipoglisemi: Düşük kan şekeri.

Hepatotoksisite: Karaciğer hücrelerine hasar verme.

Hemoraji: Kanama.

Tinnitus: Kulak çınlaması.

Vergito: Baş dönmesi.

Renal yetmezlik: Böbrek yetmezliği.

Trombositopeni: Kanda pıhtılaşmayı sağlayan platelet sayısında ki azalma.

Hematopoetik sistem: Kan hücrelerini yapan sistem.