Kabadayılar hep sevgilileriyle yakalanırdı

Murat BARDAKÇI

Devir değişti, dünya küçüldü ve bir zamanlar imamla mahalle halkının yaptığı baskınların yerini artık İnterpol baskınları aldı. Eskinin nam salmış kabadayılarını sevdikleri kadınların yanına gittikleri zaman mahalle imamıyla zaptiye basardı, şimdi aynı işi İnterpol'le Türk polisi yapıyor...

Son haftayı, peşpeşe yakalananan babaların yakayı ele verme maceralarıyla geçirdik. Bazısı Türkiye'ye kalkıp kendiliğinden geldi, gelmek istemeyenleri ise Akdeniz'in şık şehirlerindeki pek şık olmayan mekânlara kapatıldılar.

Kaderleri sanki ortak yazılmış gibiydi, hepsinin yakalanışı aynı oldu: Yalnızlık canlarına tak etti; mâşukalarını, yani sevdikleri kadınları aradılar, yanlarına çağırdılar, hanımların izleri sürüldü, derken bir baskın ve ‘‘Görev başarıyla tamamlanmıştır Müdürüm!’’...

Yakalanan âşıklar televizyonlara mâşukalarıyla beraber çıkınca geçmişin aynı şekildeki baskınlarını, o baskınları gösteren minyatürleri ve yazılan destanları hatırladım. Bugünün ‘‘baba’’larıyla eski zamanların ‘‘kabadayı’’larının ele geçirilmelerinin yolu aynı gibiydi. Kabadayı da ‘‘Hatun, saklandığım yere gelesin!’’ buyurur; yaşmağını takıp feracesine, bürünen yahut çarşafına giren kadıncağız yola çıkar, zamanın zaptiyesini arkasına takar ve iş o zaman da tamamlanırdı.

Bugünlerle sadece tek bir fark vardı arada: Baskını yapan zamanın zaptiyesi yahut yeniçerisiydi. Arada İnterpol yahut filânca memleketin polisi olmazdı ve iş burada biterdi. Mahalledeki evlerden birinde namusa mugayir işlerin çevrildiği farkedilirse gecenin çökmesi beklenir, baskını yapacak olanların başına imam geçer ve zaptiyeyle mahalleliyi arkasına alıp eve girerdi. Çapkın arka pencereden veya odunluk kapısından kaçamayıp da yakayı ele verecek olursa giyinmesine bile izin verilmeden önünde ve arkasında teneke çala çala karakola götürülür, orada bir güzel falakaya yatırılır, kadın da İstanbul'dan çıkartılıp başka bir şehre yollanırdı...

Baskınlar o devirlerde de gündemin üst sıralarında yer tutar, sonra destanlara kadar konu olurdu. Yan sütunda işte bunlardan biri, Beşiktaşlı Gedai'nin 19. asır sonlarında kaleme aldığı bir destan yer alıyor. Vaktiyle Reşad Ekrem'in yayınladığı destanın bazı kelimelerini vezni bozmadan bugünün diline aktardım. Okuyun, baskının yaşandığı evin yerine bir başka memleketteki mekânları, meselâ Nice'in meşhur Negresco Oteli'ni koyun, düşünün ve bazı işlerin yüzlerce senedir değişmeden devam ettiğini sizler de görün...

100 yıllık

baskın destanı

Gezerken buldum ben bir taze civan

Peşine düştüm hem hayli bir zaman

Burnu henüz eğri, kaşları keman

Yüzyüze gelince yaktım abayı

Yâr ile eyledik tenhada sohbet

Dedi sen bu gece gelirsen elbet

Dedim ey efendim cânıma minnet

Orda tarif kıldı semti, civârı

Yâr ile uğradık bir tenha yola

Yan yana yürürdük kol sara sara

Dedi sakın bakma sen sağa sola

Vara vara gittik Küçükpazar'a

Gördün mü efendim gördün mü evi

Kırmızı boyalı kafesi yeni

Saat üçe kadar gözlerim seni

Gayet çokça getir o piyazları

Saat üçte çıktım elimde fener

Arkama düştü hem bir sürü nefer

Adettir köşede söndürmek fener

Kapının önünde kıldım karârı

Bir fiske taşını attığım zaman

Kapıda beklermiş o sevdiğim can

Kapıyı açarak dedi: ‘‘Sus, aman’’

Merdivenden çıktım pat pat yukarı

Beş on kadeh verdi ol gümüş bilek

Dedim keyfim tamam ey huyu melek

Şilteler açıldı kuştüyü döşek

Soymaya başladı ben âşığını

Yâr ile ikimiz yatağa girdik

Safâlar eyledik yüz yüze sürdük

Sonra ikimiz de murâda erdik

Cânım pek hoşlandı etmem inkârı

Yâr ile bir müddet biz sürdük safâ

Kanunda yazılı safâya cefâ

Gece yarısında çıktı bir sadâ

Sıçradım döşekten kalktım yukarı

Komşular çağrışır: ‘Hanife Hanım!’

Fatma kadın der ki: ‘Ayol, a canım!’

Gözümle gördüm yoktur yalanım

Bastı şamatayı o şirret karı

Gittikçe büyüdü gürültü aman

Saatime baktım olmuş altı tam

Ardında mahalle en önde imam

Neferler berâber hem subayları

İki üçü birden kapı çaldılar

Bütün cemâatle eve daldılar

Tavan arasında beni buldular

Dediler teslim ol yoktur zarârı

Yukardan aşağı çarşafı siyah

Görenler yârimi ettiler âh vâh

Kimi mecnun oldu kimi de seyyâh

Koltuğum kabarır gördükçe yârı

Ağakapısı'ndan girdim içeri

Kollarımdan tuttu üç yeniçeri

Keçeyi serdiler âdet üzeri

Çıkardılar baştan hepsi külâhı

İki çingen cellâd geldi başıma

Kasdettiler benim şirin cânıma

Yalvardım yakardım girme kanıma

Emir böyle imiş yedim sopayı

İsim özürlü medyamız

Gazetelerin dış haber sayfalarında ve TV'lerin haber bültenlerinde isimlerini yanlış yazıp söylediklerimiz kervanına 'Usâme bin Ladin' de katıldı ve adamın adı ‘‘Osama’’ya döndü. İşte, adlarını CNN'in telâffuz ettiği yahut AP'yle Reuter'in yazdığı gibi kullanıp başka şekillere soktuğumuz meşhurlardan birkaçı...

Dış habercilikte son 10-15 seneden beri bir garip âdet edindik: Batının şahıs ve mekân adlarını doğru söyleyip doğru yazıyoruz ama yakın çevremizle, Ortadoğu'yla ve İslam dünyasıyla ilgili ne kadar isim varsa bozuyor, başka şekillere sokuyoruz.

Son örnek, ‘‘Osama ben Laden’’.

Afrika'daki Amerikan elçiliklerine saldırılmasından sonra daha da bir meşhur olan bu milyarder Suudi vatandaşının adını haber bültenlerinde ilk işittiğim zaman spikerin ‘‘dolama’’, ‘‘yalama’’, ‘‘kosana’’, ‘‘şamama’’ gibisinden bir söz ettiğini zannettim; derken ‘‘Osama’’ dediğini farkettim.

Adamın adının doğrusu ‘‘a’’sının uzun telâffuzuyla ‘‘Usâme’’, hatta bizdeki halk söylenişiyle ‘‘Üsâme’’, tam ismi ‘‘Usâme bin Lâdin’’. Onun ve daha birçok kişinin adını bozmamızın sebebi ise hep aynı: Dış habercilikte sadece batı ajanslarını kullanmamız, isimleri CNN'in telâffuz ettiği yahut AP'yle Reuter'in yazdığı şekilde almamız.

İşte adlarını Usâme bin Lâdin'deki gibi eğip büküp başka şekillere soktuğumuz, Şark telâffuzunu beceremeyen Amerikalı'nın söylediği hale getirdiğimiz öteki meşhurlardan birkaçı:

Suudi Kralı ‘‘Fehed’’i ‘‘Fahd’’ yaptık. Fehed ‘‘panter’’, Fahd ‘‘baldır’’ demekti ve ‘‘Panter Kral’’ı ‘‘Baldır Kral’’a çevirdik. Suriye'nin Hafız'ının soyadı ‘‘Esed’’di, yani ‘‘aslan’’dı, biz ‘‘Esad’’a döndürüp ‘‘mutlu’’ haline getirdik. Lübnan'ın ‘‘Cümeyyel’’ ailesi ‘‘Cemayel’’, Çad'ın Hüseyin Habre'si ,‘‘Hissene Habre’’, Çeçenistan'ın ‘‘Cevher Dudayî’’si ‘‘Cehar Dudayev’’ oldu. ‘‘Öğrenenler’’, ‘‘öğrenciler’’ mânâsına gelen ve her iki ‘‘a’’sını da uzun okumamız gereken Afganistan'ın ‘‘Tâlibân’’ı ‘‘Taliban’’a döndü; zira batı basını bu isimleri böyle söylüyordu ve onların dediği biçimde alıp kullanmakta beis yoktu!

Sadece telâffuzları değil, yazış biçimlerini de Herald Tribune'e, AP'ye, Newsweek'e uydurduk: ‘‘Rıza’’ İranlıysa ‘‘Reza’’, Arapsa ‘‘Ridha’’ oldu, Pakistan'ın bizim Ali, Veli Mehmed cinsinden en yaygın adı ‘‘Han’’ ‘‘Khan’’a, Cezayir'in ‘‘Şazeli ben Cedid’’i ‘‘Çadli Bencedid’’e, Suudiler'in herşeyiyle dillere destan Petrol Bakanı Zeki Yemenî ‘‘Zeki Yamani’’ye, Irak Dışişleri Bakanı Muhammed Said El Sahhaf ‘‘Mohammad Saeed Al Sahaaf’’a çevrildi.

Bir zamanlar İstanbul'dan giden valilerin idare ettiği şehirler de nasiplerini aldılar bu işten. Bazı ‘‘aydınlarımız’’ bin küsur senelik Şam'a ‘‘Damascus’’ demeye başladılar. ‘‘Şam’’ı Arap, ‘‘Damascus’’u batı zannediyorlardı ama bizim mâlum ‘‘Şâm-ı Şerîf’’e Arap'ın ‘‘Damaşk’’ dediğinden, ‘‘Şam’’ sözünün bize mahsus olduğundan haberdar değildiler. Aynı işi başka yerlere de yaptılar, Jöntürkler'in sürgün mekânı Trablusgarb'ı ‘‘Tripoli’’ye, Kırım hanlarının Akmescit'ini ‘‘Simfenepol’’e terfi ettiriverdiler.

Batı basınıyla bütünleşme çabamızın bence tek bir eksiği kaldı: TV'lerde ‘‘Golden Horn Tersanesi'nde grev başladı’’ yahut ‘‘Blue Mosque'da cuma namazından çıkanlar polisle çatıştı’’ gibisinden haberleri işittiğimiz an iş tamamlanmış, başarmışız demektir!..

Sarayın mönüsüne bak, yeme de yanında yat!

Geçenlerde, Dolmabahçe Sarayı'nın veliahd dairesinde 1914 Nisan'ında çıkartılan ‘‘hafif’’ bir kahvaltının mönüsünü yayınlamıştım. Veliahd Yusuf İzzeddin Efendi'nin sofrasında paçadan kremalı pastaya kadar tam dokuz çeşit yemek vardı.

Böyle mütevazi kahvaltıların meraklısı meğer ne kadar çokmuş!.. Eski zamanlarda neler yendiğini merak ettiklerinden mi yoksa menüyü görüp açlıklarını unuttuklarından mı bilmem ama, çok sayıda okuyucum benzer yemek listelerini arada bir de olsa yayınlamamı istediler.

İşte, bir başka mönü: Kahire'de, 2 Ocak 1876'da, Mısır Hidivi'nin hanımının sarayında, Prenses İkbal Hanımefendi'nin sofrasına getirilen tam 19 çeşit yemek...

Açılış taze istiridyeyle oluyor derken sulu köfte, kestane çorbası, ufak doğranmış sıcak börek, tavuk köftesi, ançuez soslu balık ve patatesli biftek konuyor sofraya...

Bu başlangıçlardan sonra sıra asıl yemeklere geliyor: Madera şaraplı alageyik pirzolası, sarmusaklı ve sirkeli karaca kolu, zeytinli ördek, domalan mantarlı tavuk peltesi, badem ve safranla renklendirilmiş Acem pirinci pilâvı, Fransız usulü bezelye, soslu kuşkonmaz, tereli Beç tavuğu kızartması ve yenilenleri ‘‘bastırması’’ için çiğer ezmesi peltesi. Hemen arkasından da vanilya suflesi, vanilyalı ağaç çileği jölesi ve en nihayet 'soğukluk' yani meyve cinsinden birşeyler...

Bence böyle bir yemeğin üzerine artık kahve falan içilmez. Lâzım olan tek şey -Hıdiv Abbas Hilmi Paşa'nın hanımıyla aynı ismi taşıyan torunu aziz Prenses İkbal Abdülmun’im herhalde hoşgörür ama- sofradan kalkamayacak hale gelenleri hastahaneye veya bir başka yere taşımak için irice bir vinçtir.

---