Sperm DNA Hasarı

Sperm DNA hasarı neden olur?

Erkek sperminde DNA hasarı testis içi ve testis dışı faktörlerden kaynaklanabilir. Sperm DNA hasarı kısır erkeklerin büyük çoğunluğunda; doğurgan erkeklerin ise az bir yüzdesinde görülebilmektedir.

Kısır erkekler üzerinde yapılan çalışmalarda protamin eksikliği ile sperm DNA hasarı arasında bağlantı olduğu tespit edilmiştir.

Kısır erkeklerin % 25’inin menisinde yüksek oranlarda reaktif oksijen türlerine rastlanmıştır. Yüksek oksijen bileşenleri sperm fonksiyon bozukluğuna yol açmaktadır. Yüksek serbest oksijen radikalleri ile sperm DNA hasarı arasında bağlantı olduğu düşünülmektedir. Bu durum testis dışı DNA hasarı yapan nedenler arasındadır.

İlaçlar, kemoterapi ve radyasyonun sperm DNA’sı üzerine etkisi

Kanserli genç erkeklerde (örn. Hodgkin lenfoma ve testis kanseri), kanser tedavisinden önce bile tipik olarak zayıf semen kalitesi ve sperm DNA hasarı vardır. Daha sonra aldıkları kemoterapi ve radyoterapi DNA hasarını oldukça artırır. Testisler kemoterapi ilaçlarından oldukça fazla etkilenen hassas bir organdır. Oluşan hasarın şiddeti kemoterapi ve radyoterapinin dozu ve süresine bağlıdır.

Bozulan spermatogenezin (sperm oluşumu ve aktivitesi) düzelmesi aylar ve yıllar alabilir. Oluşan DNA hasarının düzelmesi ise bu sürenin çok ötesindedir. Pek çok hekim kanser tedavisinden önce spermlerin alınıp saklanmasını ya da tedaviden en az 12-24 ay sonra çocuk sahibi olmayı önermektedir.

Sigara içmek ve çevresel toksinlerin sperm DNA’sı üzerine etkisi

Araştırmalar, sigara içmenin sperm sayısında ve hareketliliğinde azalma ve anormal sperm formlarında artış ve sperm DNA hasarı ile ilişkili olduğunu göstermiştir.

Sigara içmenin serbest oksijen radikallerinin artması sonucu sperm DNA’sına zarar verdiği düşünülmektedir.

Pestisitlere (organofosfatlar, böcek ilaçları) maruz kalma ve hava kirliliği de artan sperm DNA hasarı seviyeleri ile ilişkilendirilmiştir.

Genital sistem iltihaplarının sperm DNA hasarı üzerine etkisi

Epididim (testisis bağlayan ve sperm depolayan kanal), testis ve prostat enfeksiyonları sonucu ortaya çıkan aşırı oksijen bileşenlerinin sperm DNA hasarına yol açtığı düşünülmektedir.

Testislerin aşırı ısınmasının sperm DNA hasarı üzerine etkisi

Testislerin aşırı ısınması (sıcak duş, sauna, diz üstü bilgisayar, elektrikli battaniye, uzun süreli araç kullanma sonucu) sperm DNA hasarı ile ilişkili bulunmuştur.

Mesleklerin sperm kalitesi üzerine etkisi

Elde edilen veriler kesin olmasa da çiftçiler, ressamlar, cilacılarda sperm sayısında azalma; metal işçileri ve kaynakçılarda sperm hareketliliğinde azalma olduğu gösterilmiştir.

Varikosellerin sperm DNA hasarı üzerindeki rolü

Yapılan çalışmalarda varikosellerle sperm DNA hasarı arasında ilişki tespit edilmiştir. Varikoselin yüksek oksidatif stres yaratarak sperm DNA hasarı yaptığı düşünülmektedir. Varikosel tamirinden sonra sperm DNA hasar düzeyinin azaldığı gösterilmiştir.

Ayrıca bazı hormonal faktörlerin sperm DNA hasarı üzerinde etkili olabileceğine dair kanıtlar vardır.

Sperm DNA hasarının üreme üzerine etkisi

Erkeğin DNA hasarı olan sperm yüzdesinin yüksek olduğu çiftler çok düşük doğal doğurganlık potansiyeline sahiptir ve gebe kalmadan önce uzun süre beklemeleri gerekecektir. Gebeliği düşükle sonuçlanan çiftler, oldukça doğurgan çiftlere kıyasla daha zayıf sperm DNA bütünlüğüne doğru bir eğilim göstermektedir.

IVF ve intrasitoplazmik sperm enjeksiyonunun (ICSI) gelişiyle; (sperm DNA'sının hasarlı veya başka şekilde bir oosite doğrudan enjeksiyonu), hasarlı DNA'nın kullanılmasıyla ilgili endişeler ortaya çıkmıştır. Doğal olarak, DNA’sı zarar görmüş bir sperm, bir yumurtayı döllemede büyük olasılıkla başarısız olacaktır.

Klinik kanıtlar, sperm DNA hasarının üreme sonuçları için zararlı olduğunu ve kısır erkeklerin spermlerinin, doğurgan erkeklerin spermlerinden çok daha fazla DNA hasarına sahip olduğunu göstermektedir. Bununla birlikte, sperm DNA hasarının nedenleri ve bu sperm kusurunun insanlarda üreme sonuçları üzerindeki tam etkisi konusunda daha çok araştırmaya ihtiyaç var.