Koronavirüs ortamında sperm sağlığının korunması

İçinde bulunduğumuz günlerde temel sorunumuz koronavirüs oldu. Bu durum, ister istemez tedavi planlarımızı da alt üst etti. Gerekli tedbirleri almakla en kısa zamanda atlatacağımıza inanıyorum. O zamana kadar da ne yazık ki TESE ya da tüp bebek işlemlerini ertelemek zorunda kaldık. Ancak bu süreci belki biraz avantajlı duruma getirebiliriz. Devam eden medikal tedavinizin yanı sıra testisleri besleyici ve koruyucu tedbirlerin de alınması, spermin kalitesini artırabilir.

ALIŞKANLIKLARIMIZA DİKKAT!

Çok sayıda bilimsel çalışma sigara içilmesinin sperm sayı ve hareketinde önemli derecede bozulmaya yol açtığını göstermiştir. Çocuk sahibi olmaya niyetlenen her erkeğin en kısa zamanda sigarayı bırakması önerilir. Bizim deneysel çalışmalarımızda da nikotinin kendisinin ve hatta sigara dumanının bile testislerde ciddi hasar meydana getirdiği, sperm üretiminde geri dönülemeyecek derecelere varan bozulmalara yol açtığı açık olarak gösterildi. Erkekte her 74 günde yeni sperm yapımı başladığı için ne kadar erken sigaradan vazgeçilirse, testislerde hasar da o ölçüde azaltılabilir.

Sperm üretiminin normal şekilde devam etmesi için testislerin, normal vücut ısısından daha düşük ısıda kalması gerektiği bilinmektedir. Örneğin varikoselin spermi bozmasının en önemli nedeni, genişlemiş olan venlerin testis çevresinde ısıyı artırmasıdır. Slip yerine bol ve pamuklu kumaştan iç çamaşır giyilmesi tercih edilmelidir. Sauna ve sıcak banyolardan da mümkün olduğunca kaçınılmalıdır.

Böcek ilacı, tiner benzeri çözücüler, organik duman ya da radyasyon bulunan ortamlar hiç farkında olmadan sperm üretimini bozup, çocuk sahibi olma şansını düşürebilir. Mümkün olduğunca bu çeşit toksik madde maruziyetinden kaçınılmalıdır.

Günde 1 veya 2 bardaktan fazla kafeinli içecek almayın. Bazı besinsel destek ürünleri erkekte üreme potansiyelini ciddi derecede bozabilir. Özellikle DHEA ya da “testosteron” etkisine sahip hormon-benzeri ürünler sperm üretimini şiddetle durdurabilir. Eğer erkek bu ürünlerden kullanıyorsa veya kas geliştirici anabolizanlar alıyorsa, en kısa zamanda bunları bırakmalıdır.

Kadında yumurtlama gününe denk gelen 3 gün içinde ilişkiye girilmesi, gebe kalma olasılığını en üst düzeye çıkarır. Yumurtlama zamanını kadınlar vücut ısılarındaki yükselme, telefonla indirilebilen programlar ya da bazı pratik kitler kullanarak tahmin edebilirler. Özellikle kayganlaştırıcı jellerin kullanılmaması önerilir.

DENGELİ BESLENME ÇOK ÖNEMLİ

Bol miktarda meyve ve sebze tüketilmesi iyi olur. Soyalı ürünler zayıf bitkisel östrojen etkisine sahip olduğu için kullanılmamalıdır.

Erkeklerde aşırıya kaçmadan egzersiz yapılması faydalıdır. Ancak uzun süreli, ağır bedensel hareketler, hiç hareket etmemek kadar zarar verebilir. Uzun süre bisiklete binmek ya da halter gibi karın içi basıncını artıran aktiviteler testis fonksiyonlarını olumsuz etkileyebilir. En iyisi orta derecede egzersiz yapılmasıdır.

E ve C vitaminleri, vücut hücrelerini oksidatif stres ve serbest radikallerden zarar görmekten koruyan önemli antioksidanlardır. Fertil erkeklerin sperminde en bol bulunan antioksidan C vitamini olup, sperm DNA’sını serbest oksijen ürünlerinden zarar görmesinden koruyarak spermlerin sağlıklı kalmalarını sağlar. E vitamini ise yağda eriyen bir vitamindir ve sperm membranını zararlı etkilerden korur. E vitamininin sperm hareketini ve morfolojisini düzelttiği çok sayıda bilimsel araştırmada gösterilmiştir. E vitamini en çok ay çekirdeği, badem, zeytin, ıspanak, papaya ve bol lifli sebzelerde C vitamini ise kırmızı biber, brokoli, kızılcık, lahana, patates, domates, narenciyede bulunur.

Sperm kalitesini artıran bir diğer vitamin B12 olup, midye, istiridye, kırmızı et, karaciğer, balık, ıstakoz, yumurta ve peynirden alınabilir.

Selenyum da bir antioksidan olarak iş görür. Selenyum desteğinin sperm hareketini artırdığı gösterilmiştir. Sperm sayısı düşük erkeklerde selenyumun da düşük olduğu görülmüştür. En zengin selenyum kaynakları karaciğer, balık, karides, mantar, hindi etidir.

Likopen ise domateste çok bol bulunan güçlü bir antioksidandır. Erkeklerin testislerinde normalde de yüksek miktarda bulunur.

Çinko, sperm gelişiminde, hareketinde ve testosteron metabolizmasında rol alan esansiyel bir mineraldir. Bir grup erkekte günlük besin tüketimine çinko eklenmesi, gebelik gelişmesini %40 artırmıştır. Erkekte çocuk olma potansiyelini artıran, bugüne kadar ortaya konmuş en önemli mineraldir. Çinkoyu dana karaciğeri, istiridye, kırmızı et, susam tohumu, hindi eti, karidesten, özellikle de kabak çekirdeği ve yoğurttan alabilirsiniz.

Folik asitin spermin sağlıklı bir genetik malzemeye sahip olmasında son derece önemi vardır. Eksikliğinde spermlerin döllediği yumurtalardan gelişen embriyolarda Down sendromu gibi anomalili çocuk ya da düşük gelişebilir. Çocuğu olmayan erkelerde çinko ve folik asit kombinasyonu kullanılmakla normal sperm sayısında anlamlı artış sağlamıştır. Bulunduğu besinler; karaciğer, mercimek, barbunya, nohut, kuşkonmaz, ıspanak, fasulye ve lahana.

L-Karnitin ve co-enzim Q, spermler için enerji kaynağıdır. Dolayısıyla sperm hareketinde çok önemlidir. Serbest radikallerden hücrelerin DNA’sının hasar görmesini önler. Yaşla vücuttaki miktarı da azalır. Bunlar esas olarak dışarıdan alınırlar.

Baba adaylarına önerilerim, telefon, bilgisayar gibi elektromanyetik dalgalardan, böcek ilaçlarından, tarımsal ilaçlardan, sigara ve dumanından, soyalı ürünlerden, aşırı alkolden, dar iç çamaşırı giymekten, sıcak banyo ve saunalardan sakınmalarıdır. Stresten uzak durulmalıdır.