Haziran sonunda oğlumun üniversite sınavında İzmir’de olabilmek için eşimle yaşadığım Amerika’dan tek gidebildiğim yer olan İngiltere’ye geçtim. Bir şekilde Türkiye’ye gelebilirim diye umuyordum. Ama gidince gördüm ki bu o kadar da kolay değil. Bir kere Avrupa Birliği hava sahasını üçüncü ülkelere açma işini elinden geldiğince geciktireceğe benziyor. Ayrıca İngiltere ile diğer ülkeler arasında da gerek Brexit’in etkileri, gerekse İngiltere’nin sayıları nedeniyle sıkıntılar yaşanıyor.
Anladım ki, bu pandemi sırasında İngiltere’de de geçirilecek günlerim varmış. Ben vardığımda İngiltere henüz karantina kuralını başlatmamıştı ama ben yine de kendimi evde karantinaya aldım. Bu arada, bazı acentelerin Türkiye’deki çeşitli yerlere kiralık uçaklarla uçuş gerçekleştirdiğini öğrendim. Bunlardan birini aradığımda geçen hafta Adana’ya bir uçuş olduğunu, birkaç gün sonra ise Kayseri’ye olacağını ve sadece ona yer olduğunu söylediler. Hiç düşünmeden bileti aldım.
Sonuçta, İngiltere’de tek başıma 14 gün geçirdikten sonra Londra’dan Kayseri’ye uçtum. Uçaktan inmeden astronot gibi giyinmiş sağlık görevlileri tarafından tüm bilgilerimiz alındı, ateşlerimiz ölçüldü, termal kameralardan geçerek ve ev karantinasında kalacağımıza dair yasal belge imzalayarak çıktık.
Ülkeye gelmek için Washington DC’den yola çıkıp ve Kayseri üstünden gireceğim hiç aklıma gelmezdi. Ama işte böyle ilginç bir dönemde yaşıyoruz.
Üç ayrı ülkede bu dönemi geçirmiş olmam farklı gözlemler yapmamı sağladı açıkçası. Ama bu başka bir yazının konusu olsun. Ben esas İngiltere’de yalnız geçirdiğim dönemden bahsetmek istiyorum;
Bir kere tüm bu dönemi sevdiklerinden uzakta, yalnız başına geçirenlere karşı şu anda büyük sempati duyuyorum. Hiç kolay değil.
Sadece beden sağlığı değil, böyle belirsiz bir dönemde uzun zaman yalnız kalanların mental sağlığı için de bir şeyler yapılmalı ve isteyenlere psikolojik destek verilmeli.
Neyse, bu süreç içerisinde 3 kez Türk Hava Yolları ile Türkiye’ye gelmek üzere bilet aldım. THY her seferinde yolculuğa 1 hafta – 10 gün kala biletlerimi iptal etti ama her seferinde de kuruşuna kadar iade etti. En son artık Amerika uçuşlarının çok geç açılacağı haberleri dolaşmaya başlayınca Türkiye’ye ulaşmanın farklı yollarını aramaya başladım. Bu sırada İngiltere’de yaşayan bir arkadaşım kısa süre önce oğlunun New York üzerinden Londra’ya İngiliz Havayolu British Airways ile rahat bir şekilde geldiğini söyledi. Hemen kontrol ettim ve Washington DC’den Londra’ya her akşam bir uçuş olduğunu gördüm. Açıkçası ben de şaşırdım ama araştırınca anladım ki ne Alman Havayolu Lufthansa ne de British Airways Amerika uçuşlarını kesmemiş. Sadece azaltmış.
Böylelikle İngiltere’ye geçebileceğimi, Avrupa’dan ülkeme ve üniversite sınava girecek olan oğluma daha kolay ulaşabileceğimi düşünerek yola çıktım.
BİLET FİYATLARI DEĞİŞMEMİŞ
Washington’da havalimanı oldukça boştu. Ama yine de farklı yönlere giden yolcular vardı. Hatta Amerikalı bir öğrenci grubu aynı tip kıyafetleriyle sanırım bir kampa vs gidiyorlardı. Londra uçağının olduğu yere geldiğimde bekleyen 40 civarı insan vardı. 400 kişilik uçakta 40 kişi. Bu bilet fiyatlarını şimdilik etkilememişti. Her şeye rağmen her gün sadece 40 kadar yolcu ile okyanus aşırı uçan bir havayolunun aynı hatta daha ucuza bilet satmasına şaşırdım. Fakat şunu da eklemeliyim şu anda bilet fiyatları gittikçe artmaya başladı.
ÖKSÜRÜK VARSA GELME
Korona sonrasında dünyanın nasıl değişeceğine dair pek çok tahmin var. Çoğuna göre ‘Salgın sonrası dünya’ siyasi ve ekonomik düzende derin sarsıntılar geçirecek kasvetli bir yer. Hatta korku, belirsizlik, otoriter yönetişim ve sosyo-ekonomik felaketler dünyası.
Bunun yanı sıra, insanlığın bu krizi, yaşama, tüketme ve toplumlarımızı yönetme alışkanlıklarımız gibi ‘eski normalden’ çıkarılan derslerle, daha iyi bir dünya inşa etmek için bir fırsat olarak kullanabileceğine dair güçlü bir inanç ve umut da var. ‘Daha iyi dünya’ gündemi için üç ana risk ve bunların nasıl önlenebileceğine gelince...
İlk olarak; salgının etkisi azaldığında ve bir alışkanlık haline dönüştüğünde, ‘öğrenilecek dersler’ gündeminin çekiciliğini kaybetme riski var. ‘Eski normal’e dönmek ve bu rahatlatıcı eğilimle günah keçisi bulmaya çalışmak daha cazip hale gelebilir. Buna engel olmak için önce, ‘eski normal’ hakkındaki ‘gerçeği’ bulmalıyız. Bu da mutlaka insanlığın açgözlülüğü, kibri, acımasızlığı ve cehaletinin etkisini yansıtmalı. İkincisi, ‘eski normal’den yararlanan siyasi ve sosyo-ekonomik çıkar grupları, ülkeler ve şirketler böyle bir değişikliğe direnebilir. Bunun için de ekonomik zorlukları bahane edebilirler. Başka bir deyişle, salgın sonrası politika oluşturma tamamen ekonomik bir bakış açısıyla yönlendirilebilir. Bu da gereken sosyo-politik reformların gerçekleştirilmesini zorlaştırır. Buna karşı yapılabilecek en önemli aksiyon, salgın sonrası dünyada aşamalı bir değişiklik isteyen tüm paydaşların, bu tek gündem maddesine odaklanması ve kaynaklarını koordine edebilmesi. Bu felaketin yarattığı fırsat penceresinin sonsuza dek orada olmayacağını unutmayalım.
Virüsün en büyük yayılma yeri New York şehri. Neredeyse 19 milyonluk nüfusuyla dünyanın en büyük metropollerinden olan şehrin merkezinin son derece sıkışık ve kalabalık bir yaşam şeklini benimsediği düşünülürse buna şaşırmamak gerekli. Müze, sanat merkezi, kütüphane gibi büyük kalabalıkların ve turistlerin ziyaret ettiği merkezler; her daim çok kalabalık caddeler, metro ve otobüsler, restoran ve kafeler bu virüsün birçok kişiye kolayca bulaşmasını sağlamış olmalı. İtalya ve İspanya’daki yoğun vaka sayısı için de bu etkenler sözkonusu olabilir.
Şu anda New York’taki vakalar hastanelerin kapasitesini çoktan aşmış görünüyor. Tüm ülkedeki vaka sayısına göre ölüm oranı yüzde 5’lerde. Bu oran İspanya’da yüzde 10, İtalya’da ise yüzde 15 civarında.
AFRİKA KÖKENLİLER
Amerika’daki bir başka ilginç gelişme ise ölümlerin Afrika- Amerikalılar arasında fazlalaşmış olması. Bazı eyaletlerde bu oran yüzde 70’leri bulmuş durumda. Bunun nedeni ise bu kişilerin çoğunlukla daha kötü sosyal koşullarda yaşıyor olması nedeniyle daha çok kronik hastalıklarının bulunması ve sağlık sistemine ulaşmalarının zorluğu olarak gösteriliyor.
Benim bulunduğum Washington DC ve Virginia’da ise durum orta seviyede görünüyor. Market, eczaneler ve eve teslim restoranlar dışında her yer kapalı. Okullar bu yılı kapatarak tamamen elektronik eğitime geçti. Sokağa çıkma yasağı yok fakat yoğun tavsiye var. Geniş caddelerin ve büyük parkların olduğu bir yerde yaşadığımdan insanlar sokaklarda birbirlerine yaklaşmadan spor, yürüyüş ve koşu yapabiliyor. İnsanlar sakin görünmekle birlikte yarının getireceği belirsizliğin endişesinden ancak böyle uzaklaşıyorlar.
* Magazin ve eğlence hayatın tadıymış ama tüm hayatımızı öyle kaplayıp bizi sersemletmiş ki, şimdi önümüze çıkan hayata dair bilimsel içerikli programlar ilaç gibi geliyor.
* İçi boş siyaset yapan ve dini manipülasyon için kullanan kişilerin konuşmaları, hatta bağrışmalarına o denli alışmışız ki, tartışma programlarında şimdi mantıkla konuşan, birbirinin sözünü kesmeyen ve kibarca söz alan bilim adamlarının aklı başında konuşmalarıyla ruhumuz da temizleniyor...
* Teknolojilerimiz gelişmiş olsa da, uzaya gitsek de, nükleer silahlar üretsek de asla atalarımızdan daha akıllı değiliz. Eve gelen misafiri kibarca dezenfekte eden kolonya ikramı, sirkeli sularla temizlikleri geçtim, mevsimine göre tarım yaparak bitkilerden güç verici besinler üreten, ayın ve güneşin hareketlerini çıplak gözle uzun uzun inceleyip doğal takvimler yapan ve yaşam döngüsünü buna göre belirleyen antik dönem insanından bile akıllı değiliz... (Merak edenler Hürriyet’te yayınlanan ‘Yazılıkaya’nın 3200 Yıllık Sırrı’ yazısına bakabilir.)
Ve bana göre en önemlisi:
* Doğanın bizlerin korumasına, merhametine ihtiyacı yok, hatta hiç olmadı. Doğa kendisini korumayı biliyor. Bunu da öyle fırtınalara ve tsunamilere bile gerek olmadan gözümüzle göremeyeceğimiz kadar küçücük bir varlıkla yapabiliyor. Bizim, sadece doğaya saygı göstermemize ve doğa ile nasıl uyumlu yaşayabileceğimizi anlamaya ihtiyacımız var.
O da kendi iyiliğimiz için...
Kadınların kurduğu Döngü Kooperatifi, 2019 yılında Bartin ve Kastamonu’da keten ekimi yaptıktan sonra hasatı tamamlayarak ilk ürünlerini elde etti. Amaç, tarımı desteklemek ve ileri AR-GE yöntemleriyle birçok alanda kullanılabilecek farklı ürünler elde etmek olduğundan, bu kez Ege Bölgesi’nde keten ekimine başlandı. Tire Belediye Başkanı Salih Atakan Duran ile yapılan görüşme sonrasında 5 dönümlük bir arazide keten yetiştirilmek üzere iş birliğine karar verildi. Bu ekim neticesinde keten tarımının bölge iklim koşullarındaki verimi, toprak analizleri, hasat teknikleri ve avantajları ölçülebilecek. Böylelikle, mayıs ve haziran aylarında yapılacak hasat sonrasında çiftçileri bilgilendirebilecek bir rapor hazırlamak mümkün olacak.
SAĞLIK İÇİN ÖNEMLİ
Her ne kadar yapılan çalışmaların sonucunda somut ürünler elde edilmiş olsa da bu tip çalışmaların gerçek değeri, bu yöndeki çalışmalara ilham vermesi. Özellikle tarıma yönelme ve bilimsel tekniklerle ürün yetiştirme konusunda örnek oluşturan bu çalışmalarını, ‘Yaşamın Döngüsüne Katkı Ver’ adında bir pojeye dönüştüren Döngü Kooperatifi, daha geniş kesimlere ulaşmayı hedefliyor. Kitlesel fonlama sitesi Fongogo’daki projeye destek verenler hem bu çalışmanın tanıtımı için yapılacak belgesele katkı veriyor hem de ilk hasat sonucu elde edilen sağlık açısından değeri tartışılmaz olan keten ürünlerine sahip olabiliyor. Hem çevre korumasına, hem ülke tarımına, hem de kadın dayanışmasına örnek oluşturan bunun gibi projelere çok ihtiyacımız var...
Trabzon, Samsun, Kars gibi sehirlerde benzer faaliyetler uzerinde çalışan Anadolu Artisan son projesiyle Somalı kadınlara destek veriyor. 2014’teki Soma kömür madenlerindeki patlama sonucu hayatlarını kaybeden ya da işsiz kalan madenci ailelerini desteklemek amacıyla başlatılan proje kapsamında, uluslararası tasarımcıların verdiği eğitim sonucu geleneksel becerilerini kullanan kadınlar, çağdaş ürünler oluşturuyor. Kooperatifleşen Somalı kadınların ürettiği ürünler dernek aracılığı ile hem ABD hem de Turkiye’de satışa sunuluyor.
7 Aralık’ta gerçekleştirilen kermeste, Soma’daki Rota Anadolu El Sanatları Kooperatifi’ndeki kadınların atık plastiklerden yaptığı fonksiyonel dekoratif ürünler ve Ağlasunlu kadınların yaptığı seramikler satıldı. Suriyeli mülteci kadınlarla da proje geliştirerek destek veren Anadolu Artisan, Anadolu halk sanatlarının en güzel örneklerini Amerika’ya tanıtıyor.
Veysel Eryürek öncülüğünde başlayan projenin en büyük destekçisi Büyükşehir Belediye Başkanı Tunç Soyer. Daha önce sadece Seferihisar’da düzenlenen konserler Büyükşehir’in desteğiyle şimdi İzmir’in birçok köyüne gidiyor. Piyanist – Şef Cemile Cabbar yönetimindeki Müştemilat Mandolin Orkestrası’na müthiş yetenekli sanatçı Serap Tamay eşlik ediyor. Bir süredir İzmir’de yaşayan dünyaca tanınmış Arp Sanatçımız Şirin Pancaroğlu da dünya müziklerinden örnekler sunuyor. Dinleyicilerle sohbet edip, bilgilendiren Pancaroğlu belki de hayatlarında ilk kez Arp gören çocuklara unutulmaz bir deneyim yaşatıyor. Müştemilat Konserlerine katılmaktan büyük memnuniyet duyan Şirin Pancaroğlu anlatıyor...
- Sizin bu projeye katılımınız nasıl gerçekleşti?
- Bu projenin temeli Seferihisar ilçesinde 6 yıl önce atılmıştı. Ben de İstanbul’dan takip ediyordum, ne güzel ve özel işler yapıyorlar diye. Sonra 2017’de ben buralara yakın, Urla’ya taşınca araştırdım. Veysel Eryürek adında bir kültür insanı gönül vermişti Seferihisar’a kaliteli müzik götürmeye ve herkesi ikna etmiş, Belediye Başkanı Tunç Soyer de desteklemişti. Seferihisar’daki yerel kültür ateşi çok etkileyiciydi bu çalışmaların sonucunda. Sonra Veysel Eryürek projeyi genişletirken ben de dahil oldum. Tunç Soyer’in desteğiyle ekim ayından bu yana köylerde konser yapıyoruz, Büyükşehir Belediyesi’nin desteğiyle dışarıdan yaptığımız bir kumpanya projesi bu. Veysel Eryürek yerelde çok sıkı çalışıyor; konserler köylüler ve çocuklarla dolup taşıyor.
- Nerelerde konser verdiniz?
