Corona Günleri ve Egzema

Ellerimizi en az 29 saniye kadar su ve sabun ile yıkamak en iyi virüsten korunma yöntemidir. Çünkü elimizle enfekte ortamlardan aldığımız virüsleri ağız, burun ya da gözlerimizden vücudumuza iletiriz. El yıkarken mutlaka suyu israf etmemeye özen göstermeliyiz. El yıkama imkanımız yoksa içinde alkolik solüsyonlar olan el dezenfektan ya da antiseptiklerini tercih edebiliriz. Fındık kadar bir dezenfektanı her iki elimize sürüp 5-10 saniye kadar kurumasını beklemek yeterli olacaktır.

Sık el yıkama ve dezenfektan kullanıma bağlı olarak ellerde kuruluk, kabuklanma, çatlama, yanma ve kaşıntı bu günlerde sık karşılaşılan şikâyetlerdir. Sadece su ile yıkamak bile zamanla bu şikayetleri başlatabilir. Bu şikâyetler el egzamalarına işaret eder.  Önlem alınmadığı durumlarda bu şikâyetler ilerleyerek elde sulantılı yaralara yol açabilir. Bu günlerde elbette el dezenfeksiyonuna oldukça önem vermek zorundayız. Bu nedenle dezenfektanlara bağlı gelişen egzamalara, toplumun her kesiminde özellikle sağlık çalışanlarında daha sık rastlar olduk. 

El egzamalarının iki alt tipi mevcuttur: irritan ve allerjik egzemalar. İrritan el egzamalarına yol açan etken maddeler allerjik yatkınlık olmaksızın herkeste reaksiyona yol açabilir; yanma ve batma şikâyeti daha ön plandadır ve şikâyetler etken maddenin temasını takiben birkaç saat içinde gelişir. Allerjik el egzamalarına yol açan maddelerin reaksiyona sebep olabilmesi için kişide allerjik yatkınlık olması gerekmektedir. Yatkınlığı olan kişilerde etken allerjene karşı duyarlanma gerekmektedir bu nedenle şikâyetler etken madde ile ilk temasta değil takip eden sonraki temaslarda gelişir. Kaşıntı şikâyeti ön plandadır. Sabunlar ve dezenfektanlar nedeniyle her iki tipte de el egzaması gelişebilse bile irritan el egzamaları daha sık gözlenmektedir. İrritan el egzamaları, "ev hanımı egzaması" olarak da bilinir. Elleri sudan çıkmayan ev hanımları, bulaşıkçılar ya da obsessif bir şekilde çık sık ve dakikalarca el yıkayanlarda sık görülür.

İrritan egzama derinin allerjenlere karşı fiziksel bariyerini bozduğu için allerjik egzamalara da yatkınlığa yol açar. Allerjik egzamaların tanısında yama testi kullanılmaktadır. Dezenfektanlar ve sabunlar içinde sık yer alan allerjenler, nikel,  formaldehid, sodyum metabisulbat, kuarterneryum, thiuram ve koku maddeleridir. El egzaması gelişen hastaların alışkanlıkları incelendiğinde ise sık el yıkamanın bu hastalardaki en sık alışkanlık olduğu saptanmıştır; ikinci sırada ellerin sıklıkla dezenfektanlanması yer almaktadır. Sık eldiven kullanımı da el egzamaları olan hastaların ortak bir özelliğidir. Eldivene karşı allerjisi olan kişilerde saptanan en sık allerjen latekstir. Bunun yanı sıra, ellerinde önceden bir deri rahatsızlığı olan kişilerde el egzamalarının görülme sıklığı deri bütünlüğünün bozulmuş olması nedeniyle artmıştır. Bilinen sedef veya atopik egzaması olan kişilerde allerjik ve irritan el egzamalarının sıklığı artmıştır.

Özellikle bu günlerde ellerinde kuruluk ve egzama gelişenler, ellerini sık sık nemlendirerek derinin bariyer fonksiyonunu güçlendirmelidirler. Nem derimizin en üst tabakasında allerjen ve irritan maddelere karşı fiziksel bir bariyer oluşturarak bu maddelerin derinin daha derin kısımlarına geçip zarar vermesini engeller. Kullandığımız nemlendiriciler allerjen koruyucu maddeler içermemelidir. El egzamaları gelişmesi durumunda tedavide kısa süreyle orta güçlü kortizonlu pomadlar ve kremler kullanılabilir.  İçerisinde seramid, argan yağı, shea yağı, gliserol, zeytin yağı, kayısı yağı, provitamin B5 gibi deriyi koruyan ve bariyerini güçlendiren maddeler içeren nemlendiriciler tercih etmekte fayda var. Nemlendiriciler bu süreçte hem derinin bariyer fonksiyonunu güçlendirir hem de kortizonların yan etkilerine karşı korur.

Doç. Dr Zekayi Kutlubay

Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Dermatoloji Anabilim Dalı