Lösemiyi bir bebeğin kordon kanı ile yendi... Dünyada örnekleri gittikçe artıyor

Birleşik Krallık’ta yaşayan ve bir köpek bakım merkezi sahibi olan 42 yaşındaki Nilush Aponso, agresif bir kan kanseri türü olan akut miyeloid lösemiye yakalandı. Kemoterapi, başlangıçta hastalığı temizlemiş gibi görünse de tedavi bittikten üç ay sonra kanser geri döndü.

Doktorları Aponso'ya geriye kalan tek tedavi seçeneğinin kök hücre nakli olduğu söyledi.

Aponso o zamanları “Sekiz ay boyunca hastaneye girip çıktım, üç kez kemoterapi gördüm ve hatırlayabildiğimden çok daha fazla sayıda farklı ilaç denedim. Ama hiçbiri işe yaramadı ve doktorlar bana tek seçeneğimin nakil olduğunu söyledi” sözleriyle anlattı.

KARDEŞİ DE UYUMLU ÇIKMADI

Aponso için ilk seçenek erkek kardeşinin iliği ile uyumlu olup olmadığına bakılmasıydı. Kardeşinin iliği uyumlu çıkmayınca Aponso yakın çevresinin yanı sıra bakımevine gelen müşterilerini bile bağış yapmak için teşvik etmeye başladı.

Londra’daki Sri Lanka toplumuna yönelik bir kampanya dahi Aponso için uygun donörün bulunmasına yardımcı olamadı ve tüm çabalara rağmen uyumlu bir ilik bulunamadı. Aponso için tek şans kordon kanındaki, yani bir bebeğin doğumunda plasenta ve göbek kordonunda kalan kök hücrelerin nakledilmesiydi. Yani tek iyileşebilme umudu bir bebekti.

MÜJDELİ HABER ABD'DEN GELDİ

Çevresinden uygun bir bağışçı bulunamayınca Aponso için uluslararası donör kayıtları araştırılmaya başlandı ve müjdeli haber geldi; ABD’den bir bebek ile eşleşme sağlandı!

Aponso, nakilde kullanılan kök hücrelerin ABD'de doğan bir bebeğin kordon kanından gelmesi karşısında şaşkınlığını, “Ben her yerdeyim. İngiltere'de yaşayan bir Sri Lankalıyım, bağışıklık sistemim ise bir Amerikalı” sözleriyle ifade etti.

Nilush Aponso Kasım 2013'te kordon kanı nakli yapıldıktan sonra iki ay hastanede gözetim altında kaldı. Naklin üzerinden tam on yıl geçti ve kanser geri dönmedi, Aponso şu anda çok sağlıklı.

* * * * *

Nilush Aponso’nın bir bebeğin kordon kanı ile hayata tutunma hikayesinden yola çıkarak, bu konunun detaylarını araştırdım. Araştırdıkça öğrendim ki kordon kanı alımı, saklaması ve kullanımı aslında hem ülkemizde hem de dünya genelinde oldukça yaygın.

'ÖLÜ HÜCRELERLE YER DEĞİŞTİREBİLİR'

Öncelikle "Kordon kanı tam olarak nedir?” sorusuna cevap aramak için Yaşam Bankası’nın kapısını çaldım. Yaşam Bankası Bölge Müdürü, Uzman Biyolog Gülden Ergin Çiftçi, “Kordon kanı doğum sırasında plasentadan alınan kandır. Plasentadan alınan kordon kanı zengin kök hücreleri içermektedir. Kök hücreler farklılaşabilen hücrelerdir ve ölü hücrelerle de yer değiştirebilir. 4 farklı kök hücre vardır. Bu kök hücreler; totipotent kök hücreler, pluripotentkök hücreler, multipotent kök hücreler ve unipotent hücrelerdir” dedi ve şu bilgileri verdi:

“Özellikle multipotent kök hücreler, hematopoetik kök hücreler içerir. Kordon kanı da hematopoetik kök hücreler için oldukça önemli bir kaynaktır. Kordon kanı birlikte ile halk arasında bebeğin göbek kordonu olarak bilinen kordon dokusu da saklanabilir. Kordon dokusu, mezenkimal kök hücreler içermektedir. Mezenkimal kök hücreler, farklılaşabilen zengin kök hücrelerdir, aynı zamanda dokulardaki hasarı da onarır. Kordon dokusu kök hücreleri aynı zamanda laboratuvarda kültür ortamında çoğaltılabilir.”

'İŞLEM BEBEK DOĞDUKTAN SONRAKİ 10 DAKİKA İÇİNDE GERÇEKLEŞİR'

Çiftçi, “Kordon kanı ve kordon dokusu saklatma işlemi yalnızca doğum sırasında gerçekleşebildiği için, saklatma kararı da doğumdan önce verilmelidir. Bununla birlikte ebeveynleri tedirgin eden bir diğer konu da işlemin riskli olup olmadığıdır. Kordon kanı ve dokusu saklatma işlemi anne ve bebek için herhangi bir risk oluşturmadığı gibi son derece acısızdır” dedi ve ekledi:

“İşlem doğum sırasında bebek doğduktan sonraki 10 dakika içinde gerçekleşir. Kordon kanı alınma işlemi, oldukça basit ve güvenlidir. Kordon kanı, doğumdan hemen sonra kesilen göbek bağının, göbek kordonu ve plasentada kalan kısmından alınır. Göbek bağının kesilmesinin ardından kan hızlıca steril kan torbası içine toplanır. Sonrasında uygun koşul ve kalite standartlarında ihtiyaç duyabileceğiniz zamana kadar saklanır.”,

80’DEN FAZLA HASTALIĞIN TEDAVİSİNDE KULLANILIYOR

Kordon kanının başta lenf kanserleri olmak üzere birçok hastalığın tedavisinde kullanıldığı biliniyor. Peki bu hastalıklar neler?

Gülden Ergin Çiftçi, “Kordon kanı günümüzde 80’den fazla hastalığın tedavisinde kullanılabilmektedir” dedi ve şunları söyledi: “Başta lösemi olmak üzere lenfoma, talesemi, anemi, Tip 1 diyabet gibi hastalıkların tedavisinde kullanılabiliyor. Bununla beraber tedavi edilebilecek başka hastalıklar için de hâlâ devam eden deneysel çalışmalar yapılıyor. Serebral palsi, otizm gibi tedavi çalışmaları bu çalışmalar arasında.”

Kordon kanı sadece kişinin değil başka insanların da hastalıklarının tedavisinde kullanılabiliyor. Çiftçi, “Kordon kanı ve dokusu uzun yıllar saklanabilen ve sadece bebeğin değil ailenin diğer üyelerinin de kullanabileceği kök hücrelerdir. Doku uyumu gerekliliği çok azdır. Dolayısıyla sadece anne baba ya da kardeş değil, babaanne, anneanne, dede gibi aile fertleri için de kullanılabilir. Bu yüzden kordon kanı saklatma işlemi ebeveynlerin, aile sağlığını güvence altına alabilecekleri önemli bir yatırımdır” dedi.

'ÖNCE KEMOTERAPİ İLE KONTROL ALTINA ALINMALI'

Kordon kanıyla ilgili en merak edilen konulardan biri de bu tedavi yönteminin kan kanserinin sonu olup olamayacağı…

“Kordon kanından kök hücre nakli yapılması her hasta için uygun olmayabilir” diyen Hematoloji Uzmanı Doç. Dr. Figen Atalay soruyu şöyle yanıtladı:

“Bu nakil işleminin başarıya ulaşabilmesi için öncelikle asıl altta yatan hastalığın tamamen kontrol altında olması gerekir. Hastalığı kontrol altına almak da şu anki şartlarda çoğunlukla kemoterapi ile olur. Yani önce hastalığı kemoterapi ile kontrol altına almak ve sonrasında hastanın hastalık risk durum değerlendirmesine göre kök hücre nakli (kemik iliği veya-kordon kanı) yapılması düşünülebilir.”

TÜRKİYE’DEN DE ÖRNEKLER VAR

Türkiye’de de kordon kanı sayesinde iyileşen hastalar var. Yaşam Bankası, ülkemizden birkaç örnek anlattı:

“Bir aile kordon kanı saklatma kararı vererek bize ulaştı. Doğacak çocukları ikinci çocuktu. İlk doğumda böyle bir karar vermemişlerdi. Doğum sırasında oldukça basit ve güvenli bir işlemle alınan kordon kanını saklattılar. Saklattıkları kordon kanı kök hücreleri 2012 yılında bebeğin talasemi hastalığı (Akdeniz anemisi) olan abisi için kullanıldı ve tedavi süreci başladı. Tedavi de başarıyla sonuçlandı.

Bir başka ailemiz de 2019 yılında yine Akdeniz anemisi olan çocukları için saklattığı kordon kanı kök hücrelerini kullandı. Bu da başka başarılı tedavi hikayelerimizden biridir.”