Kepel: Suriye’deki iç savaştan en çok Fransa ve Türkiye etkilendi
Güncelleme Tarihi:
Dünyanın önde gelen radikal İslam uzmanlarından Fransız siyaset bilimci Gilles Kepel, Suriye’deki son durumu, IŞİD’in ve Ortadoğu’nun geleceğini Hürriyet’e değerlendirdi. Suriye’deki savaştan en fazla etkilenen iki ülkenin Türkiye ve Fransa olduğunu belirten Kepel, Suriye’deki savaşın bu iki ülkenin iç politikalarını da “rehin aldığını” söylüyor. “IŞİD’in kurmuş olduğu halifeliğin çok uzun süre ayakta kalacağına inanmıyorum” diyen Kepel’e göre; petrol fiyatlarının düşmesi ve Koalisyon güçlerinin saldırıları IŞİD’i zayıflatmış durumda.
“Tanrının İntikamı” “Allah’ın Batısında”, “Cihat: İslamcılığın Yükselişi ve Gerilemesi” gibi birçok kitabın yazarı olan Paris Siyasal Bilimler Fakültesi öğretim üyesi Gilles Kepel, “Fransa’da Terör- Fransız cihadının doğuşu” adlı son kitabının yayınlanmasının ardından geldiği İstanbul’da Hürriyet’in sorularını yanıtladı:
IŞİD’İN VARLIĞI ESAD’A YARIYOR
Suriye’de iç savaşa son verilmesini amaçlayan Cenevre Barış görüşmeleri başlamadan 25 Şubat’a ertelendi, Cenevre görüşmelerinin ve Suriye’nin geleceğini nasıl görüyorsunuz?
Uzun vadede IŞİD dışındaki muhaliflerle Beşar Esad hükümeti arasında bir “modus vivendi” (geçici anlaşma) sağlanabilir. Ancak Suriye’de muhalefet için durum çok karışık, çünkü Esad rejimiyle anlaşmada çok ileri giderlerse bundan faydalanan IŞİD olur, “Asıl muhalefet biziz, diğerleri gerçek muhalefet değil” diye ortaya çıkabilir. Burada sorun şu; Rusya; Suriyeli muhalifleri yapabildiği kadar zayıflatmak istiyor. Zaten bu yüzden de IŞİD bölgelerini değil, muhaliflerin hakim olduğu bölgeleri bombalıyor. Suriye’de uluslararası toplum açısından IŞİD ve Esad dışında bir opsiyon bırakmak istemiyorlar. IŞİD Avrupa’da, özellikle de Fransa’da terörist aktiviteler düzenleyen bir örgüt, bu yüzden de herkes daha çok IŞİD’e odaklanmış durumda. Bu durum da Esad’a yarıyor.
İran’a nükleer programından dolayı uygulanan ambargonun kalkmaısyla birlikte; İran uluslararası arenada daha fazla ön plana çıkmaya başladı. İran’ın bölgedeki etkesinin artması; Suriye’deki durumu nasıl etkiler?
PETROL FİYATLARI ORTADOĞU’DA HARİTAYI DEĞİŞTİRECEK
İran’ın uluslararası oyuna geri dönmesi, tabii ki oyunun kurallarını değiştiriyor. İran, ambargonun kalkmasıyla birlikte Batı için artık bir ticaret ortağı haline geldi. O yüzden de bir ticaret ortağıyla olan ilişkiniz ambargo altındaki bir ülkeyle ilişkinizden farklı olur tabii ki. Bu da Esad’ın pozisyonunu güçlendiren bir durum. Çünkü en güçlü müttefiklerinden biri, İran, oyuna geri döndü. Ancak öte yandan Rusya’nın da eli zayıfladı, çünkü İran’ın pazara geri dönmesiyle birlikte petrol fiyatlarının düşmesi; Rus ekonomisini zayıflatıyor. Şu anda petrolün varil fiyatı aşağı yukarı 25 dolar. Bu durum hem Suudi Arabistan’ı hem de Rusya’yı olumsuz etkileyecek.
Petrol fiyatlarının düşmesinin yol açtığı sonuçlar yüzünden Ortadoğu’nun haritası çok yakın gelecekte yeniden şekillenecek. Çünkü Suudi Arabistan ve Rusya gibi ülkelerin siyasi gücü de azalacak. Aynı zamanda Suudi Arabistan’ın kendi iç problemlerinin de artacağına düşünüyorum. Ülkedeki Selefi gruplar Suudi rejime karşı tavır alabilir ve daha da radikalleşip IŞİD’e katılabilirler. Suudi Arabistan’ın bölgede zayıflaması çok önemli bir gelişme olacaktır, çünkü bu ülke bölgede Sünni nüfuzunun merkezi konumunda. Öte yandan (1916’da imzalanan) Sykes-Pikot Anlaşması’yla çizilen sınırlar zaten bozulmuş durumda. IŞİD üyeleri kendilerine taraftar kazandırmak için de Araplara ve Müslümanlara şöyle sesleniyorlar; “Biz Sykes-Pikot’nun üzerine yeni bir şey inşa ediyoruz” diyor.
IŞİD, GÜCÜNÜ KAYBEDECEK
IŞİD’in geleceğini nasıl görüyorsunuz, bölgedeki etkisi azalacak mı?
Petrol fiyatlarının düşmesinden IŞİD de olumsuz etkilenecek. Petrolün varili 120 euro’yken onlar kendi petrollerini 40 euro’ya satabiliyordu. Ancak şu anda petrolün varilini 20-25 euro’ya satın alabiliyorsunuz. Yani artık IŞİD’den petrol satın alma riskini almaya değmez. IŞİD’in sahip olduğu petrol kuyularının çoğu da koalisyon güçlerinin hava saldırılarında bombalandı. Ayrıca IŞİD’in sahip olduğu topraklar da küçüldü, Tel Abyad’ı kaybettiler. Ben IŞİD halifeliğinin çok uzun süre ayakata kalabileceğini sanmıyorum. Ayakta kalmasının tek yolu koalisyon güçleri arasındaki anlaşmazlık ve bölünmelerin derinleşmesiyle olur. Son dönemde savaşçıların maaşlarının da yarıya indirildiği söyleniyor. IŞİD’e katılan ve IŞİD’in sosyal medyadaki paylaşımları gibi işlerle uğraşan Avrupa vatandaşlarının çoğu şimdi cepheye gönderiliyor, bunların çoğu savaş eğitimi olmayan insanlar, dolayısıyla insan gücü de kaybediyorlar.
EN ÇOK TÜRKİYE VE FRANSA ETKİLENDİ
Suriye dışında Suriye’deki savaştan en çok etkilenen ülkeler hangileri oldu?
Türkiye ve Fransa kendilerini bu savaşın rehinesi olarak buldular. Bölgede, özellikle de Suriye’de uygulanan dış politikaların sonuçları, hem Türkiye’de hem de Fransa’da geri tepti ve bu sonuçların ülke içinde yansımaları oldu. Her iki ülke de IŞİD’in bombalı saldırılarına maruz kaldı. Fransa, Avrupa’da askeri olarak Ortadoğu’da en fazla varlık gösteren ülke. Ayrıca Fransa ordusu Mali gibi ülkelerde de cihatçılara karşı askeri müdahalede bulundu. Öte yandan Batı Avrupa’da Arap kökenli Müslüman nüfusun en fazla olduğu ülke Fransa; cihat da daha çok Arapça’yla yayılan bir ideoloji, dolayısıyla IŞİD saldırıları da Fransa’da vuku buldu.
RUSYA, TÜRKİYE’YE BASKI YAPIYOR
Rusya, Türkiye’nin hava sahasını ikinci kez ihlal etti, bu gidişle Rusya ile Türkiye arasındaki siyasi krizin derinleşeceğini düşünüyor musunuz?
Rusya, bu hareketleriyle aslında Suriyeli muhalifleri desteklememesi için Türkiye’ye baskı yapıyor, Rus uçaklarının Türk hava sahasını ihlal etmesiyle verilmek istenen mesaj da budur. Ancak krizin yükselmesinin de bir sınırı var. Buradaki sınır da Rusya’yla Türkiye arasındaki doğalgaz ticaretidir.