Elektrik devriminin ayak sesleri

Yoksa siz hâlâ elektrikli araç kullanmaya başlamadınız mı? Birden şaşırmış olabilirsiniz. Evet, bu soruyu duymak için biraz erken olduğu doğru. Ancak yine de fazla beklemeyeceğiz. Dünyanın hızla elektrikli araçlara (EV) yönelmesinin ardında ekolojiden ekonomiye pek çok etken var. Küresel ısınmanın başlıca sebepleri arasında gösterilen fosil yakıtların terk edilmesi bunlardan biri... 2030’lu yıllarda başta ABD ve İngiltere gibi büyük ekonomiler benzinli araçları tedavülden kaldırıp karbon izi düşük elektrikli araçlara yönelecek. Elektrik devrimi denilen bu büyük dönüşümün ayak sesleriyse şimdiden duyulmaya başladı. Geçen  haftalarda araç kiralama şirketi Hertz tarafından elektrikli araç üreticisi Tesla’ya 100 bin araçlık sipariş verileceği öğrenildi. Sipariş henüz  resmileşmedi ancak haber, EV dünyasında heyecan yaratmaya yetti.

GÖZLER E-BİSİKLETTE

Elektrikli araç denince akla önce otomobiller gelir. Devrim niteliğinde bir dönüşüm söz konusu olduğundaysa yalnızca teknolojinin değil, alışkanlıkların toptan değişmesi beklenir. Öyle de oluyor. Araştırma kuruluşu Deloitte’in verilerine göre bilinçli tüketicilerin yeni gözdesi, elektrikli bisiklet. 2020 itibariyle ABD’de yarım milyona yakın elektrikli bisiklet satılmış. Satılan elektrikli otomobil adediyse 231 bin civarında.

Sokaklarda sıkça görmeye başladığımız e-scooter’lar şimdiden fuzuli araç kullanımını azaltarak karbon salımına dolaylı yoldan etki etmeye başladı. Pandemi koşullarında toplu taşımadan ziyade bireysel ulaşıma yönelen pek çok insan da elektrikli araçları tercih öncelikleri arasına alıyor. Dünya çapında 11 milyon civarında e-bisiklet var. Önümüzdeki 10 yılda bu rakamın 150 milyona ulaşması bekleniyor.

BÜYÜK SORUN KAPIDA

Karbon üretmeyen elektrikli araçlar ekolojik yönden olumlu bir imaja sahip ancak madalyonun bir de öteki yüzü var. Martı markasıyla yaygınlaşan kiralık e-scooter’lar şimdiden İstanbul gibi metropollerin görüntü kirliliğine fark edilir bir katman ekledi.

Elektrikli araç pilleri kimyasallar ve ağır metaller içeriyor.

Elektrikli araçların yaygınlaşması ve standart haline gelmesiyle birlikte çok daha büyük bir sorun kapıda bekliyor: Piller. İçeriğindeki kimyasallar, ağır metaller ve yanıcı olma özelliğiyle çevre için büyük tehdit oluşturan piller, elektrik devriminin karanlık tarafı... Geri dönüşüm yöntemleriyse henüz makul standartlara ulaşmaktan uzak. Elektrikli bir aracın motorunu çalıştıran piller, klasik otomobil akülerinden çok daha büyük. Üstelik lityum- iyon içeriği katbekat yanıcı ve geri dönüşümü zorlaştıran nitelikte. Pil üreticileri için yeni malzeme kullanmak çoğunlukla geri dönüşümlü materyallerden daha ucuza geliyor. 300-500 kilo ağırlığındaki işi bitmiş otomobil pillerini nakletmek külfete dönüşüyor. Bir aradayken yangın çıkarma riski taşımaları depolamayı da zorlaştırıyor. Ayrıca pillerin üretim aşamasında çevreye zararlı madencilik faaliyetleri, sömürü düzeyinde işçi çalıştırma gibi konular da ortaya çıkıyor. Akademisyenler elektrik devriminin küresel eşitsizliğe çanak tutabileceği konusunda uyarıyor. Gelişmiş ülkelerin havası temizlenirken azgelişmiş ülkelerin toprağının ve suyunun zehirlenebileceği anlatılıyor.

Neyse ki yolun başındayız... Bir teknoloji devriminin ‘felaket evrimi’ne dönüşmemesi için hükümetlere olduğu kadar bireysel ve toplumsal farkındalığa da pay düşüyor.

Bir mini reaktörle 8.200 eve elektrik verilebilecek.

FÜZYON REAKTÖRÜ İÇİN İLK ADIMLAR...

Ütopik enerji kaynakları arasında en heyecan vericisi füzyon reaktörü. ABD menşeli girişim Helion, 2024’te ilk kez net elektrik üretebileceğini duyurdu. Net elektrik, füzyon reaktörünün bir yan ürünü. Helion, ilk etapta küçük reaktörler üretmeyi planlıyor. Saatte 50 megavat kapasiteli bu mini reaktörlerin her biri 8.200 eve elektrik verebilecek. Füzyon işlemi gerçekleşirse asıl hedef helium-3 yakıtını üretebilmek. Sadece 15-20 ton helium-3 yakıtıyla tüm ABD’nin 1 yıllık elektrik ihtiyacı karşılanabiliyor.

KISA KISA
ELON MUSK, TESLA HİSSELERİNİ SATTI

Tesla’nın CEO’su Elon Musk, ABD’de Demokratların önerdiği ‘milyarderler vergisi’ yükünü azaltmak için şirket hisselerinin yüzde 10’unu satma kararı verdi. Musk, bunun için Twitter’da anket düzenledi. Takipçilerin dediğini yapma sözü veren Musk, yüzde 58 oranında ‘evet’ yanıtı gelince satışı gerçekleştirdi.