Boeing bilançoları delik deşik etti

DÜNYADA Boeing 737 MAX 8 ve 9 uçaklarını kullanan bütün havayolu şirketlerinin bilançoları delik deşik oldu. Ciddi zararlarla karşılaşan havayolları kullanamadıkları uçaklara göre yaptıkları bütün planlarda bozuldu. Kimi havayolu şirketi taşıdığı yolcu sayısını arttırdı. Kimi ise ciddi sefer azalttı. Türk Hava Yolları da iç hatlardan yüzde 40, dış hatlarda yüzde 60 gibi sefer azaltması yoluna gitti. Yurtdışından taşıdığı transit yolcu sayısını arttıran, iç ve dış hat uçuşlarındaki hedefinden çok az bir azaltmaya giden THY, gerçekten talihsiz bir yıl yaşadı. Yeni havalimanına taşınmanın getirdiği yüksek maliyete, 737 MAX operasyonlarının yapılamamasından kaynaklanan zarar da eklenince THY zorlandı. Bunu aşmak için ciddi bir gider kontrolü yaparak harcamalarını kısan şirket bu arada İlker Aycı’nın deyimi ile “B planı”nı uygulamaya geçti. Dünyanın değişik havayolu şirketlerinden uçak kiralayan THY, bu arada işsiz kalan çok sayıda yabancı pilot için de önemli bir imkan oldu. Başta Thomas Cook olmak üzere bütün şirketlerin uçaklarını kiralama çalışmalarını
alan THY, Boeing ile pazarlıkları sıklaştırdı.

İLKER AYCI YÜRÜTÜYOR

737 MAX uçaklarından kaynaklanan zararın Boeing tarafından giderilmesi için başlatılan ve birkaç tur yapılan görüşmeleri bizzat İlker Aycı yönetiyor. Boeing ile uzun yıllara dayalı bir ticari ilişkileri olduğunu söyleyen İlker Aycı, görüşmeleri ve geldikleri noktayı şöyle özetliyor: “Her iki tarafta bugünü kadar olan ilişkilerimizi göz önünde tutarak nezaketi elden bırakmadan pazarlıkları yapıyoruz. Ne kadar nakit ödenecek, ödemesiz yedek parça sağlanmasından eğitim imkanlarına kadar birçok şeyi konuşuyoruz. Ciddi bir zarar gördük. Yolcumuzu taşıyamadık. Ortaya çıkan güven sorunu da maliyeti en yüksek rakam olarak karşımıza çıkıyor. Yani yolcularımızı bu uçaklara yeniden nasıl kazandıracağız bu önemli bir süreç. Yolcularımızın bize güvenerek uçması bizim zenginliğimiz.

Şu ana kadar pazarlıklarda geldiğimiz nokta tatminkar değil. Ama kopmadık, görüşmeleri sürdürüyoruz. Bir rakam veremem, yine de zamanı geldiğinde açıklayacağız. Zararın giderilmesinin çok alternatifli planları üzerinde duruyoruz. Ancak en gerçekçi olan nakittir. Boeing’in CEO’nun önemli bir yetkisi de alındı. Bütün bu talihsizliklere rağmen bugün yüzde 94 ile operasyonlarımızı sürdürüyoruz. Yeni havalimanı işleticileri de giderek tecrübe kazanıyorlar. Üçüncü pist açıldığında operasyonlarımız hızlanacak, müşteri memnuniyeti artacak. Umarım pistin bitişi 2020 Nisan’ı ya da mayıs ayını geçmez. Böylece yüksek sezonda bir sıkıntı yaşamayız. Yeni havalimanı açılırken nisan ayında yani yüksek sezondan hemen önce taşındık. Sadece taşınma yani o gece 20 milyon TL’ye mal oldu. Neyse ki başarılı bitti.”

KAZA RAPORLARI 2 GÜN İÇİNDE AİLELERE AÇIKLANACAK

- Endonezya’da Lion Hava Yolları’na ait “JT 610” sefer sayılı Boeing 737 Max 8 tipi uçak, 29 Ekim 2018’de, Cakarta’dan Sumatra Adası’ndaki Pangkal Pinang şehrine gitmek üzere havalanmıştı. Kısa süre sonra uçak denize çakıldı. 189 kişinin yaşamını kaybettiği kaza, bu uçakların yaptığı ilk kaza oldu. Endonezya Hükümeti bugünlerde çıkacak kaza raporunu iki gün içinde ailelere açıklayacak. Kamuoyu ile ne zaman paylaşacakları bilinmiyor.

- Etiyopya Hava Yolları’na ait Boeing 737 Max 8 tipi yolcu uçağı da, 10 Mart 2019’da Addis Ababa’dan Kenya’nın başkenti Nairobi’ye gitmek için havalandıktan kısa süre sonra düşmüştü. Uçaktaki 157 kişi hayatını kaybetmişti. Etiyopya’daki kazanın ardından Türkiye, Çin, Etiyopya, İngiltere, Almanya, Fransa, Hollanda, Avusturya’nın da aralarında bulunduğu birçok ülke “Boeing 737 Max” tipi uçakların operasyonlarını geçici olarak durdurmuş ve hava sahalarını bu uçuşlara kapatmıştı. Bu arada önemli bir skandal ortaya çıktı. Boeing test pilotları arasında 2016 yılına ait SMS yazışmalarında, Endonezya ve Etiyopya’daki kazalarda 346 kişinin ölümüne neden olan 737 Max uçaklarının kontrolünü zorlaştıran otomatik sistemdeki ana problemin bilindiği ortaya çıktı. Federal Havacılık Bürosu’na (FAA) yeni sunulan belgelerde, Boeing MAX 737 uçaklarına ait problemin 2016’da test pilotları tarafından dile getirildiği öne sürüldü. Boeing eski şef teknik pilotu Mark Forkner’in ilk kazadan aylar önce yaptığı simülasyon uçuşu sonrası meslektaşına yazdığı mesajda, “Manevra Karakteristiği Takviye Sistemi” (MCAS) olarak bilinen uçuş kontrol sisteminden şikayetçi olduğu kaydedildi.

Her iki kazada da 737 Max tipi uçaklarda, hücum acısı sensörleri arasındaki veri uyuşmazlığının “Manevra Karakteristiği Takviye Sistemi” (MCAS) adı verilen kontrol sisteminin otomatik pilotu devreye sokmasının etkili olduğu belirtilmişti. Yetkililer, iki kazaya da, dış sensörlerden yanlış veri alarak uçağın burnunu sürekli aşağıya iten ve pilotların kontrolü kaybetmesine neden olan MCAS sisteminin sebep olduğunu açıklamıştı.

KOMİK TAZMİNAT

Mart ayında uçuşların durdurulması üzerine Boeing, 737 MAX tipi uçakların hücum açısı sensörlerinin MCAS yazılımına yanlış veri sağlaması durumunda, ek güvenlik katmanları sağlayacak bir güncelleme yapacağını duyurmuştu. Boeing ayrıca temmuzda yaptığı açıklamada, Endonezya ve Etiyopya’da yaşanan 737 MAX 8 kazaları kurbanlarının ailelerine ve yakınlarına 100 milyon dolarlık yardım yapılacağını açıklamıştı.

KESİN DENEME SONUÇLARI GELMEDEN UÇMAYACAĞIZ

THY Yönetim ve İcra Kurulu Başkanı İlker Aycı, 737 MAX’lerin uçmamasından doğan zarara rağmen kesin test sonuçları çıkmadan uçmayacaklarını açıkladı. Başta Amerikan Sivil Havacılık Otoritesi, Avrupa Sivil Havacılık Otoritesi olmak üzere garantiler gelmeden uçulmayacağını söyleyen Aycı, “Elbette kendi Sivil Havacılık Genel Müdürlüğümüzün ve bizim pilotlarımızın onayını bekleyeceğiz. Uçakların uçabilirliği ile ilgili garantiler gelse bile kendi testlerimizi yapmadan yolcu kabulü yapmayacağız. Mutlaka yolcumuzun hayatının milyonda bir bile tehlikede olmadığının garantisini bekleyeceğiz. Zararımız büyürse büyüsün ama yolcumuzun hayatı bizim için her şeyden üstündür” dedi.

HER GÜN ZARAR

TÜRK Hava Yolları’nın Boeing 737 Max 8 ve 9 serisinden toplam 49 uçaklık siparişi var. Bunlardan 12 adedi Türkiye’ye geldi ve bir süre uçtular. İmalatı tamamlanmış 12 uçak da Amerika’da Seattle’da fabrikanın apronunda duruyor. Yani 24 uçak boş duruyor. Ödemeleri devam eden, bu uçaklar için ayrıca her gün bakım yapılıyor. İstanbul’daki 12 uçağı aynı anda koyacak bir hangar da yok. Özellikle kış yaklaşırken her gün yapılan bakım masrafları giderek ağırlaşacak. Ama bakım yapılmadığında uçakların uçmasına karar verilince bu sefer daha ağır bir maliyet çıkacak. Boeing Fabrikası apronun da bekleyen uçakların bakımını ise fabrika yapıyor. Bunların maliyetlerinin THY’ye yansıtılmayacağı sanılıyor.