Deniz çayırları candır

2007 yılından bu yana Marmara Denizi’nde yoğun şekilde gözlenen müsilaj 2021 yılında birden su üstüne çıkıvermişti. Denizin üstünü tamamen kaplayan beyaz örtü neredeyse tek gündem haline gelmişti. Ana haber bültenleri, gazeteler, dergiler onlarca müsilaj haberi yaptı, uzmanlardan görüş aldı, aktardı. Aradan 3 yıl geçti, unuttuk gitti. İklim değişikliği, arıtma problemleri, uygunsuz sanayi faaliyetleri sürüp gidiyor, denizlerimiz her geçen gün biraz daha ölüyor. Giden gitti ama denizde var olan yaşamı sürdürmek altın değerinde. İşte bu yüzden, bugün çok kıymetli bir projeyi duyurmak istedim.

Gelin, önce Türk Deniz Araştırmaları Vakfı (TÜDAV) Başkanı Prof. Dr. Bayram Öztürk’ten aldığım bilgileri paylaşayım: 

-Denizlerin akciğerleri olan deniz çayırları denizlerin ekolojik dengesi için büyük önem taşıyor. Karadaki bütün bitkilerin atası olarak bilinen deniz çayırları, karada yaşayan çiçekli bitkilerin denizde yaşayan hali olarak görülüyor.

-Kök, gövde ve yapraktan oluşup deniz tabanında uzanan köklerinden besleniyorlar. Çiçekli bitki oldukları için denizin içinde ilkbaharda çiçek açıp, meyve veriyor ve yaprak döküyorlar. Kıyıya vuran ömrünü tamamlayan yaprakların ise doğaya ayrı bir faydası var.

-Sahilde yaşayan böcek türleri de dahil pek çok canlıya yuva oluyorlar. Akdeniz’de karaya vurmuş deniz çayırlarından oluşan sahillere ‘ekolojik plaj’ deniyor.

-Deniz çayırlarının olduğu denizlerde, tüm canlılar için temiz ve sağlıklı bir yaşamın olduğu anlamına geliyor. Deniz çayırlarının dünya genelinde 60 türü bulunuyor.

-Türkiye’de ise Posidonia oceanica, Cymodocea nodosa, Zostera marina, Zostera noltei olmak üzere 4 tür deniz çayırı yaşıyor.

-Bunların arasında Posidonia oceanica Akdeniz’e endemik, Ege Denizi ve nadiren de Marmara Denizi’nde yaşıyor.

-1 metre-kare alanı kaplayan P. oceanica deniz çayırları günde 14-16 litre oksijen üretiyor; 1 hektarı ise yılda 1024 ton karbon tutuyor.

-Türkiye kıyılarında 2019 yılına kadar yapılan araştırmalar sonucunda 14 bin 486 hektarlık bir alanın deniz çayırlarıyla kaplı olduğu ortaya çıkarıldı.

-Bu miktarın daha fazla olduğu kabul ediliyor ama ayrıntılı bir çalışma şart.

-Her bir m2’lik deniz çayırının en az 200 Euro ekonomik karşılığı var.

Bayram Öztürk Hoca’nın verdiği bilgiler şaşırtıcı değil mi? Şimdi sıkı durun... Deniz çayırları tropikal ormanlardan daha fazla organik madde üretiyor. Yani dünyamızda birincil üretici olarak konumlanmış haldeler.

ÇAYIRLARI YOK EDİYORUZ

Peki biz, karada ormanların canına okurken deniz de hiç boş durur muyuz? Bakın neler yapıyoruz. Yine Bayram Hoca özetlesin:

-Deniz çayırları kıyı rekreasyonları, liman inşaatları ve kirlilik nedeniyle günümüzde tehdit altında bulunuyor.

-Kentsel ve endüstriyel atıklar, balıkçılık aktiviteleri, tekne çapaları deniz çayırlarının köklerine zarar veriyor ya da kökleri sökülüyor.

-Deniz çayırlarının zarar görmesi denizlerin oksijeninin azalmasına ve dolayısıyla ekosistemin bozulmasına, deniz canlılarının yaşam alanlarının ve dolayısıyla yaşam şanslarının azalmasına neden oluyor.

-İşte bu yüzden TÜDAV ve İş Bankası’nın devam eden  ‘Denizlerin Geleceği: Deniz Çayırları’ Projesi kritik önemde. Marmara Denizi’nin sağlığı için kritik öneme sahip son P. oceanica deniz çayırlarının haritalanması, üzerindeki atıklardan temizlenmesi ve korunması amaçlanıyor. Hedef bölge benim de yaz aylarını geçirdiğim Erdek. 

DENİZ ÇAYIRLARI İÇİN NELER YAPILDI, YAPILACAK

-2023 yılı temmuz, ağustos ve eylül aylarında Erdek’te, Narlı Köyü ve Paşalimanı Adası’nda arazi çalışmaları sırasında tüplü ve tüpsüz dalışların yanı sıra manta çekme yöntemi, uzaktan görüntüleme ve uydu teknolojisi teknikleri kullanılarak ölçümler yapıldı.

-Eski çalışmalarda belirtildiği gibi bu çalışmalarda da P. oceanica çayır yatağının tek parça değil, parçalı olduğu tespit edildi.

-Bu alanda 278 adet P. oceanica çayır yatağı olduğu belirlendi. Çalışma boyunca Marmara Denizi’nde bu alan haricinde iki yeni deniz çayırları alanı bulundu. 2 bin 264 hektar olarak ölçülen 2 yeni deniz çayırları alanı ile bu alandaki deniz çayırı yatağı sayısı 280 oldu.

-Yeni izleme kapsamında literatürde olan deniz çayırları alanları güncel verilerle haritalandı.

-Balıkçılar ve bölge halkı ile bilinçlendirme toplantıları yapıldı.

-Marmara Adası, Avşa Adası, Erdek merkez ve köy okulları olmak üzere toplam 20 okulda bin 660 ilk ve ortaokul öğrencisine denizler ve deniz çayırlarıyla ilgili eğitimler verildi.

- Deniz çayırlarıyla birlikte yaşayan türlerin belirlenmesi, yabancı türlerin (Rapana venosa gibi) ise eradikasyon çalışmaları yürütülecek.

-Hayalet ağlar toplanacak. Dip ve kıyı temizlikleri yapılacak.

-Halkı bilinçlendirme ve eğitim faaliyetleri sürecek.