Soyu tükenmekte olan gazeteci türü

Bugün de kağıt gazetecilerin birçoğu, örneğin "video da çekmek" veya "tweet de atmak" gibi birkaç basit "ekstra" numara ile dijital dönüşüme uyum sağlayabileceklerini düşünüyorlar.

Kuşkusuz gazetecilik de, sürücülük gibi, mecradan bağımsız olarak hep geçerli kalacak temel ilke ve yeteneklere dayanıyor. Bu temeller, hangi çağda yaşarsa yaşasın gazetecilerin asgari müştereği...

Ancak aynı zamanda eski tip gazeteciler, bugün tıpkı faytoncuların otomobil devrimi karşısındaki bulundukları o kritik konumdalar.

Google'dan birkaç basit dijital teknik öğrenip; kullanıcılar, tasarım, dağıtım ve gelir gibi meseleleri "teknik tarafa" bırakarak evrimleşebileceklerini sanıyorlar.

Gerçekten böyle mi? Bu gazeteci türünün soyunun tükenmesini ne engelleyebilir?

Bu noktada 2015'te yaptığım bir benzetmeyi tekrar hatırlatmak istedim. 

Yaklaşık 542 milyon yıl önce Dünya aniden değişmişti. O çağa dek yeryüzündeki hayat, yaklaşık 3 milyar yıldır suda yaşayan tek hücreli basit canlılardan ibaret kalmıştı.

Ancak sonraki 20 milyon yıl içinde, bugün "Kambriyen Patlaması" denilen bir olay sonucu her şey hızla değişti. "İlkel" yaşam türleri yerlerini bugünkü hayvanların ataları olan daha karmaşık yaşam türlerine bıraktı.

Bilimsel teorilerden birine göre Kambriyen patlamasına neden olan şey, ışıktı. Okyanus suyunun kimyasal değişimler sonucu ışığı geçirgen bir hale gelmesiyle göz evrimleşmiş, ekstra bir duyuya sahip yeni organizmaların hayatta kalma şansı artmış, aynı zamanda hayvanlar bunlara göre yeni koruma yolları da keşfetmeye başlamıştı.

Bugün de dijital dönüşüm, her tür organizasyonu ışığa maruz bırakıyor. Tüm organizasyonlar gibi gazeteler de, ya aniden oluşan bu şeffaflığa uyum sağlayacak ya da yok olacaklar.

Kambriyen Patlaması sırasında göze sahip organizmalar nasıl ki ışık devrimine uyum sağlayabilmişse, bugün de Büyük Veri'den pratik faydalar elde edebilen organizasyonlar dijital evrimi başarabilir çünkü ötekilerin aksine onlar "görebiliyor."

Tüketici ürünleri ve perakende sektöründe "müşteri yorumları" gibi gerçek zamanlı dijital özelliklerle nasıl ki güç üreticiden kullanıcıya doğru kaymışsa, gazetecilik sektöründe de eskinin "eşik bekçiliği" bu veriler ışığında "okura refakatçiliğe" dönüşüyor.

2 milyardan fazla insanın sürekli bilgi ürettiği bu karmaşık dijital çevrede gazeteciler, 19. yüzyılda otomobil kullananlara olduğu gibi, mesleklerini neredeyse silbaştan öğrenmek zorundalar.

Ve gazeteler, eskinin şartlarında oluşan "organlarından" işlevsiz kalanları atıp, yeni şartlarda ona avantaj sağlayacak yeni organlar ve süreçler evrimleştirmeye itiliyor. "Kağıt gazetenin kategori mantığının dijitalde karşılığı var mı" gibi içeriksel, "Yazı işleri yeni medyada nasıl yeniden tasarlanmalı" gibi organizasyonel sorular soruluyor.

Bu süreçte okur/kullanıcı ile ilişki, ürün tasarımı, dağıtım kanalları ve gelir gibi farklı alanlarda derinlemesine bir donanıma sahip olmak da, artık bu kadar çok "rakiple" karşı karşıya olan gazeteci ve gazetesi için yeni bir meydana okuma haline geliyor.

Eskinin aksine artık gazetecinin işi haberin yayınlanmasıyla bitmiyor. Hikayeleri haberleştirme, teyit ve açıklama gibi süreçlerde ona yardımcı olacak ürünleri geliştirmesi ve kullanması, veriyi analiz edebilmesi, okurun nabzını gerçek zamanlı olarak tutabilmesi, onlarla ve diğer gazetecilerle sürekli etkileşim halinde olması gerekiyor.

Tabii gazetecilerin istihdamı açısından bir de otomasyon sorunu var, yani her sektörde olduğu gibi medyada da giderek daha çok işi robotların yaptığı gerçeği...

Bu köşenin düzenli bir takipçisi olan Selma Hanım'ın birkaç hafta önce bir yazıma gönderdiği yorumda sorduğu gibi, "Peki medyada hangi işleri robotlar yapabilir? "

Daha önce de yazmıştım, aslında tüm sektörler için formül basit: "Makine öğrenme" yöntemiyle performansın artırılabildiği her iş robotlara kalacak.

Oxford ve Yale'den makine öğrenme (yapay zeka) uzmanı bilim insanlarının tahminine göre, altta dört ana türüne ayrılan işler önümüzdeki 40 yıl içinde tamamen insandan robotlara geçecek: 

1) Rutin fiziksel işler, mesela TIR şoförlüğü...
2) Rutin bilişsel işler, mesela muhasebecilik...
3) Rutin olmayan fiziksel işler, mesela fast food aşçılığı...
4) Rutin olmayan bilişsel işler, mesela öğretmenlik, doktorluk, CEO'luk...

Kısacası, medya sektöründeki görevler arasında rutin olmayan bilişsel işler grubuna girenler, robotlara karşı en çok direnenler olacak bilim insanlarına göre...

Ama aynı tahmine göre 2060'lara geldiğimizde robotlar muhtemelen bütün işleri insanlardan daha iyi yapıyor olacaklar.

Yani daha fazla geç olmadan yeni bir toplumsal sözleşme doğmalı, 'iş sonrası toplum'un nasıl çalışacağının sınırlarını çizmeliyiz.

O yeni toplumsal sözleşme için en muhtemel senaryoyu da bir sonraki yazıda tartışırız.

Yeni Medya'dan kısa kısa

* Hollywood'u vuran Weinstein skandalının ABD medyasına sıçradığını ve bir dizi erkek gazetecinin art arda görevden alındığını yazmıştım. Son olarak ABD devlet radyosu NPR'da da bir görevden alma yaşandı.

* The Guardian'ın abonelerden elde ettiği gelir, reklam gelirlerini geride bıraktı. Gazete ücretli üye sayısını şubattan bu yana 200 binden 500 bine, tek seferlik bağışçı miktarını da 100 binden 300 bine çıkardığını açıkladı. 

* New York Times, kağıt baskısının reklam gelirleri üçüncü çeyrekte geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 20 düşse bile toplam gelirlerini yüzde 6 artırmayı başardı. Bu artışın arkasında, ikinci çeyrekte 154 bin yeni dijital abone kazanmasının payı büyük. 

* Kağıt kökenli yayıncılar, dijital abonelik modeline geçişte, dijital kökenli yayıncılara kıyasla daha başarılılar. 

* Dünyada giderek artan sayıda gazete farklı türlerde dijital abonelik modellerine yönelirken son döneme kadar televizyonlar bu trendden uzak kalmıştı. CNN ise belirli dijital haber dikeylerini gelecek yıldan itibaren abonelikle çalışır hale getirerek önemli bir ilke imza atacak. Fiyat henüz belli değil. 

* Conde Nast, Teen Vogue dergisinin kağıt baskısına son verdi. 

* Facebook'un kârı yüzde 79 arttı ama bu platformdaki sahte hesap sayısı da ABD nüfusuna yaklaştı.

* Bu arada Facebook iki yeni özellik üzerinde çalışıyor: 1) Arkadaşlarına "kırmızı zarf" ile para gönderebilme imkanı veren bir araç, 2) Son dakika haberlerini etiketleme imkanı. Böylece yayıncıların istedikleri içeriklerde daha kısa bir süre için daha fazla insana erişmesi sağlanabilir.

* Facebook'ta iki yıldır çok popüler olan Tasty benzeri yemek yapma videolarının izlenme sayıları, son algoritma değişiklikleri ertesinde ciddi oranda düştü. 

* Microsoft'tan bir ekibin yaptığı araştırma, ABD'de başkanlık seçimlerinde Donald Trump'a oy veren seçmenlerin, Hillary Clinton seçmenlerine kıyasla belirgin bir biçimde Facebook'ta daha fazla yalan haber tıkladığını gösteriyor. 

* İNDİRİN OKUYUN: Avrupa Konseyi'nin "Bilgi Düzensizliği" başlıklı raporu hem dijitalleşmenin demokrasi ve iletişim için yarattığı tehditleri sıralıyor, hem de çözüm önerileri sunuyor. (İndirmek için tıklayın)