Mars: Kızıl Gezegen'in yüzeyindeki çamur 'lav gibi hareket ediyor'

Bu buluş, Mars yüzeyindeki şekillerin daha önceden tahmin edildiği gibi magmatik yanardağlar tarafından değil, çamurla oluştuğunu gösteriyor olabilir.

Uluslararası bilim insanlarından oluşan ekip, Kızıl Gezegen'de Dünya'daki gibi erimiş kaya değil de çamur püskürten yanardağların nasıl göründüğüyle ilgili araştırmalar yapıyordu.

Mars koşullarının yaratıldığı kapalı bir ortamda yapılan deneyde, gezegende akışkan çamurun simülasyonunun kaynayan bir diş macunu gibi hareket ettiği, hatta belli şartlar altında bu akışkan çamurun zıplamaya başladığı görüldü.

Çalışmalara göre Mars yüzeyinde bulunan bu yapışkan madde, Hawaii'nin Kilauea Yanardağ'ında bulunan "pahoehoe" adı verilen lav türüne benziyor. 

'Çamur mu, lav mı olduğundan emin olamıyorduk'

Çek Bilim Akademisi'nden Dr Petr Broz, araştırma sonuçlarının Kızıl Gezegen üzerine yapılan bazı araştırmaları daha karmaşık hale getirebileceğini belirtti.

Petr Broz, "Uzaydan bakıyorsunuz ve gördüğünüz şeyin çamur mu yoksa lav akıntısı mı olduğundan emin olamıyorsunuz. Gezegende o maddeyi inceleyecek bir bir jeolog olmadan bunu anlamak zor" dedi.

Broz uzun zamandır Mars'taki çamur volkanlarına şüpheyle yaklaşıyordu.

Dünyada lav akıntılarının donarak konik şekiller oluşturduğu biliniyor. Ancak Dr Broz, Mars'taki benzer şekillerin farklı formlar olabileceğini kanıtlamak üzere yıllardır çalışıyordu.

Petr Broz, bunun için, Mars'taki çamur benzeri maddenin gezegendeki aşırı soğuk ve alçak basınçlı hava koşullarında nasıl davrandığını araştırmak üzere kolları sıvadı.

Broz'u, İngiltere'deki Açık Üniversite'den Dr Manish Patel ve ekibiyle bir araya getirdi. Dr Patel ve ekibinin, Mars koşullarını oluşturabildikleri özel bir hazneleri var. Bu haznede uzaya gönderilecek ekipmanlar test ediliyor.

Araştırmacılar bu ortamda kumdan bir rampa oluşturarak, Mars'taki akışkan çamurun bir benzerini buraya döktüler.

"Dünya koşulları" altında, bu çamurun doğrusal bir akışkanlıkla hareket etmesi bekleniyordu. Ancak Mars koşullarında çamurun lif lif ve çentikli loplar halinde hareket ettiği görüldü.

Alçak basınç suyu buharlaştırıp donduruyor

Bu, Dünya'dakinden yaklaşık 150 kat düşük olan alçak basıncın suyu çok çabuk buharlaştırması, kaynatması ve sonunda dondurması nedeniyle meydana geliyor.

Petr Broz bu durumu "Akışkan sıvının yüzeyi kuruyor, ancak içi sıvı kalıyor. Yani dış yüzey bir süre akışkanlığını kaybediyor, ancak sonra içeriden gelen momentum (hareket gücü) derideki zayıf noktaları delerek yüzeye çıkıyor ve madde bir süre daha akışkan oluyor" diye açıklıyor.

Ekip araştırmanın ilk sonuçlarını Nature Geoscience dergisinde yayımladı.

Ancak ilk raporda, Mars'taki sıcak dönemlerin taklit edildiği araştırmanın sonuçlarına yer verilmedi. Kızıl Gezegen'in bazı bölgelerinde sıcaklığın 20 dereceye çıktığı kısa dönemler oluyor.

Bu senaryoda ise çamurun kuvvetli şekilde kaynadığı ve zemin üzerinde adeta zıpladığı görüldü.

Petr Broz çalışmanın, bilim insanlarına gezegenler hakkında çalışırken, fiziksel süreçlerin bazen beklenmedik sonuçlar doğurabileceğini de hatırlattığını söyledi.