Dünyanın ilk tarım anıtı bu topraklarda
Burası Türkiye’nin tarım deposu... Ancak aynı zamanda saklı bir tarih hazinesi... Merkezden iki saat mesafede İvriz’de dünyanın ilk tarım anıtı var. Uzakta, bir köşede, çağlayan bir pınarın başında ziyaretçilerini bekliyor. Tüm ihtişamıyla...
Konya’nın bozkırlarında ilerliyoruz. Hedefimiz dünyadaki ‘ilk tarım anıtı’nı görmek. Neyle karşılaşacağımı bilmiyorum. Neşet Ertaş’ın türkülerini aklımdan geçirirken, bozkır yerini bir süre sonra yerini Akgöl Sazlığı’na bıraktı. Uzaklarda flamingolar havalandı. Balıkçıllar su kenarında... Daha sonra yemyeşil bir yerlerden geçerken dayanamayıp durduk. Çiçek açan meyve ağaçlarının bol bol fotoğraflarını çektik.
İki saatlik bir yolculuğun ardından Halkapınar ilçesine bağlı İvriz’e vardık. Burası Toroslar’daki Bolkar Dağları’nın zirvesi en yüksek Aydos’un etekleri... Dünyadaki ilk yerleşimin olduğu bilinen Çatalhöyük’e kuşuçuşu yarım saat mesafede...
İvriz Çayı’nı takip ettik. Suyun bir noktasında anıt karşımıza çıktı; ‘İvriz Kaya Kabartması’... Bir kaya kütlesine dört metreye iki metre ebatlarında kazınmış iki figür var. Şaşırıp kaldım. Tam 3 bin yıldır orada. Müthiş... Tuvana krallarından Warpalavas tarafından yaptırılmış. Kendisi ve karşısında Tanrı Tarhundas...
Bölgeyi gönüllü rehberlik yapan aslında bir gazeteci olan Deniz Kurt anlatıyor, ben de not alıyorum...
Hiltilerle kırdılar!
Kaya anıtında, Kral Warpalavas, bolluk ve bereket tanrısı Tarhundas’a şükranlığını sunuyor. Üzerinde bir takım yazılar var. Luvice. Tam olarak ne yazdığı bilinemiyor ancak tahminlere göre, Warpalavas diktiği asmalar için Tarhundas’ın bolluk ve bereket vermesini istiyor...
Kabartmada o dönemin diğer toplumarın da etkisi görülüyor. Firglerin Asurluların... Kralın sakalı Asurlularınkine benziyor, uzun kıvırcık... Tanrı ise büyük, güçlü ve kaslı. Ancak dünyevi unsurlarla pek işi yok. Sade tasvir edilmiş. Çiftçi bir tanrı. Ayağında çarık var. Antep’te üretilen çarıklardan... Çanakkale Ssavaşı’ndaki Mehmetçik şapkasına benzeyen bir şapkası var. Kral ise aksine çok süslü. Altınları, incileri var...
Bu dünyadaki ilk tarım anıtı yaklaşık 3 bin yıldır burada duruyor. Hiç bir şey olmamış ancak tabi ufak tefek zararlar da görmüş. Bunlardan biri korumasız heykeli nişan tahtasına çeviren vandallar. Heykelde kurşun delikleri var. Bir de yağmur suyundan zarar görüyor. Korunması için girişimler var ancak henüz somut adım atılmamış.
Neyse ki devasa boyutlarda ve daha büyük zararlar verilememiş. Tam kaderi karşısındaki daha küçük heykel gibi olmamış. Burası aynı zamanda adakların adandığı bir yer. Bunu temsil etmek için de bir boğa heykeli yapılmış. Ancak heykeli hiltiyle çalmaya çalışanlardan korumak için Ereğli’deki müzeye kaldırılmış. Umarım bir gün dev tarım anıtının başına da böyle bir şey gelmez...
Eğer şu sıralar dünyanın ilk tarım anıtını görmek isterseniz, İvriz Çayı’nın da gür zamanlarına denk gelebilirsiniz. Soğuk suyana ayaklarınızı sokun. Ya da hemen yakınlarındaki restoranlarda bir yandan akan suyun sesenini dinleyip kiremitte alabalığınızı yiyin...
Asıl büyük tehlikede tarım deposu ve tarihi değerleriyle anılan bu bölgede Türkiye’nin en büyük kömür madeni ve kömürle çalışacak termik santrali yapmak isteniyor. TEMA Vakfı, bu tehlikeye karşı bölgedeki sivil toplum kuruluşlarıyla ‘Kömür Üzer’ adıyla bir proje başlattı. Ülkenin en büyük tarım arazilerinin bulunduğu, dünyanın ilk tarım anıtının kurulduğu bu bölgede umarım bu palanlardan kısa sürede vaz geçilir...
