Tokat: Tokat'ın kritik yılı
Güncelleme Tarihi:
1998'de 4325 sayılı Teşvik Kanunu fırsatını kaçıran Tokat nihayet bu yıl kapsamdaki 36 il arasına girdi. Sanayiciden valiye, esnaftan akademisyene herkes umutlu: Organize Sanayi Bölgesi'nde bu yıl yeniden bacalar tütecek, tarım gelişecek, şehir ekonomisi büyüyecek ve işsizlik azalacak. Ama...
Masanın etrafındaki 12 kişi hararetle tartışıyor. Birkaç ilginç proje birbiri ardına geliyor gündeme. Tokat Organize Sanayi Bölgesi (TOSB) Müteşebbis Heyeti birazdan yılın son değerlendirme toplantısına başlayacak.
Üyeler gündeme geçmeden sohbet ediyorlar.
Masa başındakiler Vali Ayhan Nasuhbeyoğlu, Belediye Başkanı Nizamettin Aydın, Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Orhan Sarıtaşlı, TOSB Müdürü Sabri Ekmekçioğlu başkanlığındaki dört kurumun kilit adamları. Yani, Tokat'ın geleceğini şekillendirmesi, şehrin tarıma dayalı sanayileşme hamlesinde yaratıcı çözümler geliştirmesi beklenen çekirdek kadro.
İlde en çok işçi çalıştıran özel sektör işletmesi, SE-NA Tekstil'in sahibi Ataullah Arvas hararetle anlatıyor: “Brezilya'ya gittiğimde Sao Paulo'da dev pamuk kozaları görmüştüm. İklimi Tokat'a benziyor. Tohum alıp geri döndüm. Ziraat Fakültesi'ne sordum. Bizde yetişmez, dediler. Gözüme kestirdiğim bir köyün muhtarına tohum verdim, denemek için bahçesinin küçük bir bölümüne dikti. Sonuca hepimiz şaşırdık. Ben böyle koza görmedim... Bu yıl daha geniş bir alanda deneyeceğiz.”
Sonra Bu Vali Nasuhbeyoğlu'na dönüyor: “Bir Köy Bir Ürün projenize bunu da katabilirsiniz...”
Ticaret Odası heyetinden bir işadamı Tokat çevresindeki yabani fındıkların aşılanmasıyla TAYYİP ERDOĞAN'A MEYDAN OKUYOR Yerel seçime üç ay var, ama heyecanı şimdiden şehri sarmış durumda. AKP aday adaylarının posterleri 20 gündür sokakları süslüyor. AKP İl Merkezi arı kovanı gibi. Belediye binası da. Haftada ikiye indirilen dert dinleme toplantılarında SP'li Başkan Nizamettin Aydın'ın karşısına çıkan 10 kişiden altısı seçim ganimetinin peşinde. Toplantılarda makam odası belediye sınırları dışındaki imarsız evine yol isteyenler, ruhsatsız kooperatiflerine su ve kanalizasyon bağlatmaya çalışanlar, evi için inşaat malzemesi talep edenler, iş arayanlarla doluyor. Başkan Aydın haklı talepleri not alıp, ertesi gün bizzat yerine giderek, sorunlara çözüm getiriyor. Sokakta, pazarda dolaşırken esnaf, halk ona içlerinden biriymişçesine rahat yaklaşıp dertlerini anlatıyor. Anketlere bakılırsa AKP'yle tek başına baş edebilecek kadar güçlü. Necmettin Erbakan da ona güveniyor. Tokatlılara sorduğumuzda “Şehrin suyu, kanalizasyonu önceki başkan döneminde tamamlanmıştı, Aydın'a yer üstündeki işler kalmıştı. Görünür işler yaptı, puan topladı” diyorlar. Behzat Deresi'ni kapatıp şehre ikinci bulvarını kazandıran, yoksul mahallelerde asfalstız yol bırakmayan Aydın bu arada 19'uncu maddeye dayanarak yaptığı kamulaştırmalar nedeniyle de epey düşman kazandı.
Yeni dönemde seçilirse Behzat Bulvarı'nın son bölümünü tamamlamayı, şehri baştan başa geçecek tramvay hattı yapmayı, kent merkezindeki gecekondularda yaşayanları yapılacak sitelere kaydırıp görüntü kirliliğini ortadan kaldırmayı planlıyor.
Hepsi coşkulu, hepsi umutlu. 1998 ve 2001 krizlerinde ağır darbe yiyen, işsizlik oranı Türkiye ortalamasının dört katına çıkan, iller arası gelişmişlik sıralamasında dört yılda dokuz basamak gerileyip 61'inciliğe düşen bir şehrin insanlarından beklenmeyecek kadar pozitif enerji yüklüler.
Oysa TOSB'nin durumu bile hiç parlak değil. 6 trilyon borç birikmiş. 1998'de Tokat'a gelen 16 tekstil firmasından 8'i krizde kepenk kapayıp gitmiş. TOSB ödemelerinden bıkan SE-NA'nın dahi Tokat'ı terk edeceği söyleniyor.
Tüm bunlara karşın atmosfere iyimserlik hakim. TOSB'nin moral bozucu yıllık faaliyet raporu ortaya çıktığında tanık olduğumuz çözüm geliştirebilen, istek ve enerji dolu yaklaşıma bakılırsa, Tokatlılar 2004'te Ferhat gibi dağları delecek; 2005'e farklı bir fotoğrafla girecek.
DOĞALGAZ MÜJDESİ
DHA Tokat Temsilcisi Mehmet Aktürk'le makamında ziyaret ettiğimiz Vali Nasuhbeyoğlu, ihtiyatlı konuşmaya özen göstererek umut verici bir tablo çiziyor 2004 için. Tokat'ın kaynaklarını ve potansiyelini derinlemesine inceleyen envanter raporu tamamlanmış. Vali, 2004 için İl Özel İdaresi'ne verilen 10 trilyonluk bütçenin kilit konulara yönlendirileceğini, geçen yıl 300 milyar lirayla desteklenen yeni tarım projelerine bu yıl 1 trilyon lira ayrıldığını söylüyor.
Kazova'daki domates üretiminin 200 bin ton artarak bu yıl 600 bin tonu bulacağını, Niksar ve Erbaa'da kavakçılık yerine seracılığın teşvik edildiğini, hububat üretiminde hastalık sorununu çözerek yüzde 20'lik artış gerçekleştirmeye hazırlandıklarını anlatıyor.
Gaziosmanpaşa Üniversitesi (GOP) Ziraat Fakültesi'nin birkaç yıl önce geliştirip üreticiye dağıttığı sırık domatesinde bu yıl üretim patlaması yaşandı. Domates Tokat tarımını canlandırdı. Bölge ürününü Almanya, Fransa başta olmak üzere Avrupa'ya satan UZ-SA Yön. Kur. Başkanı İsmail Uzamış'ın söylediklerine bakılırsa domates bu yıl üreticisine daha çok gelir getirecek. Çünkü ihracat artacak.
“Tokat sırık domatesi lezzetiyle şimdiden Avrupa'da aranan ürünler arasına girdi” diyor Uzamış.
Vali Nasuhbeyoğlu, başkanlığını üstlendiği Kelkit Platformu'nun da Tokat ekonomisinde önemli dönüşüm sağlayacağına inanıyor. Yeşilırmak Geliştirme Projesi'ne Avrupa Birliği'nden sağlanacak 2 milyon euro'luk destek ciddi bir sıçrama imkanı yaratacak.
Sivas'a kadar gelen doğalgazın en geç iki yılda Tokat'a ulaşacağını müjdeleyen Vali Nasuhbeyoğlu “Eğer her şey yolunda giderse 2004'te Tokat ekonomisi yeniden yükselişe geçecek, tahminime göre yüzde 15 büyüyecek” diyor.
Sanayi ve Ticaret Odası Başkanı Sarıtaşlı, yıllardır yerel sanayileşmeye destek sağlamak için sürdürdükleri girişimlerin sonucunu nihayet almaya başladıkları için mutlu. Teşvik Kanunu'nun TOSB'yi canlandıracağını, büyük yatırımcıları bölgeye çekeceğini anlatıyor.
Tokatlının sermayesi kısıtlı. Küçük sermaye sahipleri bir araya gelip ortak işletme kurmaktan çekiniyor.
Sebebi son 20 yılda yaşanan iki büyük fiyasko: Timtaş Tuğla ve Türsant Salça... Orhan Sarıtaşlı, büyük yatırımcıların şehre gelmesiyle yerel girişimcilerin de cesaret kazanmasını bekliyor. Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği Başkanı Umut Oran'la görüşmüşler. Destek sözü almışlar. Bir yıldır her konuşmasında “Teşvik Yasası çıkar, bu illere yatırım kolaylaşırsa tekstil ihracatı en az 3.5 kat artar” diyen Oran'ın sözleri Tokat için de bir umut. Bu dönemde, TBMM'de Tokat'ı temsil eden 5 AKP ve 2 CHP milletvekili arasında ille ilgili tek kanun teklifini veren AKP'li Zeyid Aslan. Tütün alımıyla ilgili düzenleme önerdi Aslan. Geçen dönemde Tokat'ın sorunlarına çözüm olacak yasa önerileri hazırlayan, şehrin sorunlarını soru önergeleriyle TBMM gündemine taşıyan AKP'li Mehmet Ergün Dağcıoğlu bu dönemde kendini YÖK, Anayasa değişikliği gibi Türkiye'nin genel sorunlarına vakfetti. Bu arada "Bandırma'nın il, Sarıköy ve Edincik'in ilçe olması" yolunda yasa önerisiyle dikkat çekti. Tokatlı seçmenler CHP'li Orhan Diren'in de "Afyon Sincanlı'nın adı Sinanpaşa olsun" ve "Güneydoğu'dakilerin elektrik borcu ertelensin" şeklindeki yasa teklifinin şehre ne fayda sağladığını anlamakta epeyce zorlandı. Yine de AKP İl Başkanı Mustafa Boyraz'ın söyledikleri önemli: "Beş milletvekilimiz ille ilgili proje geliştirecek bir grup oluşturdu. CHP'li vekillerle de eşgüdüm içinde çalışmak istiyoruz. Mesela Sayın Diren'le bu konuda görüşmelerimiz oldu."
Yasa teklifiyle olmasa da, soru önergeleriyle Tokat sorunlarını TBMM'ye en çok taşıyan vekiller muhalefet partisi CHP'den çıktı. Feramüz Şahin'in 11 soru önergesinden altısı doğrudan kent insanının sorunlarıyla ilgiliydi.
MARKETLER CANLANDI
Oda yönetimi 1996'dan bu yana Gaziosmanpaşa Üniversitesi'yle Üniversite Sanayi İşbirliği Geliştirme Projesi'ni yürütüyor. Üniversite tarıma dayalı 6 cazip iş projesi hazırladı. Fizibilite raporları yatırımcıları bekliyor.
Ayrıca KOSGEB'le Özelleştirme Sosyal Destek Projesi kapsamında Dünya Bankası'ndan destek alınıp 21 işyeri kurulacak.
İş geliştirme projelerini hazırlayan GOP Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Kürsüsü Başkanı Prof. Dr. Kemal Esengül bu yıl Tokat'ta dört önemli gelişme bekliyor: “Yeni tarımsal sanayi işletmeleri devreye girecek.
Sözleşmeli tarım gelişecek. Dimes bu kapsamda fidan dağıtıp elmacılığı, vişneciliği geliştirmeye çalışıyor. Ayrıca süt üretimini teşvik ediyor.
TOSB'de tarım alet ve makineleri üreten işletmeler açılacak. Fidanlığın özelleştirilmesi bile meyveciliğe çok şey katacak.”
1998'den 2003'e kadar süren kriz atmosferine karşın Tokat'ta ekonominin ne kadar canlandığını görmek için sokakta yürümek yeterli. Üç yıl önce şehir süpermarket ve alışveriş merkezleriyle tanıştı.
Sayıları bu yıl altıya ulaştı. 2001'de raflarında 3500 çeşit ürünle açılan Bilmar şimdi 16 bin çeşit ürün sunuyor. Mağaza Müdürü Adem Keklikçioğlu “Önceleri şehirdeki yabancılar, yani asker ve memur aileleri gelirdi. Şimdi Tokatlı da market kullanmaya alıştı, köylerden hatta diğer ilçelerden geliyorlar. Sepet büyüdükçe çeşit artırıyoruz. Bizi gören Tokatlı, yatırım için fikir danışmaya başladı” diyor.
Bilmar'dan kuş uçuşu 200 metre uzakta belediyenin kurduğu Çekenli İş Merkezi'nde işler şimdilik durgun. Belediyenin talebi ve destek taahhütü üzerine yıkılan Meydan Çarşısı'ndaki tezgahını kapatıp 10 gün önce buraya gelen 100 civarında manavdan Yunus Karakaş, Cemalettin Güven, Rıza Pirdoğan ile peynircilerden Ömer Işık verilen sözlerin tutulmadığından yakınıyor.
“Ne yapalım, yerel TV'ye ve radyolara reklam verip çarşımızın tanıtımını bizler yapacağız. Sonra işlerin düzeleceğini umuyoruz” diyorlar.
GOP Bulvarı'ndaki Seval Konfeksiyon'da 15 yıldır tekstil ürünleri satan Mustafa Hamurcu son birkaç yılda caddenin hareketlendiğini, yeni dükkanlar açıldığını bunlar sayesinde satışlarının da arttığını söylüyor.
Tokat'ın en dertli esnafı yazmacılar. 40 yıllık Kesici Yazma'nın sahibi Selahattin Kesici dükkanındaki yazmaları gösterip “TOSB'a 1.5 milyon dolar yatırıp 200 tezgah açtım. Şimdi 30'u çalışıyor. Bakın burada Bursa işi fabrikasyon yazma satıyoruz, çünkü eskisi gibi desteklenmiyoruz” diyor.
Yazmacılar Kooperatifi'nin 70 yaşındaki başkanı İsrafil Uslu, Yazmacılar Çarşısı'ndaki atölyelerin boşaldığını anlatıp daha açık konuşuyor.
“Valiliği döneminde rahmetli Kemal Yazıcıoğlu bitmek üzere olan yazıcılığı canlandırmıştı. Onun sayesinde atölyeler, çarşılar kuruldu. Şimdi bu zanaat ölüme terk edildi. Validen Tokat'ın el sanatlarına sahip çıkmasını bekliyoruz.”
Gelelim spottaki ‘ama’ ya. Teşvik Yasası kapsamına girecek 36 il, 2001 verileriyle saptanmıştı. Uygulama 2009 başına kadar sürecek. Ancak Tokat'ın bu tarihten önce istatistik biliminin azizliğine uğraması bekleniyor. Çünkü DİE tahminlerine göre, bu yıl Tokat'ta kişi başına düşen yıllık ortalama gelir 2 bin doları aşacak.
Yeni veriler açıklandığında Tokat 26 ille birlikte kapsam dışına çıkacak. “Oysa işgücünün yüzde 75'i tarımda istihdam ediliyor. Tarım sektöründe ortalama gelir 400 dolar civarında. Kentteki üniversite ve askeri birlikler eklenince gelir suni olarak yükseliyor” diyor Prof. Dr. Kemal Esengül.
İşte bu nedenle 2004 Tokat için kritik yıl. Ya yasayla verilen avantaj iyi kullanılıp kısa sürede refah düzeyinde sıçrama sağlanacak ya da bir kez daha, göz göre göre tren kaçacak.