Masada rest

Ruslar, Moskova'da Başbakan Ecevit'e, ‘‘Doğalgaz anlaşmasını ya bugün ya da yarın imzalamazsanız başka çıkış yolu ararız’’ restini çekti. Başbakan Putin'in, söz verdiği Gazprom Şirketi'nin Başkanı Vyamirev'in, Ecevit'le tehditkár konuşması da büyük rahatsızlık yarattı.

Türkiye'nin Mavi Akım projesine ilişkin ek protokolü geçen çarşamba günü paraf etmesinin hemen ardından protokole imza atmaktan vazgeçmesi, Başbakan Bülent Ecevit'in dün Moskova'da yaptığı görüşmelerin sıkıntılı bir havada geçmesine yol açtı.

Rus tarafı dünkü görüşmelerde Türk heyetine, ‘‘Ya bugün ya da yarın imzalamazsanız, öbür gün doğalgazımız için başka çıkış yolları ararız’’ restini çekti. Ecevit ise protokolün AGİT zirvesinin hemen ardından, bu ayın son haftasında imzalanacağı güvencesini verdi.

TEHDİTKAR ÜSLUP Ecevit'in dün Rusya Başbakanı Vladimir Putin ile yaptığı görüşmeler, Rus doğalgazını Karadeniz üzerinden Türkiye'ye taşıyacak olan ‘Mavi Akım Projesi’nin vergi sistemine ilişkin ek protokolün imzalanmamasının yol açtığı rahatsızlığın gölgesinde gerçekleşti. Rusya Başbakanı Putin'in heyetler arasında yapılan görüşmelerde, Rusya'nın en önemli doğalgaz kuruluşu Gazprom şirketinin Başkanı Rem Vyamirev'e söz vermesi ve Vyamirev'in Ecevit'in karşısında tehditkar bir üslupla konuşması, Türk tarafında rahatsızlığa yol açtı.

AGİT SONRASI Mavi Akım Projesi'ne ilişkin sorun dün ilk olarak Ecevit ve Putin'in başbaşa yaptıkları görüşmede gündeme geldi. Ecevit, Türkiye'nin ek protokolün Moskova ziyareti sırasında imzalanamayacağını, kısa bir süreli bir ertelemenin gerektiğini belirterek, nihai imzanın Kasım ayının son haftasında atılacağı güvencesini verdi. Ecevit, bu ifadesiyle ABD, Azerbaycan ve Türkmenistan'ın karşı olduğu protokolün ancak 18-20 kasım tarihleri arasında Türkiye'de yapılacak AGİT zirvesi sonrasında sonuçlanabileceğini kabullenmiş oldu. Konu daha sonra heyetler arasında yapılan, ANAP ve MHP'li bakanların da katıldığı resmi görüşmelerde gündeme geldi. Ecevit görüşmenin girişinde, ek protokole hiçbir itirazının bulunmadığını ve metnin kısa sürede imzalanacağını kaydetti. Putin ise verdiği yanıtta, 18 Aralık‘ta Duma (Rus Meclisi) seçiminin yapılacağını hatırlatarak, ‘‘İmzanın gecikmesi protokolün Duma tarafından onaylanmasında büyük gecikmeye yol açacaktır’’ diyerek, sıkıntısını dile getirdi.

PUTİN’DEN SİTEM Putin ayrıca, Türkiye ile Rusya arasındaki ticarette Rusya aleyhine büyük bir dengesizlik bulunduğunu belirterek, Mavi Akım'ın bu dengesizliği giderecek tek çare olduğunu şu sözlerle anlattı:

‘‘Bizimle ticaretinizi geliştirmek istiyorsunuz. Ancak, ticaret dengesi hep bizim aleyhimize işliyor. Son ekonomik krizle, bu dengesizlik daha da belirgin hale geldi. Sadece Rusya'ya taşımacılık hizmetlerinden Türk şirketleri yılda 1.5 milyar dolar kazanıyorlar. Türkiye'ye giden Rus turistler yılda 2 milyar dolar bırakıyor. Bavul ticareti Türkiye'ye 3.5 milyar dolar kazandırıyor. Resmi ticaretimiz 3 milyar dolar ve sizin lehinize. Ayrıca Rusya'da 40 bin işçiniz çalışıyor. Bütün bunların karşılığında Rusya'nın Türkiye'deki yatırımları 200 milyon doları ancak buluyor. Mavi Akım Projesi bu bağlamda bizim açımızdan özel bir önem kazanıyor. Çünkü bu dengesizliği giderecek tek yol. Bizim amacımız enerji ve doğalgaz konularında bir tekel kurmak değil.’’

Putin daha sonra sözü Ekonomiden Sorumlu Başbakan Yardımcısı Mihail Fradkov'a verdi. Fradkov da benzer bir tutum alarak, Mavi Akım'ın bir an önce gerçekleştirilmesini istediklerini belirtti. Putin, ardından sözü Gazprom Yönetim Kurulu Başkanı Rem Vyamirev'e verdi.

UYGUNSUZ SÖZLER Vyamirev, Türkiye'nin imzayı ertelemesinden duyduğu rahatsızlığı diplomatik olmayan bir üslupla kayda geçirdi. Vyamirev, ‘‘Eğer protokolü bugün yada yarın imzalamazsanız, öbür gün doğalgazımız için başka çıkış yolları aramaya başlarız. Türkiye'nin Rus doğalgazına ihtiyacı var. Türmen doğalgazını alsanız da, Azeri doğalgazını alsanız da ihtiyacınızı karşılamayacak. Yine Rus doğalgazına ihtiyaç duyacaksınız’’ dedi.

MONTREUX TEHDİDİ Vyamirev'in bu sözleri Türk tarafında belirgin bir rahatsızlığa yolaçtı. Başbakan Putin yeniden söz alarak Türkiye ile ekonomik ilişkilerin geliştirilmesi arzusundan söz ederken, ‘‘Ticaretimiz gelişirse boğazlardan geçiş trafiğimiz de artabilir. Bu durumda Montreux Sözleşmesi'ni gözden geçirmemiz gerekebilir’’ dedi.

ECEVİT: MAVİ AKIM ÖNEMLİ Başbakan Ecevit ise Rus tarafınca kayda geçirilen bu görüşlere yanıt verirken, Mavi Akım'a karşı olmadıklarını bir kez daha vurguladı ve ‘‘Doğalgaz ihtiyacımızın Rusya'dan karşılanmasına büyük önem veriyoruz. Batı hattını genişletmek istiyoruz. Aynı şekilde Mavi Akım'a da çok önem veriyoruz. Bu konudaki ana anlaşma 1997 yılında imzalanmıştı. bizim bu konuda hiçbir tereddütümüz yok. Ek protokol parafe edilmiştir. İmzalanmadan önce protokolü hükümete götüreceğiz’’ dedi.

YELTSİN GÖRÜŞMEDİ Bu arada, Rusya'nın resmi haber ajansı TASS, önceki gün, Devlet Başkanı Boris Yeltsin'in Ecevit'i kabul edeceğini bildirdi. Ancak ajans dün randevunun iptal edildiğini duyurdu. Yeltsin'in basın sözcüsü de, ‘‘Ecevit'e verilmiş randevu yoktu ki, iptal edilsin’’ dedi.

Ecevit, ayrıca askeri işbirliğine yeşil ışık yaktı, ‘‘Bunun için hiçbir engel yok. Rusya Genelkurmay Başkanı, Türkiye'yi ziyaret etsin bu konuları enine boyuna konuşalım.' dedi.

Terörizmle ortak mücadele

Başbakan Ecevit ve Rusya Başbakanı Putin'in karşılıklı oturduğu görüşmeler sonrasında Terörizmle Mücadelede Ortak İşbirliği Deklarasyonu yayınlandı. Putin, ‘‘Kaynağı ne olursa olsun, Türkiye'yi hedef alan terörizmi hiçbir zaman desteklemeyeceğimizi ifade ettik’’ dedi. Kafkasya'da gerçekleştirdikleri operasyonların saldırıyla ilgisi olmadığını savunan Putin, ‘‘Çeçenistan, özerk bir yapıya sahiptir. Çeçenistan'ın yanısıra Rusya Federasyonu dahilindeki cumhuriyetlerde terörizme karşı faaliyetlerimiz, siyasi problemin çözümüne yönelik değildir. Bunlar terörle mücadeleye yöneliktir. Teröristlerin mukavemeti sona erdikten sonra, bizim operasyonlarımız sona erecektir’’ diye konuştu.