Erdoğan’dan partilere yeni anayasa çağrısı: Tartışalım bu süreçten kaçmayalım

HÂLÂ BİR DARBE ANAYASASI

“Bugün 12 Eylül. Bundan 43 yıl önce Türkiye, Cumhuriyet tarihinin en karanlık dönemlerinden birini yaşadı. Bir sağdan, bir soldan mantığıyla 50 kişinin idam edildiği, neredeyse her hanenin yaşanan acılardan nasibini aldığı o günler hafızalarımızdan asla silinmedi, silinmeyecek. Şu Ulucanlar Cezaevi’nin, Mamak Cezaevi’nin, Diyarbakır Cezaevi’nin, Sağmalcılar Cezaevi’nin dili olsa da o günleri anlatsa. Tabii 12 Eylül yönetiminin ülkemizin kalbine sapladığı en büyük hançer, üzerinde halen konuştuğumuz, tartıştığımız 1982 darbe anayasasıdır. Her ne kadar 1987’den itibaren 23 kez değiştirilmiş, hatta 2017’de tarihi bir yönetim sistemi değişikliğine gidilmiş olsa da elimizdeki metin hâlâ bir darbe anayasasıdır.

MUHALEFET YAN ÇİZDİ

10 yıl önce Türkiye Büyük Millet Meclisi çatısı altında bir yeni anayasa çalışması başlattık. Daha önceki anayasa değişikliklerine göre en geniş siyasi katılımlı bu çalışma, muhalefet partilerinin tabiri caizse yan çizmesiyle akim kaldı. Buna rağmen ülkemizi yeni, sivil, demokratik, özgürlükçü ve kuşatıcı bir anayasaya kavuşturma hedefimizden vazgeçmedik. Anayasanın darbe ikliminde gerçekleştirilmiş bir referandumla kabul edilmiş olması gerisindeki sorunlu fotoğrafı değiştirmiyor. Halbuki Türkiye gibi 2 bin yıllık devlet geleneğine, coğrafyasında bin yıllık hakimiyete, ilk asrına ulaşan Cumhuriyet tecrübesine, 73 yıllık demokrasi birikimine sahip bir ülke çok daha iyi bir anayasayı ziyadesiyle hak ediyor. Elbette anayasalar değişmez metinler değildir. Bizim medeniyet tarihimiz anayasa tecrübesi bakımından çok ama çok zengin.

SİHİRLİ DEĞNEK DEĞİL

Bizi darbe anayasası gölgesinden kurtaracak olması bile yeni anayasa çalışmalarını kıymetli kılmaya tek başına kâfidir. Hiç şüphesiz yeni anayasa metni, sihirli bir dernek gibi ülkenin siyasi, sosyal, ekonomik yapısını bir anda değiştirip Türkiye’yi bir masal diyarı haline getirmeyecektir. Ancak milletin ortak değerlerini, ülkenin ortak geleceğini, devletin bekasını, insanların doğuştan gelen hak ve özgürlüklerini, siyasi aktörlerin uzlaşmasını, velhasıl tüm bunları şüpheye yer bırakmayan bir meşruiyet zemininde kuşatan yeni anayasanın Türkiye’ye çok şey katacağı açıktır. Bazı kavramların anayasada çokça zikredilmesi, onların ülkenin ve toplumun hayatında aynı karşılığa sahip oldukları anlamına gelmez. Nitekim temel hak ve özgürlükler ekonomik ve sosyal haklar gibi konulara en az atıflar bu konuda en ileri kabul edilen ülkelerin anayasalarında yer alıyor. Bu başlıklara en çok atıfların ise sorunlu coğrafyalarda yapıldığı görülüyor. Önemli olan anayasaları modern dünyanın güzel kavramlarıyla süslemek değil, bu metinlerin ruhuna uygun yönetimler ve uygulamalar ortaya koymaktır.

KISA VEYA UZUN OLMASI

Anayasa metinlerinin kısa veya uzun olmasını da bu çerçevede değerlendirmek gerekir. Her sistem, onu işletecek kişilerin anlayışına ve tarzına göre somut uygulamalara dönüşür. Bize düşen sistemi mümkün olan en sağlam, en gerçekçi, en sürdürülebilir şekilde kurmaktır. Türkiye’nin demokrasi ve hukuk pratiği bize şunu söylüyor; ‘Kısa metinler bürokratik oligarşinin istismarına uğrayabilir. Uzun metinler de siyasi ve sosyal dönüşümün önünü tıkayabilir.’ Dolayısıyla bize lazım olan lafzı, ruhu ve hacmiyle milletimizin dünyaya ve hayata bakışına, ülkemizin hedeflerine ve birikime uygun bir anayasa metnidir.

YAMALI BOHÇAYA DÖNDÜ

Geçirdiği onca değişiklikle adeta yamalı bohçaya dönen bir anayasayla yaşamaya devam etmek, siyaset için de ülke için de taşınması zor bir yüke dönüşmüştür. Mevcut anayasamız muasır medeniyetler yolculuğunda ülkemizin önünü açmak yerine sürekli paça aşağı çekmektedir. Vesayetten darbeye nice yükü omuzlarından atan Türkiye’nin 12 Eylül anayasası konusunda da bunu yapacak dirayete sahip olduğuna yürekten inanıyoruz. Darbe direktifi olarak değil, gerçek bir toplum sözleşmesi olarak hazırlanmış yeni anayasayı ülkemize kazandırana kadar mücadelemizi sürdüreceğiz. Yeni anayasa çalışmalarında düsturumuz ‘insanı yaşat ki, devlet yaşasın’ prensibi. İnsanı önceleyen, milletin çeşitliliğini ve zenginliğini yansıtan, toplumun gerisinde kalan değil, topluma dinamizm katan bir anayasa hedefliyoruz.

HER KAPIYI ÇALACAĞIZ

Cumhurbaşkanı Erdoğan her kesime yaptığı anayasa çağrısında şöyle dedi: “Biz parlamentodaki bütün gruplarla bunları konuşacağız, görüşeceğiz; onlar da bu işe olumlu bakarlarsa Abdullah Bey (AK Parti Grup Başkanı Abdullah Güler) yolumuza devam edeceğiz. Olursa olur, olmazsa olmaz. Bize düşen kapıları çalmak. Cumhur İttifakı olarak biz bunu alırız. Buradan tüm siyasi partilere, sivil toplum kuruluşlarına, akademi mensuplarına sesleniyorum; en ideal anayasa metnini bulmak için konuşalım, tartışalım, müzakere edelim. Ama bu süreçten kaçmayalım. Hiç kimsenin böyle bir anayasa arayışından ve çalışmasından rahatsız olmasına gerek yoktur.”

KARDEŞE MEKTUP

Sempozyumda İletişim Başkanı Fahrettin Altun ve Cumhurbaşkanlığı Hukuk Politikaları Kurulu Başkanvekili Mehmet Uçum, Cumhurbaşkanı Erdoğan’a 12 Eylül döneminde idam edilen ülkücü öğrenci Mustafa Pehlivanoğlu’nun Ulucanlar Cezaevi’nden kız kardeşine yazdığı mektubu hediye etti. Erdoğan konuşmasının ardından, 13 yıl önce müzeye dönüştürülen Ulucanlar Cezaevi’ni gezdi. Selahattin SÖNMEZ / ANKARA