Bedroom’un çapkın kraliçesi Ada

Sadberk Hanım Müzesi'ne bazen eş-dost telefon edip ‘‘Falan yerde filanca eser var, gidip görür müsün?’’ diye sorarlar. Umulmadık taş baş yarar diye giderim ama çoğunlukla sükut-u hayale uğrarım ve artık gitmiyorum. Gene bir gün Ömer Karacan telefon etti. ‘‘Çok ilginç bir koleksiyon var’’ dedi. Pek üstünde durmadım. Arkasından Yasemin Pirinççioğlu aynı koleksiyondan bahsedince ve bana koleksiyonun sahibi Sinan Kazancıoğlu'nu tanıştırınca artık gidip görmek vacip oldu. Gittim, loş ve hoş bir bekár evi. Duvarlardaki vitrinler arkeolojik eserlerle doluydu. Hakikaten bu sefer görmeye değer bir koleksiyondu ve tescilli olup bütün evrakı tamamdı. Uzun araştırmalar ve yazışmalar sonunda, bu koleksiyonu Sadberk Hanım Müzesi'ne kazandırıldı.

GİDİN, GÖRÜN

Koleksiyon üç yüz parçadan ibaretti ve yalnızca Karya bölgesine ait muhtelif devirlerden eserlerle doluydu. Aralarında yirmi kadar M.Ö. 7-8. yüzyıllara tarihlendirilen ünik parçalar vardı. M.Ö. 3 binle Bizans ve Roma çağına kadar uzanmakta olan kap-kaçaktan oluşuyordu.

Bu koleksiyon şu anda Sadberk Hanım Müzesi'nde sergileniyor. Tavsiye ederim, gidin ve görün. 14 Ekim'de bir sergi ile halkımızın beğenisine sunduk. Maalesef basında fazla yankı bulmadı, zira bu tür kültür olayları basının fazla dikkatini çekmiyor.

KARDEŞLERİYLE EVLENENLER

Gelelim Karya Bölgesi'ne: Batı Anadolu'dadır. En önemli şehri Halikarnassos, bugünkü gençlere göre Bedroom (yatak odası) yani Bodrum'dur. Bu bölge halkı araştırmalara göre Anadolu kökenli olup Homeros'un İliyada'sında ‘‘Truva'nın müttefiği’’ diye geçer. Derken M.Ö. 4. yüzyılda Persler Anadolu'yu istila ederler ve Pers kralı Darius, Mausolos adındaki bir adamı buraya vali (satrap) tayin eder. Mausolos daha evvel Milas'ta olan başkentini Bodrum'a taşır. Kız kardeşi Artemisia ile evlenir. Bilindiği kadarıyla kız kardeşleri ile evlenenler Mısır'daki firavunlar, Hindistan'da adını bilmediğim bir kabile ile işte bu Karyalılarmış. Dört kardeşlermiş, Mausolos, karısı ve kardeşi Artemisia, bir başka kardeş de bütün otellere adı konan Kraliçe Ada'dır. Bir erkek kardeşleri daha vardır.

MOZOLENİN YARATICISI

Mausolos ölünce karısı ve kız kardeşi olan Artemisia başa geçer. Ülkesini üç yıl yönetir ve yaptığı iki önemli işle anılır: Biri, kocasının adını ölümsüzleştiren, literatüre Mausoleon (mozole) diye geçen ve dünyanın yedi harikasından biri olan anıtkabri yaptırmasıdır. 12. yüzyılda yaşayan Piskopos Eustathius, bir yazmasında bu yapıyı anlatırken muhteşem olduğundan söz eder. Derken, Rodos Şövalyeleri 14. yüzyılın başlarında Bodrum'a geldiklerinde bir harabeyle karşılaşırlar. Muhtemelen bir depremde yıkılmış olan Mausoleon'dan kalan mermer parçalarını toplar ve Bodrum Kalesi'nin yapımında kullanırlar. Anlaşılan tahribat taaa o devirlerde başlamış. Arta kalan parçalar ise, adına ne derseniz deyin, o zamanlar işleri sadece eser toplamak ve kaçırmak olan İngiltere'nin sefiri Earl of Elgin tarafından 1799'da İngiltere'ye götürülür. Şimdi Bodrum'da sadece temelleri kalan Mausoleon'nun devrinin en önemli heykeltraşı tarafından yapılan frizlerinin bir bölümü British Museum'da sergileniyor.

Kraliçe Artemisia'nın ikinci yaptığı önemli icraat ise, erkeklere taş çıkaracak cinstendir. Karya'nın bir kadın tarafından yönetilmesini hazmedemeyen Rodoslulara oynadığı oyun... ‘‘Kadın hakları’’ diye bağıran hanımlara duyurulur: Erkeklerin kadınlara tahammülsüzlüğü taaa antik çağlardan beri mevcuttur. Ama kadının fendi her şeyi yener.

ARTEMİSİA’NIN OYUNU

Bakın, ne yapmış bu kraliçe. Rodoslular bir donanma hazırlayıp bu kadının elinden krallığı almak üzere yola çıkmışlar. O devirde de casusluk varmış ki bunu önceden haber alan Artemisia, kendi donanmasını Büyük Liman'ın yakınındaki gizli bir koya saklamış ve Rodoslular Büyük Liman'a varıp karaya çıkınca kendi donanmasını ortaya çıkarıp Rodos'un bütün gemilerini ele geçirmiş. Bununla da kalmamış, bu gemilerle Rodos'a gidip adayı elde etmiş. Bir kadının düşmanlığından her zaman korkulmalıdır. Ne yazık ki şöyle bir kadın yöneticimiz yok.

YAĞ ÇEKMENİN FAYDASI

Artemisia'nın ölümünden sonra Makedonyalı Büyük İskender şehri Perslerden kurtarmak için kuşatır. Bu arada üçüncü kardeş Kraliçe Ada ise, başka bir Karya şehri olan Alinda'da sürgündedir. Rivayete göre orta yaşına rağmen ve bence Bodrum Müzesi'nde bulunan bir nev'i mumyasına göre de çirkin olan Kraliçe Ada güzel ve yakışıklı İskender'e her gün yemekler, tatlılar yollayarak bol bol yağ çeker ve kendisine şehri almasında yardımcı olacağını söyler. Yağ çekmenin her zaman faydası görülmüştür ve şehri ele geçiren Büyük İskender, Kraliçe Ada'nın Karya'yı yönetmesine izin verir.

Bir koleksiyondan nerelere sürüklendik. Murat Bardakçı'ya özenip ben de sizlere bazı tarihi dedikodular yaptım.