BAYRAM VE KURBANLARIÄ°ster dini, ister ekonomik, turizm veya sosyo-kültürel diÄŸer boyutları olsun; kurban bayramı herkes için farklı ama olumlu ÅŸeyler

BAYRAM VE KURBANLARIÄ°ster dini, ister ekonomik, turizm veya sosyo-kültürel diÄŸer boyutları olsun; kurban bayramı herkes için farklı ama olumlu ÅŸeyler ifade ediyor. Ä°ÅŸler beklendiÄŸi gibi geliÅŸmez de olumsuz sonuçlanırsa bu kez istenmeden tıbbi boyut devreye giriyor.Bu hafta da kurban bayramıyla ilgili koruyucu hekimlik önerilerinde bulunmak isteriz. Hep CumhurbaÅŸkanı, BaÅŸbakan, Diyanet Ä°ÅŸleri BaÅŸkanı bir ÅŸey söyleyecek deÄŸil ya, bir kaç konuya da biz temas edelim.Kurban kelime olarak yakınlık ve yaklaÅŸma anlamına geliyor. Ä°slam dininde ise Allah'ın emirlerine uyarak sevap kazanmak amacıyla kesilen ve Allah'a yaklaÅŸmaya aracı olan hayvanın adı.Tarihsel bir inceleme yapıldığında neredeyse tüm dinlerde kan ve kan akıtmak her zaman en popüler ibadet biçimlerinden olmuÅŸ. Ãœnlü antropolog Turner'a göre tüm dinlerin geçmiÅŸindeki 'dominant ritüel' kan. Kan akıtmak için önceleri insanlar kurban edilirmiÅŸ. Girit'teki Knossos saraylarında protopalatiyal çaÄŸlarda kurban edilen 327 çocuk cesedi bulunmuÅŸtu. Kurban kesme olayının tıp ve cerrahi bilimlerinin geliÅŸmesine katkısı tartışılmaz. Mitolojide ritüel anatomi çerçevesinde sezaryen benzeri ameliyat teknikleri, organ nakilleri ve plastik cerrahi yöntemleri baÅŸarıyla tarif edilmektedir. Daha sonraki kaynaklarda tapınaklarda çalışan rahip-doktorlar bir çok anatomik ve cerrahi prensibin ilk tanımlarını yaptılar. Åžimdi tartışmanın boyutları çok farklı yerlerde olsa da eski Hıristiyan ve Yahudi dinlerinde kurban, kan akıtma yoluyla bir ibadet kabul ediliyordu. Kan; yaÅŸamın gücü, doÄŸum, menstruasyon ve ÅŸarabın rengini temsil eden çok-anlamlı bir kavramdı. Ä°slam'da Kurban'ın tarihçesi, Ä°brahim Peygamber ile baÅŸlar. Hz. Ä°brahim'in oÄŸlu Ä°smail'i kurban etmek istemesinin bir benzerinin de Hz. Muhammed'in dedesi Abdulmuttalib tarafından yaÅŸandığı haber verilmektedir. Zemzem kuyusunun kazılması sırasında KureyÅŸle karşılaÅŸtığı zorluklardan dolayı Abdulmuttalib eÄŸer on tane oÄŸlu olursa onlardan bir tanesini Kâbe'nin yanında Allah için kurban etmeye adamıştı. Daha sonra peygamberimizin babası Abdullah'ın yerine 100 tane deve kurban edilmiÅŸtir. Ä°slâm'da kurban kesme geleneÄŸi Hz. Ä°brahim'e kadar uzanır. Hz. Ä°brahim'in yapmış olduÄŸu hac ibadeti sırasında, Mina'da kurban kestiÄŸi anlaşılmaktadır. Kurban bayramının da Hz. Ä°brahim'den Ä°slamiyet'e intikal eden bir eski gelenek olduÄŸu kabul edilmektedir.Kurban kesme olayını tıbbi etik açısından incelemeye baÅŸlarsak önce kesme yöntemlerini incelememiz gerekiyor sanırım. Dini olarak kurban; koyun, keçi, sığır, manda ve deveden olur. Bu hayvanların erkekleri kurban edilebileceÄŸi gibi, diÅŸileri de kurban edilebilir. Bunlardan devenin 5, sığır ile mandanın 2 ve koyun ile keçinin bir yaşını doldurmuÅŸ olmaları gerekir. Ancak günlük pratikte buna uyulduÄŸunu söylemek zor. Peygamberin açık ve ısrarlı talimatına göre, kurban kesimi, hayvanın acı çekmesini en aza indirecek ÅŸekilde olmalıdır. Modern dünyada bu, elektroÅŸok denen bir bayıltma yöntemiyle yapılmakta ve bu sayede hayvanların acısı hemen hemen sıfırlanmaktadır. Bu yöntemin acilen ülkemizde kullanılması gerekiyor. Acı çektirilen, hakları ihlal edilen hayvanlara hiç olmazsa bu konuda yardımcı olabiliriz. Olaya bu noktadan bakıldığında, bırakın Ä°slami esprinin korunmasını, kurban kesimleri yer yer hayvanlara iÅŸkence manzarası andırmakta. Yasa koyucu, hiç vakit kaybetmeden, hayvanların modern uyuÅŸturma yöntemleriyle kesimini zorunlu hale getirmelidir. UyuÅŸturarak kesim, hayvanı öldürmemekte, sadece acı duymasını önlemekte, ölüm yine kanın akması suretiyle vücut bulmaktadır. Hayvan kesimini yapan ve bu etleri yiyenlerin saÄŸlığı açısından da rakamlar korkutucu. Yine ülkemize ait istatistikler olmadığı için yabancı araÅŸtırmaların sonuçlarını vereceÄŸiz. Suudi Arabistan'da sadece Riyad Åžehir Hastanesine son 4 yılda kurban mevsiminde 298 kiÅŸi el yaralanması ile baÅŸvurmuÅŸ. Bunların %92 si acemi kasaplarmış. %18 i ise acil müdahaleyi gerektirdiÄŸi için hastanede izleme alınmış. Yine Suudi Arabistan'da bir kurban mevsimi incelemesi sonucunda kesilen hayvanların %8'inde salmonella (tifo etkeni), %28 inde Campylobacter (barsak enfeksiyonu etkeni) %1'inde ise E.Coli 0157 (en tehlikeli kolera etkeni) saptanmış. Kesim iÅŸlemlerinin %85'inin saÄŸlıksız koÅŸullarda gerçekleÅŸtirildiÄŸi belirlenmiÅŸ. Ä°srail'de Müslüman Mahallesi'nde kurban bayramında kesilen koyunların %6'sında, keçilerin ise %5.3 ünde E. granulosus (kistik hastalık etkeni) saptanmış. Tıbbi literatürde kurban eti yeme sonucu ÅŸarbon nedeniyle menenjitten ölen vakalar bildiriliyor. Ãœlkemizde de her yıl beÅŸ milyonu aÅŸkın hayvan kesilmekte. KoÅŸulların diÄŸer ülkelerden daha saÄŸlıklı olduÄŸunu söylemek zor. Beslenme konusuna gelince…Kalp hastaları ve kan yaÄŸları yüksek olanların Kurban Bayramı'nda beslenmelerine çok dikkat etmeleri gerekiyor. Özellikle risk grubunda olanların ille de et yemeleri gerekiyorsa, haÅŸlayarak tüketmeleri öneriliyor. Et ve et ürünlerinin kolestrol içeriÄŸi yüksek olduÄŸundan doÄŸrudan kan yaÄŸlarını yükselterek kalp hastalarını olumsuz yönde etkileyebiliyor.En son önerimiz ise direkt olmasa da dolaylı bir korunma amacına yönelik olacak. Bayram tatilleri ile birlikte trafik kazalarında da bir patlama yaÅŸandığı gerçeÄŸi unutulmamalı. 1994 yılında 8 günlük bayram tatilinde 212 kaza olmuÅŸ, 171 kiÅŸi ölmüş ve 404 kiÅŸi yaralanmış. 1997 yılında 6 günlük tatilde 641 kaza olmuÅŸ, 178 ölü, 1357 yaralı. 1998 yılında 9 günde 262 kaza; 216 ölü, 680 yaralı. Geçen yıl da 400 civarında trafik kazası olmuÅŸ ve bu kazalarda 200 kiÅŸi ölmüş, 1000 kiÅŸi sakat kalmış. Herhalde trafik konusunda baÅŸka bir ÅŸey söylemeye gerek yok. Kurban bayramı artık günümüzde bağımsız bir ibadet deÄŸil sosyal bir fenomen. 10 günlük tatilin geçen sene Antalya'ya getirisi 10 trilyon lira. 5 milyon hayvanın derisinin karşılığını hesaplamak kolay deÄŸil. Amacımız bayram aÄŸzı kara haber ve bilgiler vererek canınızı sıkmak deÄŸildi elbette. Biz de herkese bayramda saÄŸlık ve mutluluk dolu günler dileÄŸinde bulunmak isteriz. HoÅŸ bu dilekleri devlet büyüklerinin aÄŸzından zaten bol bol duyacaksınız ama, yine de…Her gününüz bayram olsun; ve bayramınız kutlu olsun…Dr. Serdar GÃœNAYDIN 15 Mart 2000, ÇarÅŸamba Â