AraÅŸtırma Dünyasından

Åžizofreni tanısında yeni bir yöntemBasit bir beyin taraması, sıkıcı psikiyatrik testleri gereksiz kılacak. Amerikalı bilim adamları ÅŸizofrenlerin beyinlerinde sesleri algılamadan sorumlu bölgede alışılmışın dışında bir etkinlik iÅŸareti saptadı. Bu, saÄŸlıklı insanlarınkinden çok farklı olduÄŸu için güvenirli teÅŸhis olanağı sunuyor. Yale Ãœniversitesi’nden Vince Calhoun’un konuyla ilgili yazısı Biological Psychiatry dergisinde yayımlandı. Åžizofreni en ağır psiÅŸik hastalıklardan biri. Gerçeklik kavramından uzaklaÅŸan ÅŸizofreni hastalarının tüm kiÅŸilikleri alt üst olur. Kuruntu, halüsinasyonlar, düşünsel ve duygusal bozukluklar ve hareketlerde deÄŸiÅŸim baÅŸlıca belirtilerdir. Ancak tüm bu semptomlar diÄŸer psiÅŸik hastalıklarda da görüldüğü için ÅŸizofreni tanısı zordur. En sık görülen duyu yanılsamaları arasında akustik halüsinasyonlar yer alır, yani hastalar garip sesler duyar. Ä°ÅŸte Calhoun bu bilgiden yola çıkarak akustik algılamadan sorumlu beyin bölgesini inceleyerek özel bir motif saptamış. Åžizofreni hastalarının iÅŸlevsel manyetik rezonans görüntülerinde iÅŸitme merkezine ait olan temporal girus bölgesinde ortaya çıkan farklı motif sayesinde bilim adamları tanımadıkları bir grup içinde hastalığı %95’lük bir doÄŸruluk payıyla teÅŸhis etmiÅŸler. Kopya sığırlar kanser tedavisi için antikor üretiyorAvusturyalı ve Alman bilim adamları transgenetik kopya danaların kanından amaca uygun protein üretmeye baÅŸardı. Laboratuarda çok zor elde edilebilen protein, kanser terapisinde antikor molekülü olarak kullanılacak. Konuyla ilgili yazı PNAS dergisinde yayımlandı. Bazı yaÅŸam süreçlerini harekete geçiren protein maddeleri son zamanlarda tıpta biyolojik ilaç olarak kullanılmaya baÅŸlandı. Son derece etkili ve uzmanlaÅŸmış maddeler genelde bakteri veya mantar gibi genetik deÄŸiÅŸimden geçirilen hücre kültürlerinden kazanılır. Ancak bu süreç bazı durumlarda o kadar karmaşıktır ki bu yöntemle ilaç üretimi imkansız hale gelir. Tübingen Ãœniversitesi’ne baÄŸlı Hücre Biyolojisi Enstitüsü’nden Gundram Jung ve Ludger Grosse-Hovest, Münih Ãœniversitesi ve Viyana Veterinerlik Tıbbı Ãœniversitesi’ndeki meslektaÅŸlarıyla birlikte dananın embriyon baÄŸdokusu hücrelerine protein genini aşılayarak kopya tekniÄŸiyle söz konusu proteini üreten dokuz kopya inek üretmiÅŸler. AraÅŸtırmanın amacı çift yönde uzmanlaÅŸmış bir antikor elde etmekti. Bu tür antikorlar mesela tümör ve bağışık hücresi gibi iki farklı hücreyle birleÅŸerek tümöre karşı bir bağışıklık reaksiyonunu harekete geçirebiliyorlar. Tübingen’deki ekip tarafından geliÅŸtirilen karmaşık antikor molekülü bu görevi gayet iyi yerine getirebiliyorsa da genetik deÄŸiÅŸimden geçirilen hücrelerin kültüre alınması da dahil olmak üzere bildik yöntemlerle yeterli miktarda üretilememekte. Fakat Münih ve Viyana’da transgenetik hayvanlar sayesinde baÅŸarıyla üretilen biyolojik anti-tümör etki maddesi yakında hastalar üzerinde denenecek. BaÅŸkalarının hatalarıyla da öğrenmek mümkünBeyin için bir ÅŸey fark etmiyor. Kendisi veya baÅŸkaları tarafından yapılan hatalarda aynı beyin bölgeleri etkinleÅŸmekte çünkü. Sonuç Hollanda’daki Nijmegen Ãœniversitesi’nden Hein van Schie baÅŸkanlığında çalışan ekibe ait. Nature Neuroscience dergisinde yayımlanan araÅŸtırma sırasında bilim adamları önce deneklere bazı görevler vermiÅŸler. Denekler daha sonra aynı görevi yerine getiren diÄŸer denekleri izlemiÅŸler. Ve bu sırada deneklerin beyin akımlarını 47 elektrotla ölçen bilim adamları hatalı yanıtlar sırasında EEG’de belli baÅŸlı bir motifin oluÅŸtuÄŸunu saptamışlar: Gerek hareket merkezi gerekse beyinde bir tür alarm sistemi gibi iÅŸleyen ön ‘cingular cortex’ bölgesi hataya tepki gösteriyor. AraÅŸtırmacılar ilginç bir ÅŸekilde diÄŸer insanların hatalarını izleyen deneklerde de benzer motifle karşılaÅŸmış. Beynin bu reaksiyonu gözlem yoluyla öğrenmede çok önemli, diyor bilim adamları. Daha önceki araÅŸtırmalarda da belli baÅŸlı hareketlerin izlenmesi sırasında doÄŸrudan hareket merkezinin etkinleÅŸtiÄŸi saptanmıştı. Bu da gözleme dayalı öğrenmenin en az deneyerek öğrenme kadar etkili olabileceÄŸini göstermekte. Schie’ye göre bu tür öğrenme süreçlerindeki hatalar, elde edilen deneyimlerin daha sonraki davranışları biçimlendirmelerinde anahtar rolü üstleniyor. Cildin yaÅŸlanmasından hücreler sorumluClarkson Ãœniversitesi’nde Ä°gor Sokolov baÅŸkanlığında çalışan ekibinin son araÅŸtırmalarına göre, cildin yaÅŸlanmasında sanıldığı gibi kolajen gibi proteinlerin neredeyse hiçbir rolü yok. Cildin yaÅŸa baÄŸlı olarak sertleÅŸmesi cilt hücrelerinin iÅŸlevlerini yitirmesiyle ilgili. Potsdam Ãœniversitesi’nden (ABD) yapılan açıklamaya göre yeni bulgular damar sertliÄŸi, eklem uyuÅŸukluÄŸu ve Alzheimer gibi hastalıklara karşı yeni terapilerin geliÅŸtirilmesinde yararlı olabilecek. Epitel hücreleri olarak adlandırılan cilt hücreleri, cilt dışında, damar, böbrek, karaciÄŸer ve beynin üzerinde de bulunur. Hücrelerdeki ‘gerginliÄŸin’ ilerleyen yaÅŸla birliktene ÅŸekilde deÄŸiÅŸtiÄŸini ÅŸimdi Sokolov özel bir yöntemle gösterebiliyor. Bilim adamları güçlü mikroskopla hücre iskeletlerinin gerilim gücünü her hücreye milimetrenin beÅŸ binde bir çapında bir iÄŸne batırarak ölçmüşler. Sonuç: genç hücreler, yaÅŸlı hücrelere kıyasla iki ila on kat esnek. YaÅŸlılığa baÄŸlı hastalıkların çoÄŸu yüzeydeki hücre tabakalarındaki esnekliÄŸin kaybolmasına dayanır. Gerçi bilim adamları bunu uzun süredir biliyorlardı ama kaynağını hücre dışındaki proteinlerde arıyorlardı. Aralarında kolajenin de yer aldığı bu proteinler hücre tabakalarını bir tür yapışkan gibi örter. Terapiler de bu yüzden proteinlere yönelik olarak geliÅŸtirilmiÅŸtir. Skolov ve ekibi ÅŸimdi esneklik kaybının doÄŸrudan doÄŸruya hücrelerin içinde meydana geldiÄŸini buldu. Artan gerginlik hücre iskeletindeki liflerin yoÄŸunlaÅŸmasıyla açıklanmakta. Hücre gövdesi tıpkı sayısız çapraz kiriÅŸlerle desteklenen demir iskelete benziyor diyor araÅŸtırmacılar. Yeni bilgiler yaÅŸlılığa baÄŸlı olarak geliÅŸen çok sayıda hastalığın tedavisinde deÄŸiÅŸiklilere yol açacak. Kansere karşı süper mikropÄ°ngiliz bilim adamları E.coli bakterisini, farelerdeki tümör hücrelerini ilacı almaya hazır hale getirecek ÅŸekilde deÄŸiÅŸimden geçirdi. Konuyla ilgili haber Nature dergisinde yayımlandı. Londra’daki Hammersmith Hastanesi’nden Georges Vassaux, ilave gen aşıladığı E.coli bakterilerini farelerin tümörlerine enjekte ederek tümörleri öldürmeye baÅŸardı. Genlerinden biri bakterilerin tümör hücresine girmesini kolaylaÅŸtıran bir proteinin bilgilerini içermekte. DiÄŸeri ise mikroplara hücre içeriklerinin boÅŸaltılmasına izin veriyor. Bu ÅŸekilde bakterideki doÄŸal bir enzim, tümör hücresine girerek, 6-MPDR kanser ilacını etkinleÅŸtirmekte. Protein etkinleÅŸtirilmediÄŸi taktirde etkili olmuyor, oysa E.coli enzimi bunu son derece etkili bir zehre dönüştürmüş. Ãœstelik ilaç, kanser hücresini öldürürken bildik kemoterapiler gibi etraftaki dokuya zarar vermiyor. AraÅŸtırma sırasında iÅŸlemden geçirilen tümörün üçte biri üç hafta içinde yok olmuÅŸ ve geriye kalan tümör hücreleri de tamamen ölmüş. Yöntem, özellikle de metastaz oluÅŸturmamış tümörlerin tedavisi için uygun görülmekte. DiÄŸer bazı araÅŸtırmacılar ise genetik deÄŸiÅŸimden geçirilen bakteriler yerine anaerob yani sadece oksijensiz ortamda dolayısıyla da tümör hücresi gibi oksijen açısından zayıf olan dokularda yaÅŸam bulan mikroplarla çalışıyorlar. En büyük akvaryumDünyanın en büyük akvaryumlarından biri Georgia eyaletinin baÅŸkenti Atlanta’da inÅŸa ediliyor. Olimpik parkın kuzeyinde yükselen ‘Georgia Aquarium’unun 2005 yazında ziyaretçilere açılacağı bildirildi. 37.000 metrekarelik alanda yer alan 19 milyon litre su kapasiteli süper akvaryum 200 milyon dolara mal olacak. Akvaryum yaklaşık olarak 50.000 hayvana tatlı ve tuzlu su havuzlarında ev sahipliÄŸi yapacak. Salonlardan biri 12.000 ziyaretçi alacak büyüklükte iken alanın % 25’i eÄŸitim amaçlı olarak kullanılması hedefleniyor. Yetkililer akvaryumun açıldığı yılda iki milyon kiÅŸi tarafından ziyaret edilmesini bekliyorlar. Kullanılan su temizlenerek yeniden deÄŸerlendirileceÄŸi için bir süpermarketten fazla su harcanmayacak. Akvaryum hakkında daha fazla bilgi edinmek isteyenler www.georgiaaquarium.org adresine girebilirler. Kök hücre tedavisi, kalp yetmezliÄŸinde baÅŸarılı PIttsburgh Ãœniversitesi Tıp Okulu bilim adamları kök hücre tedavisinin kalp yetmezliÄŸinde baÅŸarılı olabileceÄŸini kanıtladılar. Yirmi hastaya kök hücresi aşılandıktan sonra hasarlı kalp bölgesinin, ameliyat edilenden daha fazla kan taşıyabildiÄŸi görülmüş. AraÅŸtırmayı yöneten Robert Kormos’a göre yeni sonuçlar kalp yetmezliÄŸi tedavisinde önemli deÄŸiÅŸikliklere yol açabilecek. YetiÅŸkin kök hücrelerinin kalp kaslarını destekleyerek damarları büyütebilecekleri gerçi daha önceki çalışmalarla da ortaya çıkmıştı fakat son araÅŸtırma yöntemin pratikte uygulanabilir olmasını kanıtlaması açısından önem taşımakta. AraÅŸtırma çerçevesinde Bypass ameliyatı geçiren hastaların bir kısmına kalça kemiÄŸinden alınan iki farklı türde kök hücresi hasarlı kalbin 25-30 bölgesine aşılanmış. Altı ay sonra bu hastaların kalbindeki kan aktarımı %46,1 oranında iyileÅŸirken kök hücre tedavisi görmeyenlerde bu oran %37,2’de kalmış. AraÅŸtırmacılar kök hücre tedavisinde ÅŸimdilik önemli bir yan etkiyle karşı karşıya kalmadıklarını açıkladılar. Sahibinin sesini tanıyan kredi kartı Sahibini sesine göre tanıyan kredi kartı Santa Monica’daki (ABD) ‘Beepcard’ firması mühendislerince geliÅŸtirildi. New Scientist’deki habere göre araÅŸtırmacılar bildik kredi kartı üzerine hoparlör, mikrofon, pil ve dil tanıma çipi yerleÅŸtirmiÅŸler. Söz konusu çip kartın yabancılar tarafından kullanılmasını önlüyor. Sistem, sahibinin ÅŸifreyi mikrofona okumasıyla iÅŸler hale geldiÄŸinden hırsızın ÅŸifreyi bilmesi halinde bile ÅŸansı kalmıyor. Pilin ömrü, çipli kredi kartıyla iki yıl boyu günde on iÅŸlem yapabilecek ÅŸekilde ayarlanmış. Bununla birlikte kartın geliÅŸtirilmesi sırasında pilin kullanım süresi en önemli sorun deÄŸildi. Mühendisler için prototipin biçimlendirilmesinde elektroniÄŸin aynı zamanda esnek ve saÄŸlam üretilmesi daha zordu. Sonuçta birçok koÅŸulda saÄŸlam kalmalı. Yeni kredi kartı halihazırdaki örneklerden daha büyük olmasa da üç misli kalın. Ancak ‘Beepcard’ firması yöneticisi Alan Sege, bundan daha ince örneklerin de geliÅŸtirilebileceÄŸini tahmin ediyor.Sıtmaya karşı radyoaktif ışınlı mücadeleDünyanın en tehlikeli hastalıklarından biri olan sıtma özellikle de Afrika’da hastalığı bulaÅŸtıran anofel sineÄŸi yüzünden salgın halinde. Dünya genelinde her yıl 300 ila 500 milyon insan hastalanırken iki milyon kiÅŸi de yaÅŸamını yitiriyor. Ölenlerin büyük kısmı Sahra bölgesinin güneyinde yaÅŸayan beÅŸ yaÅŸ altı çocuklardan oluÅŸmakta. Tek hücreli hastalık etkeni Plasmodium parazitinin Chloroquine gibi halihazırdaki ilaçlara karşı dirençli hale gelmesi ise hastalıkla mücadeleyi iyice zorlaÅŸtırmakta. Bilim adamları ellili yıllardan bu yana farklı yöntemler arıyor. Uluslararası Atom Enerji Dairesi (IAEA) uzmanları ÅŸimdi eril böceklerin radyoaktif ışınla kısırlaÅŸtırılmasına dayanan steril böcek tekniÄŸini (‘Sterile Insect Technique’) sıtmaya karşı kullanmak istiyor. AraÅŸtırmacılar bu amaçta ilk önce laboratuvarda milyonlarca eril anofel sineÄŸi üreterek bunları mesela kobalt 607la ışınlayacak. Işının etkisiyle kısırlaÅŸan sinekler serbest bırakıldıklarında yine diÅŸi anofel sinekleriyle çiftleÅŸecekler, ama yumurtaların içinde larvalar büyümeyecek. Sineklerin çiftleÅŸme evresi çok kısa. Ä°ki hafta kadar yaÅŸayan diÅŸiler sadece bir kez çiftleÅŸiyorlar. Atom Enerji Dairesi’nde böcek uzmanı Alan Robinson, Hollandalı meslektaşı Bart Knols ile yetmiÅŸli yıllarda El Salvador’da SIT tekniÄŸiyle sineklere karşı baÅŸarıyla mücadele etmiÅŸti. DoÄŸu Afrika’daki Sansibar adasında ise yine aynı yöntemle çeçe sineÄŸiyle bulaÅŸan uyku hastalığı da ortadan kaldırılmıştı. SIT yöntemi sadece hedefe uygun türlerin sterilize edilmesine dayandığı için çevreye duyarlı bir giriÅŸim sayılmakta. Işınlama korkutmalı, böcekler doÄŸaya bırakıldıklarında radyoaktif olmuyorlar diyen bilim adamları sıtmanın yok edilmesi için SIT’ın diÄŸer önlemlerle birlikte uygulanması gerektiÄŸine inanıyorlar. Â